"Vua tôm" Minh Phú giảm tỷ trọng xuất khẩu sang thị trường Mỹ: Lợi nhuận gần như không có thì sao phải bám trụ?

Trong nhiều năm liền, Mỹ chính là thị trường tiêu thụ tôm lớn nhất của Tập đoàn Thuỷ sản Minh Phú. Cụ thể, sản lượng tôm xuất khẩu sang thị trường này chiếm tới 34% tỷ trọng, thậm chí có những thời điểm lên tới gần 41%. 

Tuy nhiên, Mỹ cũng là thị trường nhiều thách thức và sóng gió nhất đối với Minh Phú. Thời điểm đại dịch bùng phát, “vua tôm” miền Tây phải đối mặt với giá cước vận tải tăng tới gần gấp 6 lần. Trước đó, công ty cũng chịu ảnh hưởng của việc hàng loạt vụ kiện chống bán phá giá, chống lẩn tránh thuế xảy ra tại đây…

Mới đây, trong cuộc họp thường niên cách đây ít ngày với các cổ đông, ông Lê Văn Quang - Tổng giám đốc Tập đoàn Thuỷ sản Minh Phú đã bất ngờ tuyên bố sẽ giảm tỷ trọng xuất khẩu sang thị trường Mỹ vì chi phí quá cao khiến lợi nhuận giảm sút trầm trọng. 

Cụ thể, ông Quang cho biết: “Thuế giảm có mấy % nhưng chi phí tăng lên gấp nhiều lần. Trong kinh doanh chúng ta phải làm vì lợi nhuận. Thế nhưng hiện nay, bán hàng tại Mỹ không có lợi nhuận, thủ tục pháp lý phức tạp, thì tại sao chúng ta cứ phải bám trụ?”.

Chi phí logistics tăng quá cao khiến lợi nhuận giảm sút

Một trong những vấn đề mà Minh Phú không thể giải quyết được đối với vấn đề xuất khẩu tôm sang Mỹ đó là chi phí logistics tăng quá cao. Dữ liệu từ trang Intrafish cho thấy, năm 2019 - thời điểm trước đại dịch Covid-19, giá cước vận tải 1 container từ Việt Nam chỉ 3.800 USD. Đến năm 2022 - sau đại dịch, giá cước vận tải đã tăng vọt lên tới 21.000 USD/container, tức là tăng gần 6 lần. 

Trong khi đó, giá cước tại các nước đối thủ như Ecuador và Ấn Độ ở mức 6.500 USD/container và 14.000 USD/container do có vị trí gần Mỹ hơn so với Việt Nam. Thế là, những nước này vốn có lợi thế về giá tôm nguyên liệu rẻ, nay được lợi thế cả về cước vận tải.

Giá cước tăng cao là một chuyện, tình trạng quá tải còn kinh khủng hơn. Điều này khiến cho nhiều doanh nghiệp có tiền cũng chưa chắc đặt được tàu khi các cảng biển Mỹ liên tục trong tình trạng quá tải. Những chuyến tàu cập bến xếp hàng la liệt ngoài biển để chờ gỡ hàng xuống cũng như chờ container rỗng đã tốn kém quá nhiều thời gian để quay vòng. Chính vì thế, tình trạng thiếu container rỗng ngày càng nghiêm trọng.

Ông Quang khẳng định, Minh Phú chấp nhận theo giá thị trường, đồng ý với việc trả 20.000 USD/container miễn sao có tàu. Vị CEO này cũng cho biết, thời gian qua vì muốn giữ thị trường Việt Nam, một số hàng tàu Trung Quốc đã để giá 15.000 USD/container. Thế nhưng, nhiều doanh nghiệp vẫn tiếp tục đòi đấu tranh để giảm xuống 12.000 USD/container. Xung đột lợi ích xảy ra cộng thêm tình trạng thiếu container trầm trọng đã khiến cho nhiều hãng tàu quyết định hạn chế đưa container vào Việt Nam, khiến tình hình đã khó khăn càng thêm khốn khó. 

Không chỉ giá cước tàu cao, container khan hiếm, hệ thống cảng biển và kho bên Mỹ cũng đang trong tình trạng quá tải khiến quá trình xử lý các đơn hàng càng thêm tốn kém thời gian. Dù hàng đã vào được bên trong nhưng vẫn rất lâu và khó khăn mới có thể cập bến. Bên cạnh đó, tình trạng thiếu hụt xe tải chở hàng từ bãi về kho cũng ngày càng trầm trọng; thời gian chuyển hàng hóa từ bãi về kho, từ kho này đến kho khác cũng vô cùng lâu. 

Chính vì thế, ông Quang khẳng định Minh Phú cần thay đổi chiến lược bởi bán hàng sang Mỹ đang ngày càng lỗ. Ông cho biết: “Nhiều khi khách có nhu cầu mua hàng để xuất đi luôn nhưng không có người đến lấy để giao cho khách. Thế nên, chúng tôi thấy rằng đã đến lúc giảm tỷ trọng thị trường Mỹ xuống và tăng thị trường khác lên. Bán hàng sang Mỹ lúc đầu thấy lời đấy, thế nhưng tính toán chi phí vào cũng hết lời luôn, thậm chí còn lỗ. Thế nên, Minh Phú cần thay đổi chiến lược”.

Trước đó, Thủy sản Minh Phú cùng với đối tác chiến lược Nhật Bản là Mitsui từng có ý định hợp tác với Công ty Cổ phần Gemadept để đầu tư cảng ở Mỹ. Tuy nhiên, dự án này sau đó đã không được cấp phép vì liên quan đến vấn đề an ninh quốc gia. Đáng chú ý, “vua tôm” cũng từng hợp tác với Gemadept để xây dựng Kho lạnh Mekong logistics ở Hậu Giang. Được biết, kho lạnh này có 50 nghìn pallet và là một trong những kho lạnh đơn hiện đại có quy mô lớn nhất Đông Nam Á thời điểm hiện tại.

Hàng loạt rắc rối đến từ các vụ kiện chống bán phá giá, chống lẩn tránh thuế

Những rắc rối từ những vụ kiện chống bán phá giá, chống lẩn tránh thuế cũng là nguyên nhân khiến ông Quang muốn “từ bỏ” thị trường Mỹ. Gần đây nhất là vào đầu năm 2020, Cục Hải quan và Biên phòng Mỹ (CBP) thông báo áp dụng các biện pháp điều tra lẩn tránh thuế chống bán phá giá, đồng thời áp dụng ký quỹ tạm thời ở mức 10% với các lô hàng xuất khẩu vào nước này.

Thời điểm ấy, Thủy sản Minh Phú bị cáo buộc lẩn tránh thuế chống bán phá giá khi tiến hành xuất khẩu tôm nguyên liệu của Ấn Độ vào Mỹ. Được biết, tôm nguyên liệu của Ấn Độ vốn đang chịu thuế chống bán phá giá. Mãi đến đầu năm sau, Minh Phú mới được “minh oan”, hưởng mức thuế chống bán phá giá trở về 0%. 

Vụ kiện này đã khiến Minh Phú chịu áp lực vô cùng lớn về truyền thông, cả trong nước lẫn ngoài nước. Đồng thời, công ty phải dồn hết mọi nguồn lực để xử lý những công việc phát sinh từ vụ kiện này. Trong Đại hội đồng cổ đông năm 2021, Tổng giám đốc Lê Văn Quang cho biết: “Để chứng minh Minh Phú trong sạch, chúng tôi phải thuê luật sư bên Mỹ với giá rất cao mới có cơ hội thắng và phải xử lý số lượng báo cáo khổng lồ mà lẽ ra mất 3 năm mới xong, trong khi phía Mỹ chỉ cho trong khoảng từ 3 đến 6 tháng. Chúng tôi tập trung tất cả lực lượng cán bộ có khi dừng sản xuất luôn để tập trung vào báo cáo”.

Việc theo đuổi vụ kiện cùng với tác động tiêu cực của dịch bệnh Covid-19 khiến năm 2020 của Minh Phú không đạt kế hoạch về kết quả sản xuất kinh doanh. Trong năm 2020, công ty chỉ đạt hơn 73% chỉ tiêu lợi nhuận sau thuế và 93% kế hoạch về doanh thu. Đồng thời, doanh thu từ thị trường Mỹ cũng chỉ còn 149 triệu USD, giảm tới 39% so với năm trước đó. Ngoài ra, tỷ trọng của thị trường Mỹ cũng đã giảm gần 13 điểm phần trăm xuống còn 25,25%.

Đến năm 2021, khi Minh Phú chính thức thắng kiện, việc này đã nâng tỷ trọng thị trường Mỹ của công ty phục hồi lên mức 34%. Bên cạnh đó, kim ngạch xuất khẩu cũng đạt 221 triệu USD, tăng mạnh 48% so với năm trước.  

Bên cạnh vụ việc năm 2020, trước đó Minh Phú cũng từng đối mặt với vụ kiện chống bán phá giá tại Mỹ kéo dài nhiều năm và phải nhờ đến sự can thiệp của WTO. Vụ việc này bắt đầu vào năm 2004 nhưng phải mất đến 8 năm sau đó, Mỹ mới dỡ bỏ lệnh áp thuế chống bán phá giá với sản phẩm tôm xuất khẩu của Minh Phú căn cứ vào phán quyết của WTO. 

Khi nói về thị trường tiềm năng nhưng nhiều rủi ro như Mỹ, ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT CTCP Thực phẩm Sao Ta cũng từng nhận định: “Tiến trình để đưa ra khỏi danh sách xem xét chống bán phá giá vào Mỹ mất rất nhiều thời gian, thủ tục phức tạp và đòi hỏi phải có tiềm lực kinh tế. Minh Phú xem Mỹ là thị trường trọng điểm nên chấp nhận theo đuổi tiến trình đạt kết quả”.

Được biết, Mỹ hiện đang là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của Sao Ta. Công ty cũng quyết định lựa chọn tập trung vào 2 thị trường xuất khẩu lớn nhất thay vào thị trường lớn thứ 3 này.