Startup được định giá tỷ USD không còn là chuyện hiếm, thời kỳ hoàng kim đã hết?

Theo Doanh Nghiệp & Kinh Doanh, số lượng startup được định giá từ 1 tỷ USD trở lên (kỳ lân) cách đây vài năm gia tăng chóng mặt. Thế nhưng, rủi ro từ lạm phát, lãi suất tăng cùng làn sóng bán tháo cổ phiếu công nghệ đã khiến các kỳ lân lần lượt sụp đổ trong năm nay.

Aileen Lee, người sáng lập Cowboy Ventures cách đây 9 năm đã viết một chuyên mục, hiện đã là huyền thoại cho TechCrunch, lần đầu dùng thuật ngữ “kỳ lân” để nói về các công ty trước khi IPO được đầu tư mạo hiểm và định giá ít nhất là 1 tỷ đô la.

Bà Lee ở thời điểm đó đã liệt kê được 39 kỳ lân. Trong đó, có những cái tên đáng chú ý như Twitter, Facebook (hay bây giờ là Meta), LinkedIn (hiện tại đang là một phần của Microsoft)...

Những năm trước, số lượng công ty được xem là kỳ lân mọc lên như nấm 

Thế nhưng, một điều đáng nói đã xảy ra kể từ khi danh sách này được đưa ra là số lượng kỳ lân mới “mọc lên như nấm”. Theo CB Insights, công ty theo dõi dữ liệu startup toàn cầu, có 1.200 kỳ lân vào hồi đầu tháng 10, trong đó có 3 hectocorn (startup được định giá từ 100 tỷ USD trở lên) và 55 decacorn (startup được định giá từ 10 tỷ USD trở lên).

Con số này cho thấy một sự bùng nổ đáng kinh ngạc. Thế giới hiện có nhiều kỳ lân hơn so với số công ty định giá 1 tỷ USD được niêm yết trên Nasdaq và gần với con số kỳ lân của 1.241 công ty có giá trị thị trường hơn 1 tỷ đô la được giao dịch trên Sàn giao dịch chứng khoán New York.

Dẫu vậy, điều đáng nói là nhóm kỳ lân này đã sụt giảm. Nhiều kỳ lân bắt đầu bị thoái trào và thậm chí có một số trong đó đã sụp đổ vì làn sóng bán tháo cổ phiếu công nghệ. Hiện danh sách từ công ty CB Insights vẫn liệt kê một số kỳ lân như BlockFi hay FTX, tuy nhiên thực tế các công ty tiền mã hóa này đã phá sản.

Việc định giá các doanh nghiệp tư nhân đang chịu tác động từ làn sóng bán tháo cổ phiếu công nghệ từ hồi đầu năm. Barron’s cho thấy các nhà đầu tư chịu áp lực từ lãi suất tăng mạnh và tâm lý sợ rủi ro tại Phố Wall đã tạo ra đợt bán tháo cổ phiếu công nghệ buộc Nasdaq Composite giảm 31% kể từ thời điểm thị trường đạt đỉnh vào tháng 11 năm ngoái.

Định giá của “kỳ lân” khác với định giá của các cổ phiếu giao dịch công khai. Thông thường, CB Insights dựa vào dữ liệu từ những vòng gọi vốn gần nhất của mỗi công ty nhằm đưa ra mức định giá.

Các công ty startup được định giá từ 1 tỷ USD có xứng đáng với cái tên “kỳ lân”?

Vừa qua, CB Insights đã khảo sát hơn 2.000 nhà đầu tư mạo hiểm và nói rằng: “Trong số 1.200 kỳ lân, có bao nhiêu cái tên vẫn xứng đáng với danh hiệu này? Theo đó, chỉ có ⅕ số người tham gia trả lời cho biết có ít nhất 75% trong con số kỳ lân đó vẫn xứng đáng với danh hiệu.

Có khoảng 17% người được hỏi khác cho rằng trong khoảng từ 50-75% trong số 1200 startup vẫn xứng đáng với danh hiệu trên. Sau cùng, những người khác nghĩ rằng chỉ có ¼ đến ½ trong số 1.200 startup được công ty CB Insights liệt kê là thực sự có trị giá từ 1 tỷ đô la trở lên.

Forge Global, công ty điều hành thị trường giao dịch chứng khoán thứ cấp ở các công ty được hỗ trợ bởi liên doanh trước đại chúng chính là ví dụ điển hình cho thấy sự sụp đổ của việc định giá công ty tư nhân.

Theo báo cáo từ Giám đốc điều hành Forge Kelly Rodriques, giao dịch trung bình trên nền tảng trong 2 tháng đầu tiên của quý IV đã được thực hiện với mức chiết khấu khoảng 50% so với vòng gọi vốn gần đây nhất. Hiểu một cách đơn giản là toàn bộ những công ty “1 tỷ USD” đó thực tế có thể chỉ đáng giá ở mức 500 triệu USD.

Theo Rodriques, số lượng người bán trên nền tảng Forge vẫn nhiều hơn so với tổng số người mua quan tâm. Ông cũng cho hay mình vẫn chưa thấy bất kỳ dấu hiệu nào về điều đó trong khi mọi người đang tìm kiếm đáy trong định giá.

Theo Brian Lee, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu của CB Insights, sau một năm “điên cuồng” vào năm 2021, thị trường đầu tư mạo hiểm đã bùng nổ. Đã có 842 công ty vào năm ngoái đã huy động được tối thiểu 100 triệu USD, cao hơn 153% so với năm 2020.

Theo nhận định của Lee và một số người khác hiểu biết về lĩnh vực, thế giới startup tương lai sẽ ngày càng có nhiều “thây ma kỳ lân”. Cụm từ này có thể hiểu là những công ty có số tiền trong ngân hàng dần cạn kiệt, không có con đường sinh lời rõ ràng và ít cơ hội huy động tiền mặt mới tại thị trường tư nhân hoặc đại chúng. Theo chia sẻ của ông Lee, tổng nguồn vốn đầu tư mạo hiểm vào năm 2022 đã giảm xuống, và số lượng và quy mô trung bình của các giao dịch cũng giảm.

Trên blog cách đây vài tháng, Doug Clinton, đối tác của Loup khẳng định ở một bài đăng rằng ½ số kỳ lân hiện tại có thể sẽ không tồn tại. Clinton cũng nói thêm rằng chúng ta đang ở trong giai đoạn kỳ lạ với nhiều công nghệ cũ kỹ đã được thổi phồng, tuy nhiên chưa có sự đột phá cụ thể như Web3, xe tự hành, thực tế ảo, metaverse.

Ngoài ra, ông cũng nói về 2 lĩnh vực tiềm năng là tái chế và AI. Ông đánh giá cao Redwood Materials. Đây là một công ty được hỗ trợ bởi liên doanh được JB Straubel, người đồng sáng lập Tesla thành lập. Trong danh sách kỳ lân của CB Insights, Redwood cũng được góp mặt.