Nhìn lại 10 năm "thăng trầm" của Bầu Đức: Từng mất tất cả vì giá cao su lao dốc không phanh đến khát vọng tỷ USD từ nông nghiệp

Bầu Đức - từ đỉnh cao vinh quang rơi xuống vực sâu

Ông Đoàn Nguyên Đức (hay còn gọi là Bầu Đức)  - Chủ tịch HĐQT của Công ty Cổ phần Hoàng Anh Gia Lai sinh năm 1963 trong một gia đình nông dân nghèo ở Bình Định. Vào năm 1982, ông đã khăn gói vào TP. Hồ Chí Minh thi đại học và mang theo khát vọng của gia đình cũng những tham vọng từ thuở còn ấu thơ. 

Mặc dù vậy thì cánh cửa đại học không mở ra khi ông miệt mài ôn luyện và thi đến lần thứ 4 vẫn không đỗ. Và sau những khó khăn về chuyện học hành thì bầu Đức đã quyết định chọn con đường khởi nghiệp khác, không qua trường học mà bằng trường đời. 

Như thế, sau nhiều năm khởi nghiệp cũng như gặt hái cho mình nhiều thành công thì đến năm 2009, bầu Đức đã trở thành người giàu nhất ở trên sàn chứng khoán Việt Nam với khối tài sản gần 13.000 tỷ đồng và đứng trước cơ hội trở thành tỷ phú USD đầu tiên của Việt Nam. Lúc đó thì ông Đức là cá nhân đầu tiên của Việt Nam mua máy bay riêng. Cũng trong giai đoạn này, HAGL đã đầu tư hàng tỷ USD để trồng cao su, cọ dầu, mía,... với tổng diện tích lên đến 40.000ha. Nếu như mọi chuyện suôn sẻ và đi đúng với kế hoạch thì bầu Đức đã có thể kiếm được bội tiền từ nông nghiệp. 

Mặc dù vậy, giá cao su lao dốc không phanh và HAGL mất đi khả năng thanh khoản. Từ một người có tiền nhiều đến mức định mua đội bóng Arsenal (Anh), ông Đoàn Nguyên Đức bỗng chốc trở thành con nợ. Ông Đức bộc bạch: “Có thể nói không ai cảm nhận về nợ được như tôi, bởi tôi từng mắc nợ rất nhiều”.

Sau gần một thập kỷ sa vào nợ nần, bầu Đức nói sẽ không bao giờ quên được những câu chuyện nhân tình thế thái mà cuộc đời một doanh nhân như ông đã trải qua với đầy đủ mọi cung bậc cảm xúc. Đó cũng lúc một người em đồng nghiệp dúi vào tay ong 20 tỷ đồng và bảo ông cứ cầm lấy trang trải tạm. Bầu Đức nói rằng: “Số tiền nhỏ nhưng ân tình lớn”. Ông cũng không quên cú điện thoại dành cho lãnh đạo một ngân hàng rơi vào im lặng nhưng ngay ngày hôm sau đã bị bán tháo trên sàn chứng khoán cùng hàng loạt lời đồn đoán và thị phi,...

Bầu Đức nói rằng: “Tôi quyết tâm xóa hết để khỏi bị thị phi. Tôi là người rất có ý thức về nợ nần và sẽ trả hết nợ”. Ông cũng cho biết, gần một thập kỷ qua ông sống ở trên chiếc ô tô nhiều hơn là ở nhà. Ông cũng quen thuộc từng ổ gà trên cung đường đèo dốc từ Gia Lai sang Lào, Campuchia. Hơn thế, ông cũng xoay đủ mọi cách để có thể tồn tại từ nuôi bò Úc vỗ béo đến nuôi bò sữa và trồng cây ăn trái,... Rồi Bầu Đức cũng quyết định bán đi các dự án thủy điện, mía đường và khu phức hợp ở Yangon (Myanmar) cùng cả Công ty CP Nông nghiệp Quốc tế HAGL. Cũng theo đó, ông cũng quyết định đầu tư vào các sản phẩm có vòng đời nhanh và mang về dòng tiền để có thể duy trì hoạt động, đầu tiên chính là bò thịt rồi đến rau củ, quả,...

Mặc dù vậy thì chiến lược này cũng chỉ giúp cho HAGL tạm thời cầm cự và không thể giúp cho Tập đoàn kinh tế mà ông đã mất hơn nửa đời người để gây dựng thoát khỏi tình trạng khó khăn. Những tưởng ngày tuyên bố phá sản đã đến gần thì điều may mắn đã đến với HAGL khi vào năm 2016, Chính phủ đã đồng ý cho tái cấu trúc toàn bộ và giúp cho doanh nghiệp vượt qua được nguy cơ phá sản. 

Và sau khi lách được qua khe cửa hẹp thì HAGL cũng đã tiến hành tái cấu trúc theo hướng chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ trồng cây cọ dầu, cao su sang trồng mía, chanh, ớt, chuối,... để lấy ngắn nuôi dài. Dù vậy thì giai đoạn này không có một ngân hàng nào cho vay nên HAGL đã phải sống lay lắt trong thời gian dài. Vào năm 2018, Chủ tịch Tập đoàn Trường Hải (Thaco) - ông Trần Bá Dương đã gặp bầu Đức và đồng ý giúp HAGL để cùng nhau làm nông nghiệp. 

Đến năm 2019, bầu Đức đã quyết định khởi đầu quá trình chuyển nhượng toàn bộ công ty nông nghiệp và mảng kinh doanh bất động sản cho ông Trần Bá Dương ở trong một cuộc hôn nhân tỷ USD. Cũng vì thế mà nợ vay đã giảm đi hàng chục nghìn tỷ đồng. Bầu Đức nói rằng: “HAGL cảm ơn anh Trần Bá Dương. Chính nhờ anh Dương vào giúp mà công ty có thể trả nợ và trở lại. HAGL còn làm tiếp, chưa giơ tay đầu hàng. Mình cố gắng từ từ, coi như xóa hết và làm lại từ đầu”. 

Quyết định khởi nghiệp ở tuổi 60

Được biết, sau khi lần lượt buông nhiều mảng kinh doanh từ mía đường, cao su và bất động sản,... cấu trúc hoạt động của HAGL cũng đã gọn nhẹ đáng kể và bảng cân đối kế toán cũng trở nên sạch sẽ hơn. Thời gian trước đây, danh sách các công ty con, công ty liên kết của HAGL cũng lên đến 50 đơn vị thì hiện nay đã giảm mạnh chỉ còn 4 - 5 công ty. Trong báo cáo tài chính soát xét 6 tháng đầu năm 2022 của hAGL đã ghi nhận lợi nhuận sau thuế hơn 500 tỷ đồng, so với cùng kỳ năm 2021 tăng mạnh. 

Điều đặc biệt là tổng nợ của HAGL từ đỉnh điểm hơn 35.000 tỷ đồng trong năm 2016 đã giảm về mức 14.000 tỷ đồng giữa năm 2022, trong đó nợ ngân hàng cũng đã giảm từ mức 28.000 tỷ đồng xuống còn 8.000 tỷ đồng.

Ông Đoàn Nguyên Đức cho biết, Hoàng Anh Gia Lai đang có cấu trúc gọn gàng hơn trước rất nhiều và có thể đi rất nhanh. Ông cũng cho biết sẽ đưa thịt heo trở thành mảng kinh doanh chiến lược là ngã rẽ khá bất ngờ. Đó cũng có thể là cơ hội cuối cùng trong cuộc đời kinh doanh của ông để có thể hồi sinh HAGL. Ông Đức nói thêm: “Giờ tôi cũng đã có những giấc ngủ ngon. Niềm vui mỗi ngày không phải là đi đánh golf hay chơi thể thao cùng với bạn bè hoặc sở hữu bất động sản mà là chứng kiến những con heo (lợn) phát triển một khoẻ mạnh, chuối xuất đi liên tục, tạo uy tín”. 

Cũng theo lời bầu Đức, trong hai năm nay, HAGL may mắn tìm ra một cây con là cây chuối và con heo theo mô hình tuần hoàn. Heo ăn chuối phụ phẩm còn chất thải chăn nuôi được xử lý để có thể bón cho trang trại chuối. Nếu như chăn nuôi heo theo hướng công nghiệp thì khó có thể cạnh tranh trại chuối. Nếu như chăn nuôi heo theo hướng công nghiệp thì khó có thể cạnh tranh với các tập đoàn chăn nuôi lớn của nước ngoài đầu tư vào Việt Nam. 

Trong khi đó thì Tập đoàn cũng có quỹ đất lớn và những khu trang trại chăn nuôi nằm cách biệt dưới vườn chuối, được đặt ở nơi có độ cao 800m so với mực nước biển và nhiệt độ dao động trong khoản 20 - 26 độ C. Đây cũng là điều kiện tốt để cho đàn heo có thể phát triển. Diện tích chuối của doanh nghiệp khoảng 7.000ha được trồng ở 3 nước Lào, Campuchia và Việt Nam. 

Có thể thấy, quả chuối tiêu chuẩn được chọn lọc làm hàng xuất khẩu sang Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản còn số lượng còn lại được tận dụng để làm thức ăn cho đàn heo khoảng 400.000 con. Một phần là chuối được ủ chín cho heo nái và phần còn lại sẽ được thái lát và sấy khô, nghiền thành bột. Và trong thành phần thức ăn hàng ngày của đàn heo, bột chuối và chuối chín ghi nhận chiếm đến 40% còn lại sẽ là bắp, đậu nành, thảo dược để thay thế cho kháng sinh.

Trong năm 2023, HAGL cũng dự kiến sẽ cung ứng 1 triệu con heo sạch ra thị trường đồng thời ở trong quá trình nghiên cứu cũng cho ra mắt dòng gà sẽ mang đến dòng tiền lớn cho HAGL để tiến hành trả nợ và mở rộng kinh doanh. Theo như kế hoạch, từ nay cho đến cuối năm 2022, công ty sẽ tiến hành mở thêm 200 cửa hàng Bapi Heo ăn chuối và bước sang năm 2023 sẽ tăng lên con số 2.023 cửa hàng. Trong đó, có 60 - 70% cửa hàng tập trung ở TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội. Bên cạnh đó, HAGL cũng cho ra mắt ứng dụng để bán hàng với mục tiêu sẽ đáp ứng được khoảng 100.000 đơn hàng online/ngày. 

Ông Đoàn Nguyên Đức cho biết, trong năm 2023, dự kiến mức lợi nhuận của HAGL cũng có thể tăng gấp từ 3 - 4 lần so với năm 2022 lên mức 3.500-4.000 tỷ đồng, trong đó, doanh nghiệp dành 1.000-1.500 tỷ đồng để trả nợ. Đến năm 2024, sầu riêng sẽ mang đến nguồn lợi lớn. Đến thời điểm hiện tại, bầu Đức có khoảng 1.000ha sầu riêng trồng theo tiêu chuẩn GlobalGAP, trong đó có hơn 200ha trồng ở Gia Lai và hơn 700ha trồng ở Lào. Toàn bộ số sầu riêng hiện đang ở độ tuổi 3 - 4 năm và cho ra trái từ năm nay. 

Bầu Đức nói rằng: “Có lẽ tất cả mọi người nghĩ làm nông nghiệp kiểu này rất khó, nhưng tôi có thể khẳng định tỷ suất lợi nhuận trên đồng vốn bỏ ra với lợi nhuận thu về của ngành nông nghiệp không hề thấp”. Vị doanh nhân này cũng phân tích rằng giá thành của HAGL là  6.500 đồng/kg nhưng bán ra là 14.000 đồng/kg. Còn giá heo hơi tính tất cả các chi phí là 43.000 đồng/kg và bán ra với mức giá bình quân là 62.000 đồng/kg. Bên cạnh nuôi heo thì HAGL cũng đang thí điểm 100.000 con gà ở trên diện tích trang trại trồng chuối ở huyện Mang Yang. 

Chủ tịch Đoàn Nguyên Đức nhấn mạnh: “HAGL đã thoát nạn và bước sang trang mới tươi sáng với lợi nhuận từ nông nghiệp hàng ngàn tỷ mỗi năm”. Ông cũng cho biết sau thời gian từ 1 - 2 năm nữa thì doanh nghiệp cũng sẽ trả hết nợ, không chỉ nhờ vào cây chuối, con heo mà là cấu trúc một lần nữa toàn bộ tài sản của mình.