VEAM - ngôi sao sáng trên sàn UPCoM: Thu gần 7.000 tỷ đồng từ các công ty liên doanh, liên kết trong năm 2022

Theo Doanhnhan.vn, Tổng công ty Máy động lực và Máy Nông nghiệp Việt Nam (VEAM – Mã chứng khoán: VEA) thời điểm hiện tại đang xếp thứ 3 trong nhóm sở hữu vốn hóa thuộc top đầu thị trường UPCoM, hết phiên 17/3 là 50.500 tỷ đồng, chiếm đến 5,2% tỷ trọng của sàn, chỉ đứng sau ACV của Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam cùng với VGI của Viettel Global.

Theo tìm hiểu, Tổng công ty Máy động lực và Máy Nông nghiệp Việt Nam được thành lập năm 1990 với 12 nhà máy động cơ. VEAM có ngành kinh doanh chính là sản xuất động cơ và máy móc nông nghiệp, được xem là một trong những công ty nội địa lớn nhất trong ngành nếu tính theo doanh thu. Bên cạnh đó, công ty này còn sản xuất và buôn bán xe tải. 

Vào tháng 8/2016, VEAM đã chào bán ra công chúng gần 150 triệu cổ phần, thu về hơn 2.100 tỷ đồng. Tháng 1/2017, Tổng công ty Máy động lực và Máy Nông nghiệp Việt Nam chính thức chuyển sang hình thức CTCP, vốn điều lệ là 13.288 tỷ đồng, giữ nguyên cho đến nay. Trong đó, cổ đông lớn nhất là Bộ Công Thương với 88,47%. Sau đó, công ty này chính thức đưa cổ phiếu lên sàn UPCoM vào ngày 2/7/2018.

Nguồn doanh thu lớn từ công ty liên doanh, liên kết

Đối với hoạt động kinh doanh, VEAM chủ yếu tập trung vào 3 trụ cột chính, bao gồm động cơ và máy nông nghiệp, công nghiệp hỗ trợ và công nghiệp ô tô. Bên cạnh sự phát triển của ngành công nghiệp ô tô, doanh thu thuần của công ty liên tục gia tăng, đến năm 2018 đạt đỉnh với hơn 7.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, công ty này bắt đầu có dấu hiệu giảm sút kể từ năm 2019 trở đi.

Phía Tổng công ty cho biết, sự phát triển của ngành ô tô và đặc biệt là ô tô tải sẽ ít có khả năng bùng nổ hơn do chính sách hạn chế tiêu dùng khiến cho việc hoạch định phát triển của VEAM càng thêm khó khăn. Từ năm 2014, doanh thu thuần của công ty bắt đầu tăng trưởng, đến năm 2018 đạt đỉnh với con số hơn 7.000 tỷ đồng. Từ năm 2019 trở đi, doanh thu của VEAM bắt đầu giảm sút về mức 4.000 tỷ đồng mỗi năm, theo báo cáo tài chính đã kiểm toán của công ty.

Thực tế cho thấy, lợi nhuận sau thuế của VEAM từ năm 2019 trở đi luôn lớn hơn doanh thu thuần. Nguyên nhân bởi, lợi nhuận chính của công ty đến từ phần lãi thu được từ những công ty liên doanh liên kết mỗi năm dao động trong khoảng 5.000 tỷ đồng cho đến 7.000 tỷ đồng.  

Trong năm 2022, VEAM ghi nhận tổng cộng 6.984 tỷ đồng lợi nhuận từ công ty liên doanh, liên kết, từ đó lãi sau thuế kỷ lục 7.672 tỷ đồng, tăng 32% so với năm trước và đạt mức cao nhất kể từ khi công bố báo cáo tài chính. Lợi nhuận sau thuế của VEAM trong năm 2022 đứng thứ 16 trong bảng xếp hạng lợi nhuận trên sàn chứng khoán. 

Sau khi đất nước mở cửa, các doanh nghiệp nước ngoài cũng phải hợp tác với các doanh nghiệp nhà nước để tham gia thị trường Việt Nam. Vì thế, vào năm 1995, VEAM đã trở thành cổ đông của Toyota Việt Nam và Ford Việt Nam, đến năm 1996 trở thành cổ đông của Honda Việt Nam. Tính đến thời điểm cuối năm ngoái, tỷ lệ nắm giữ của VEAM tại Công ty Honda Việt Nam là 30%, tại Công ty Toyota Việt Nam là 20%, tại Công ty TNHH Ford Việt Nam là 25% với tổng giá trị đầu tư ban đầu lên đến hơn 1.020 tỷ đồng.

Ngoài ra, VEAM còn có 10 công ty liên doanh và các công ty con chuyên về phụ tùng. Trong đó, có 4 công ty chuyên về sản xuất sản phẩm cơ khí cho những đối tác trong lĩnh vực sản xuất xe máy, bao gồm Honda, Yamaha và Piaggio. Chỉ tính riêng 2 công ty liên doanh, liên kết là Honda, Toyota đã mang về cho tổng công ty nguồn thu lớn, đồng thời liên tục gia tăng thị phần. Tuy nhiên, kết quả này cũng đã tác động trực tiếp đến nguồn thu của những công ty thành viên khác thuộc VEAM.

Điều đáng nói, thị trường ô tô Việt Nam đã rơi tự do trong đại dịch Covid-19, bất chấp các nỗ lực giảm giá và ưu đãi của các hãng cũng như đại lý. Từ cuối năm 2021, tiêu thị ô tô bắt đầu hồi sinh nhờ quy định về mức thu lệ phí trước bạ giảm 50% cho ô tô sản xuất trong nước cộng với nhu cầu bị dồn nén. Đến cuối năm ngoái, cái tên chi phối thị trường xe máy vẫn là Honda khi chiếm hơn 80% thị phần, đứng đầu thị phần ô tô thuộc về Toyota với hơn 20%. Trong thời gian tới, việc Honda và Toyota kinh doanh thuận lợi được xem là bệ đỡ lợi nhuận cho VEAM.  

Giá trị theo phương pháp vốn sở hữu của tổng công ty tại các công ty liên kết tính đến cuối năm ngoái là hơn 6.826 tỷ đồng, riêng tại 3 hãng là Honda, Toyota và Ford là 6.746 tỷ đồng, theo BCTC quý 4/2022 của VEAM.

Lượng tiền mặt dồi dào

Khoản tiền, tương đương tiền cùng với tiền gửi ngân hàng của VEAM mỗi năm lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng, thường xuyên nằm trong top những công ty sở hữu nhiều tiền nhất trên cả 3 sàn. Lượng tiền của VEAM năm 2019 là hơn 16.800 tỷ đồng, đứng thứ 4 toàn sàn và chỉ xếp sau ACV, GAS và VIC. Đến năm 2022, con số này đã giảm xuống còn 12.886 tỷ (chiếm 47% tài sản); đồng thời không còn nằm trong top 10 doanh nghiệp sở hữu lượng tiền lớn nhất trên sàn chứng khoán. Khoản tiền này đã mang về hơn 800 tỷ đồng tiền lãi ngân hàng năm 2022 cho VEAM, hỗ trợ thêm cho kết quả lợi nhuận của tổng công ty.

Ngoài ra, công ty này chỉ đi vay ngắn hạn hơn 1.014 tỷ đồng từ những ngân hàng và chiếm đến gần một nửa tổng nợ phải trả. VEAM còn ghi nhận khoản nợ xấu lên đến hơn 667 tỷ đồng, giá trị thu hồi chỉ khoảng 136 tỷ đồng. Tổng tài sản của VEAM tính đến cuối năm ngoái là 27.455 tỷ đồng, so với đầu năm đã tăng gần 2.450 tỷ đồng; chủ yếu là do khoản đầu tư vào công ty liên kết đã tăng gần 1.700 tỷ đồng, lên mức 6.826 tỷ đồng. Tính đến cuối kỳ, vốn chủ sở hữu là 25.229 tỷ đồng với vốn điều lệ là 13.288 tỷ đồng và 11.713 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối.

Kế hoạch niêm yết HOSE vẫn còn nằm trên giấy

Năm 2018, VEAM đã có ý định xin chuyển 1,3 tỷ cổ phần niêm yết của mình lên sàn HOSE. Tuy nhiên, công ty không đảm bảo điều kiện là “không có các yếu tố ngoại trừ trọng yếu trong báo cáo tài chính đã được kiểm toán của hai năm liền kề liên tiếp” để lên HOSE nên kế hoạch niêm yết vẫn còn bỏ ngỏ. 

Ban lãnh đạo VEAM cho biết trong ĐHĐCĐ thường niên 2022 rằng, các vấn đề liên quan đến tồn tại phát sinh được nêu trong báo cáo kiểm toán cần phải có thời gian để xử lý cũng như giải quyết và đảm bảo chặt chẽ đúng quy trình. Báo cáo mới nhất được kiểm soát là báo cáo soát xét bán niên năm 2022, kiểm toán tiếp tục đưa ra những kết luận ngoại từ một số vấn đề của VEAM như các báo cáo trước. 

Theo Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn UHY, tại ngày cuối tháng 6 năm ngoái, VEAM chưa đánh giá được khả năng thu hồi các khoản phải thu quá hạn thanh toán lên đến gần 166 tỷ đồng. Những bằng chứng thu thập được không đảm bảo tính đầy đủ cũng như thích hợp để kiểm toán, có thể đánh giá được khả năng thu hồi cũng như sự cần thiết phải trích lập dự phòng. 

Thị trường xe ô tô bùng nổ, thị trường xe máy dần bão hòa

Điều đáng nói, sự tăng trưởng của VEAM chủ yếu phụ thuộc vào thị trường ô tô Việt Nam. Năm ngoái là năm bản lề đánh dấu sức mạnh tăng trưởng mạnh mẽ của thị trường xe hơi Việt Nam, tổng dung lượng xe toàn ngành đã bán ước đạt lên đến hơn 500.000 xe.

Theo dự báo của Chứng khoán Bảo Việt, 3 liên doanh của VEAM bao gồm Toyota, Honda cùng với Ford sẽ đạt sản lượng 157.835 chiếc trong năm 2023, so với năm 2022 đã tăng 4,8%. Theo kỳ vọng của các chuyên gia, doanh số ô tô trong nửa cuối năm sẽ phục hồi rõ ràng hơn khi các điều kiện vĩ mô được cải thiện. Liên quan đến vấn đề này, SSI Research đánh giá, tình trạng thiếu chip ô tô cùng với việc gián đoạn chuỗi cung ứng sẽ không ảnh hưởng đến thị trường ô tô trong nửa cuối năm nay. 

Đáng chú ý, doanh số của những thành viên Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) bao gồm Honda, Piaggio, Suzuki, SYM và Yamaha trong năm 2022 đã đạt hơn 3 triệu xe, so với cùng kỳ tăng trưởng 20%. Đáng chú ý, Honda vẫn đang nắm áp đảo cùng với gần 81% thị phần. Không chỉ nhu cầu của người dân phục hồi mà năng lực sản xuất của dây chuyền lắp ráp xe máy nội địa cũng trở thành nhân tố thúc đẩy doanh số xe máy năm 2022 tăng mạnh.

Theo kỳ vọng của Chứng khoán Bảo Việt, doanh số xe máy của Honda trong nửa đầu năm nay sẽ tiếp tục tăng trưởng, chủ yếu là nhờ hiệu ứng nền thấp và áp lực tăng trưởng sẽ rơi vào nửa cuối năm. Các nhà phân tích cũng dự báo, doanh số xe máy Honda trong năm 2023 đã giảm 4,1% so với cùng kỳ, xuống còn 2,3 triệu chiếc. Thống kê từ những năm qua cho thấy, thị trường xe máy tại Việt Nam đang có xu hướng bước sang giai đoạn bão hòa, số lượng ô tô đang có xu hướng tăng nhanh. Ô tô trong thập kỷ tới nhiều khả năng sẽ là phương tiện được ưa chuộng, dần thay thế xe máy.