Tháng 5/2022, xuất khẩu gạo có nhiều tín hiệu khởi sắc

Sản lượng gạo ghi nhận tăng tốc

Dữ liệu của Tổng cục Hải Quan cho thấy, trong tháng 5, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt mức cao nhất trong thời gian 1 năm trở lại đây với 710.371 tấn, trị giá 347,1 triệu USD, so với tháng trước đó tăng mạnh 27,8% về lượng và 25,8% về giá trị. Đồng thời, nếu so với cùng kỳ năm ngoái ghi nhận tăng 13,5% về lượng và tăng 2,5% về trị giá. Như vậy, tính chung trong 5 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo đạt gần 2,8 triệu tấn và kim ngạch hơn 1,3 tỷ USD, tăng 6,9% về lượng nhưng giảm 3,7% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2021. 

Xuất khẩu gạo trong tháng 5 ghi nhận tăng mạnh là do nhu cầu từ Philippines - đây là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của nước ta tăng đến 45,8% về lượng và 50.9% về giá trị so với tháng trước đạt 345.944 tấn, trị giá 167,6 triệu USD. Như vậy, chỉ sau 5 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo sang thị trường Philippines của nước ta đã lên đến 1,3 triệu tấn, trị giá gần 590 triệu USD, so với cùng kỳ tăng 34,8% về lượng và 17,7% về giá trị. Hiện tại, Philippines đang chiếm 46% tổng khối lượng xuất khẩu gạo của nước ta. Hơn thế, lượng xuất khẩu gạo sang một số thị trường khác cũng ghi nhận tăng mẹ trong 5 tháng đầu năm ví dụ như Bờ biển Ngà tăng 37% (đạt 273.078 tấn), Malaysia tăng 19% (đạt 162.465 tấn), Mozambique tăng 47,1%,...

Ngoài việc duy trì đơn hàng sang các thị trường truyền thống thì các doanh nghiệp hiện đang tiến hành đẩy mạnh việc xuất khẩu sang thị trường khó tính như Mỹ hay các nước trong khối EU như Italia, Thụy Điển, Bỉ và Tây Ban Nha. Đáng chú ý, giống gạo đặc sản ST25 của Việt Nam đang ngày càng được ưa chuộng tại thị trường Mỹ đồng thời cũng được biết đến rộng rãi tại thị trường Châu Âu. Giá gạo ST25 xuất khẩu hiện đang có giá rất cao ở ngưỡng trên 1.000 USD/tấn. Ở chiều ngược lại với bức tranh tươi sáng từ các thị trường kể trên thì xuất khẩu sang Trung Quốc - thị trường tiêu thụ gạo lớn thứ hai của Việt Nam hiện đang giảm mạnh gần 20% cả về lượng và cả giá trị trong 5 tháng đầu năm 2022, xuống chỉ còn 388,616 tấn và trị gia 203.341 tấn.

Và tính riêng trong tháng 5/2022, lượng gạo xuất khẩu sang thị trường này đã ghi nhận giảm 22,6% so với thời điểm tháng trước chỉ đạt 91.675 tấn. Và trong những tháng đầu năm 2022, Trung Quốc chủ yếu nhập khẩu gạo tấm nhằm mục đích phục vụ nhu cầu của ngành chế biến thức ăn chăn nuôi, trong khi đó nhu cầu đối với gạo dành cho việc tiêu dùng giảm. Tuy nhiên thì theo thông tin từ các doanh nghiệp, giống gạo thơm ST21 và ST24 của Việt Nam vẫn đang được Trung Quốc đặc biệt quan tâm và nhập khẩu nhiều (ghi nhận tăng từ 2 - 3 lần), sự sụt giảm về nhu cầu chủ yếu đến từ mặt hàng gạo nếp. 

Xuất khẩu gạo hứa hẹn sẽ tiếp tục khởi sắc

Trong thời gian tới, xuất khẩu gạo được cho là sẽ tiếp tục khởi sắc do cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu đang dần trở nên nghiêm trọng hơn. Hiện, gạo đang là mặt hàng được săn đón trong bối cảnh giá của một số loại ngũ cốc như ngô, lúa mì, đậu tương tăng cao và khan hiếm do sự ảnh hưởng bởi cuộc xung đột tại Ukraine cùng các biện pháp nhằm hạn chế việc xuất khẩu của một số nhà cung cấp lớn điển hình là Ấn Độ. Trong khi đó thì giá gạo của Việt Nam mặc dù chưa tăng mạnh như kỳ vọng nhưng cũng đang dần nhích lên. Tính đến ngày 10/6 dao động quanh mức 425 USD/tấn với gạo 5% tấm, so với tháng trước tăng nhẹ 5 USD/tấn. Mức giá này đang khá cạnh tranh so với gạo cùng loại của Thái Lan có giá lên đến 460 USD/tấn. Một thương nhân tại Thành phố Hồ Chí Minh trả lời Reuters như sau: "Nguồn cung trong nước đang tăng do bắt đầu thu hoạch vụ Hè Thu, nhưng nhu cầu cũng đang tăng lên, đặc biệt là từ những người mua châu Á và châu Phi...”.

Thương nhân này còn cho biết thêm, việc gia hạn cắt giảm thuế nhập khẩu gạo của Philippines vào thời điểm đầu tuần này cũng là một tín hiệu tốt dành cho các nhà sản xuất gạo. Còn tại thị trường Ấn Độ, giá gạo đồ 5% tấm của nước này cũng đã tăng trong thời gian vài tuần qua nhưng vẫn đang ở mức khá cạnh tranh, giao động từ 357 - 362 USD/tấn. Đã có những đồn đoán rằng Ấn Độ có thể đưa ra các hạn chế đối với việc xuất khẩu gạo. Tuy nhiên thì các nguồn tin thương mại và chính phủ cho biết nước này không có kế hoạch hạn chế xuất khẩu ngũ cốc bởi vì đã có đủ dự trữ và giá nội địa cũng vì thế mà thấp hơn giá hỗ trợ do nhà nước ấn định.

Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất thương mại Phước Thành IV - ông Nguyễn Văn Thành cho hay, thị trường lúa gạo nội địa khá ổn định, nhu cầu mua của các thương lái và doanh nghiệp đều. Đối với thị trường xuất khẩu, nhu cầu thị trường Philippines và Trung Quốc tiếp tục tăng cao. Tuy nhiên thì giá xuất khẩu trong thời gian tới cũng sẽ khó tăng cao. Cũng theo lời vị lãnh đạo này, gạo thường Việt Nam là loại 504, 5451, Đài thơm 8,... hiện đang có giá tốt nhờ vào việc nhiều nước tăng lượng mua. Đáng chú ý, mọi năm Philippines đến thời điểm đầu tháng 6 mới mở hạn ngạch nhập khẩu gạo nhưng đến hiện tại nước này nhập khẩu sớm nên thị trường sôi động từ tháng 5. Thời điểm trước đó, Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA) đã đưa ra dự báo năm 2022 xuất khẩu gạo của Việt Nam sang EU sẽ tăng giá. Đáng chú ý, chất lượng gạo Việt Nam được cải thiện, chủ yếu là các loại gạo thơm - đánh trúng vào thị hiếu của người tiêu dùng Châu Âu. Và với nhu cầu ổn định, đặc biệt là ở mức cao đối với các loại gạo đặc sản từ Châu Á thì trong thời gian tới, EU sẽ tiếp tục là thị trường xuất khẩu gạo tiềm năng cho các doanh nghiệp Việt Nam đồng thời tiếp tục chiến lược chất lượng, gia tăng giá trị từ đó sẽ giúp cho gạo Việt duy trì được lợi thế cạnh tranh tại thị trường này.

Thị trường xuất khẩu gạo áp lực với sự cạnh tranh

Ngoài những yếu tố thuận lợi thì các chuyên gia thương mại cũng cho rằng việc xuất khẩu gạo sẽ tiếp tục phải đối mặt với một số khó khăn và thách thức ví dụ như giá gạo khó có thể tăng mạnh bởi nguồn cung gạo thế giới dồi dào, chi phí logistics vẫn đang ở mức cao. Và việc Trung Quốc kiên trì theo đuổi chính sách Zero COVID có thể vẫn là lực cản đối với việc xuất khẩu gạo của Việt Nam vào nước này. Không những thế, cuộc cạnh tranh giữa các nhà cung cấp đặc biệt là giữa Việt nam và Thái Lan bởi cùng phân khúc về thị trường tiêu thụ. Song song với đó, các nước nhập khẩu hiện cũng đang có chính sách đa dạng hóa nguồn cung cấp. Reuters cho biết, ngày 7/6, Philippines đã thông báo kéo dài chính sách hạ thuế nhập khẩu gạo từ các nước Đông Nam Á từ 40 - 50% xuống chỉ còn 35% tới đến hết năm 2022. Philippines phụ thuộc lớn vào xuất khẩu gạo từ Việt Nam, bên cạnh đó cũng mua một phần lớn từ Thái Lan. Nước này rất ít khi nhập khẩu gạo từ Ấn Độ - đây là nước xuất khẩu gạo lớn nhất hiện nay nhưng Chính phủ Philippines gần đây đã có ý tưởng đa dạng hóa nguồn nhập khẩu từ các nguồn rẻ hơn và gạo Ấn Độ là một lựa chọn thay thế. 

Với quyết định của Chính phủ Philippines nhằm duy trì thuế nhập khẩu gạo ở mức thấp vào thời điểm Thái Lan và Việt Nam tiến hành lên kế hoạch bắt tay nâng giá gạo dù các nhà chức trách ngành gạo tại Thái Lan vẫn còn hoài nghi về tính khả thi của kế hoạch.