Tổng Giám đốc FiinRatings: Hoạt động mua lại trái phiếu là “cơn gió ngược” lớn, gây hiệu ứng kép với doanh nghiệp và nền kinh tế

Chiều 27/12 đã diễn ra Tọa đàm Dự báo Kinh tế 2023 do báo Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức. Tham gia buổi tọa đàm này, ông Nguyễn Quang Thuân, Tổng Giám đốc FiinRatings đã có những đánh giá về các kênh vốn cũng như trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) năm 2022 và triển vọng năm 2023. Theo ông Thuân, không chỉ những “cơn gió ngược” từ bên ngoài, bên trong cũng có những cơn gió “mùa đông bắc” thổi đến khiến doanh nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung gặp nhiều khó khăn.

Cũng theo ông Thuân, TPDN là nguồn vốn trung và dài hạn. Tuy nhiên từ tháng 6 năm nay, hoạt động mua lại TPDN diễn ra vô cùng mạnh mẽ do sức ép đến từ những nhà đầu tư, ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền của các doanh nghiệp. Đây chính là “cơn gió ngược” đáng sợ với các doanh nghiệp, gây hiệu ứng kép, đặc biệt là với nhóm doanh nghiệp bất động sản. 

Thị trường TPDN hiện tại đang gặp phải vấn đề gì?

Một phần nguyên nhân là do cơ cấu của nhà đầu tư TPDN. Thời điểm hiện tại, ngân hàng đứng đầu trong tỷ trọng sẽ sở hữu TPDN, ngay sau đó là các nhà đầu tư cá nhân. Nếu bỏ qua phần bank – bond, nhà đầu tư cá nhân sở hữu trái phiếu nhiều nhất.

Chính vì thế, một khi xảy ra những bất cập trong điều hành thị trường, ví dụ như vụ việc Tân Hoàng Minh hoặc Vạn Thạnh Phát, các nhà đầu tư cá nhân sẽ nhanh chóng rơi vào tình trạng hoảng loạn. Được biết, đây là lần đầu tư trong vòng 15 năm qua, yếu tố tâm lý tiêu cực đã gây ra hiệu ứng domino từ TPDN sang chứng khoán và cả bond fund,…

Thế nhưng, điều đáng lo ngại nhất của thị trường TPDN hiện nay là khâu tổ chức phát hành, đặc biệt là trái phiếu của các doanh nghiệp chưa niêm yết. Trong số hơn 580 tổ chức phát hành, chủ yếu là những doanh nghiệp chưa niêm yết thế nên các chuyên gia gọi đây là TPDN chưa đủ tiêu chuẩn. Đối với các doanh nghiệp chưa niêm yết, không phải doanh nghiệp nào cũng sở hữu chất lượng tín dụng tốt. Thống kê của Ủy ban chứng khoán cho thấy, có đến 96 doanh nghiệp đã vi phạm nghĩa vụ nợ.

Những tháng gần đây, hoạt động phát hành này gần như tạm ngưng, trong khi hoạt động mua lại lại rất sôi động. Hiện tại, số dư TPDN theo như ước tính chỉ còn 1,2 triệu tỷ đồng. Với góc độ vĩ mô, nếu muốn giải quyết vấn đề của thị trường trái phiếu, chủ trương dù đúng nhưng đến khi triển khai lại gặp một số vấn đề về cư trú, đặc biệt cần phải có liệu pháp cụ thể với từng nhóm TPDN, đặc biệt là làm thế nào để có thể khôi phục lại niềm tin của thị trường.  

Triển vọng của các kênh vốn trong năm tới

Theo ông Nguyễn Quang Thuân, kênh tín dụng ngân hàng trong năm 2023 vẫn là kênh chủ yếu. Ngoài ra, dư địa chính sách tiền tệ vẫn còn, thế nhưng công tác triển khai vẫn chưa được theo dõi sát sao. Năm 2023, nếu tổng hạn mức tín dụng ở mức 14% sẽ tương đương với tổng giá trị là 1,7 triệu tỷ tăng ròng tín dụng trong toàn hệ thống. 

Ngoài ra, trái phiếu chào bán đại chúng cũng có nhiều triển vọng trong năm 2023. Trong năm tới, khối lượng phát hành được kỳ vọng sẽ tăng gấp đôi, gấp ba bởi doanh nghiệp có thể đáp ứng được tiêu chuẩn phát hành TPDN đại chúng cũng nhiều hơn trước. Thời điểm hiện tại, Bộ Tài chính đã chỉ đạo HNX hoàn thành hệ thống giao dịch TPDN thứ cấp trước 30/6/2023.

Cũng theo ông Thuân, trong cơ cấu đầu tư TPDN hiện nay chủ yếu vẫn là người dân và ngân hàng, thiếu đi những định chế tài chính như quỹ hưu trí và bảo hiểm… Một khi có hệ thống giao dịch tập trung sẽ cải thiện phần nào hạn chế kể trên. Trong năm 2023, triển vọng cho trái phiếu xanh và trái phiếu quốc tế cũng khá khả quan. Đáng chú ý, FiinRatings cũng tham gia vào xếp hạng các TPDN có xanh hoặc không; từ đó, những doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn có thể phát hành ra thị trường quốc tế.

Với một số doanh nghiệp chưa đáp ứng tiêu chuẩn xanh, họ vẫn có thể huy động nguồn vốn từ TPDN để chuyển đổi nếu có kế hoạch chuyển đổi dây chuyền sản xuất sang hướng xanh hơn.

Đối với trái phiếu quốc tế, các nhà đầu tư vẫn có sự quan tâm nhất định đến Việt Nam bất chấp những “cơn gió ngược” và vấn đề của thị trường hiện tại. Tuy nhiên, trong điều kiện rủi ro cao, lãi suất cũng vì thế mà sẽ phải tăng cao. Còn đối với các kênh vốn khác, nhiều doanh nghiệp đã tận dụng được nguồn vốn tín dụng xuất nhập khẩu ECA thay vì vay ngân hàng cũng như tận dụng nguồn vốn lưu động… Ông Thuân cho biết, nhiều doanh nghiệp hiện nay, đặc biệt là doanh nghiệp bất động sản nợ vốn lẫn nhau là tình trạng rất phổ biến.

Vì thế, theo đánh giá của Tổng Giám đốc FiinRatings, điểm sáng thị trường trong năm tới phụ thuộc nhiều vào khả năng triển khai của hoạt động đến từ cơ quan quản lý, đáng chú ý là hoạt động của các tổ công tác mới được Chính phủ thành lập nhằm giải quyết khó khăn cho thị trường chứng khoán, trái phiếu, bất động sản,… - những vấn đề vốn không thể giải quyết đơn phương.

Đáng chú ý, nếu có hệ thống pháp lý bất động sản, là nơi để các nhà đầu tư tham khảo sẽ tốt hơn rất nhiều. Đối với thị trường, minh bạch thông tin chính là yếu tố quan trọng nhất. Ông Thuân đưa ra khuyến nghị, các doanh nghiệp trong bối cảnh hiện tại cần rà soát những danh mục đầu tư mới, hạn chế những dự án rủi ro và đòn bẩy cao, hay chuyển nhượng dự án, tài sản kém hiệu quả. Nếu như muốn tận dụng những kênh vốn TPDN, các doanh nghiệp không nên có những dự án quá rủi ro, bởi các nhà đầu tư vì hưởng lãi suất cố định nên sẽ không muốn đầu tư vào những dự án không có tương lai.

Đồng thời, những doanh nghiệp này cũng cần rà soát khả năng đáp ứng nghĩa vụ nợ hiện tại, đồng thời chủ động trong việc minh bạch thông tin. Điều này đồng nghĩa với việc, doanh nghiệp cần minh bạch với các nhà đầu tư theo kênh phát hành của mình, nên chủ động cải thiện hồ sơ tín dụng để có thể có một chiến lược vốn dài hạn hơn. Cụ thể, ông Thuân nhấn mạnh rằng: “Minh bạch thông tin rất quan trọng, hy vọng chất lượng tín dụng khi các doanh nghiệp tham gia thị trường vốn sẽ cần phân định rõ hơn, neo theo xếp hạng tín nhiệm của Chính phủ”.