Cách nào để phòng ngừa rủi ro về tỷ giá cho các doanh nghiệp xuất khẩu?

Doanh nghiệp khi sản xuất phải nhập khẩu nhiều nguyên phụ liệu và giá USD tăng cũng đã khiến cho doanh thu cũng bị bội chi phí nhập khẩu, phí vận tải (logistics), kho bãi và phải gánh khoản chênh lệch giá rất lớn nếu như lãi vay nợ bằng USD. Đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) - bà Kim Thu cho biết, đồng Yên Nhật đã giảm xuống mức thấp kỷ lục so với đồng USD. Nguyên nhân là do các nhà đầu tư lo ngại khoảng cách lãi suất giữa hai nền kinh tế sẽ nới rộng khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) có thể sẽ còn tiếp tục tăng lãi suất. Điều này cũng đã dẫn đến việc xuất hiện tình trạng nhà nhập khẩu Nhật Bản đề nghị đàm phán lại giá nhập khẩu để bù đắp những thiệt hại cho họ khi đồng Yên sụt giá. 

Ngoài ra, còn có tình trạng khách hàng đã ký hợp đồng từ trước nhưng lại đề nghị đàm phán nhập hàng chậm lại. Cũng do chịu thiệt nhiều khi đồng nội tệ mất giá mà các nhà nhập khẩu của Nhật Bản cũng sẽ tiến hành điều chỉnh kế hoạch cũng như nhu cầu nhập hàng trong giai đoạn này. 

Cũng theo lời bà Thu, không chỉ đồng Yên Nhật hay đồng EURO của Châu Âu giảm giá mạnh so với đồng USD và mặc dù các doanh nghiệp Việt không bị ảnh hưởng quá nhiều bởi hầu hết các giao dịch xuất nhập khẩu bằng USD. Tuy nhiên lợi nhuận của nhà mua hàng đều giảm đã dẫn đến việc họ có thể giảm nhu cầu đối với nhà xuất khẩu Việt Nam. Ngoài ra, khi đồng nội tệ yếu đi thì hàng hóa nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn, người tiêu dùng Châu Âu cũng sẽ cân nhắc việc chi tiêu, lựa chọn những mặt hàng thiết yếu có giá hợp với túi tiền, điều này cũng sẽ làm giảm sức cầu. 

Cũng từ thực trạng doanh nghiệp, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thủy sản sạch Việt Nam - ông Võ Văn Phục cho hay, sức mua của người tiêu dùng đã giảm đáng kể cộng với biến động tỷ giá đã làm cho hoạt động xuất khẩu gặp khó khăn kể từ đầu tháng 8/2022. Theo đó, nhiều doanh nghiệp trong ngành cũng đã phản ánh, thị trường có độ ổn định rất cao như Nhật Bản cũng đã phải điều chỉnh giá, mức tăng khoảng 20% để bù đắp lạm phát. Người tiêu dùng của nước này vốn dĩ rất nhạy cảm với sự biến động của giá cả nên việc này đã khiến cho sức mua giảm mạnh. Các đối tác nhập khẩu không hủy đơn nhưng điều chỉnh lịch nhận hàng từ thời gian 3 - 5 tháng để chờ người tiêu dùng làm quen với mức giá này. Cũng tương tự, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty cổ phần Chế biến xuất khẩu tôm Việt - ông Mai Bá Dũng cho hay: "Nhiều nhà máy hiện đang đẩy mạnh đàm phán, chia sẻ hài hoà giá thu mua nguyên liệu và giá xuất khẩu. Đồng thời, tăng cường sản xuất hàng tinh chế để tạo sức cạnh tranh cho thuỷ sản Việt khi Liên minh Châu Âu và Nhật Bản đều rất ưa chuộng các sản phẩm này". 

Trong khi đó, ở trong điều kiện thị trường hàng hóa thế giới và thị trường ngoại hối có nhiều biến động thì các doanh nghiệp xuất khẩu phải chú ý đến tỷ giá hối đoái giữa đồng VND và các đồng tiền thanh toán ngoại thương để có thể lựa chọn thị trường xuất nhập khẩu cũng như lựa chọn đồng tiền thanh toán có lợi dành cho doanh nghiệp. 

Đứng trước thực trạng này, Giảng viên Kinh tế Đại học RMIT - Thạc sĩ Phan Minh Hòa đưa ra khuyến nghị, các doanh nghiệp xuất khẩu cần liên tục theo dõi những biến động tỷ giá và cập nhật tình hình lạm phát, lãi suất, tác động của dịch bệnh COVID-19 hay như căng thẳng giữa Nga - Ukraine,... Cũng từ đó, doanh nghiệp có thể lựa chọn thị trường xuất nhập khẩu và đa dạng hóa, lựa chọn đồng tiền thanh toán có lợi và giảm dần việc chỉ sử dụng đồng USD. 

Để có thể phòng ngừa rủi ro về tỷ giá thì doanh nghiệp cũng có thể lựa chọn cho mình những ngân hàng có khả năng tài trợ thương mại tốt, sử dụng những công cụ tài chính phái sinh ví dụ như mua bán ngoại tệ có kỳ hạn, các hợp đồng hoán đổi (SWAP), đảm bảo cho các hoạt động xuất nhập khẩu được kế hoạch hóa một cách khoa học.

Còn về lâu dài, việc gia tăng sức cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu đã tạo ra sự khác biệt cho sản phẩm luôn là điều mà doanh nghiệp cần hướng đến. Đối với các công ty nhập khẩu, việc tối đa hóa nguồn lực nội địa và tìm kiếm các đối tác thay thế, đặc biệt là từ trong nước đã giảm dần sự phụ thuộc vào nhập khẩu cũng sẽ giảm bớt chi phí. Đây chính là bài toán khó đã đặt ra cho doanh nghiệp từ trong đại dịch. 

Ngoài ra, các nhà hoạch định chính sách cũng phải đảm bảo cho mình được sự cân đối giữa các mục tiêu tăng trưởng kinh tế và kiểm soát tình trạng lạm phát. Nếu như VND mất giá quá nhanh hay chi phí nhập khẩu nguyên vật liệu bị cao lên sẽ ảnh hưởng đến sản xuất, lạm phát sẽ gia tăng trong bối cảnh đã có rất nhiều sức ép. Hơn thế, còn tăng háng nợ nước ngoài hay nguy cơ dễ bị Mỹ xem xét việc thao túng tiền tệ. Ở chiều hướng ngược lại, nếu như tỷ giá bị kiềm chế quá mức trong khi những đồng tiền khác bị mất giá thì hàng hóa xuất khẩu cũng sẽ bị mất sức cạnh tranh.