Nhập khẩu than tăng mạnh 3 chữ số, gây sức ép lên giá điện

Số liệu thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan cho biết, nhập khẩu than các loại của Việt Nam đạt hơn 3,6 triệu tấn với hơn 495,2 triệu USD trong tháng 10/2023, tăng 11% về lượng và tăng 16,8% về trị giá so với trước đó. Tính chung trong 10 tháng đầu năm 2023, nhập khẩu than đạt hơn 5,85 tỷ USD, tăng mạnh 53,6% về lượng nhưng giảm 6,1% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2022.

Giá nhập khẩu bình quân ghi nhận mức giảm kỷ lục với 141,6 USD/tấn, giảm 38,9% so với cùng kỳ năm 2022.

Về thị trường, Úc là nhà cung cấp than lớn nhất của Việt Nam trong 10 tháng đầu năm với giá trị hơn 2,72 tỷ USD, tương đương 16,6 triệu tấn. Tuy nhiên, xét về tăng trưởng, Việt Nam đang tăng mạnh nhập khẩu mặt hàng này từ Indonesia với mức giá rẻ nhất trong tất cả các thị trường.

Giá nhập khẩu bình quân ghi nhận giảm kỷ lục, đạt 141,6 USD/tấn, giảm 38,9% so với cùng kỳ năm 2022

Cụ thể, trong tháng 10 vừa qua, nhập khẩu than từ quốc gia Đông Nam Á này đạt hơn 1,4 triệu tấn với trị giá hơn 141,8 triệu USD, tăng 170% về lượng và tăng 159,2% về kim ngạch so với tháng 10 năm ngoái. Tính chung 10 tháng đầu năm, Việt Nam chi hơn 1,71 tỷ USD để nhập khẩu 15,4 triệu tấn than từ Indonesia, so với cùng kỳ năm 2022, tăng lần lượt 76,3% về sản lượng và tăng 27% về trị giá.

Về giá xuất khẩu bình quân đạt 111 USD/tấn, giảm 28% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, Indonesia là thị trường lớn thứ 2 cung cấp than cho Việt Nam, chiếm tỷ trọng 37,2% về lượng và 29,2% về kim ngạch.

Thông tin từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, giá nhiên liệu trong các tháng vừa qua của năm 2023 mặc dù có giảm so với năm ngoái, nhưng vẫn ở mức cao so với các năm 2020 và 2021. Trong đó, việc giá than cao vẫn đang đè nặng lên chi phí mua điện của EVN. Giá than nhập gbNewC tăng 2,97 lần so với năm 2020 và tăng 1,3 lần so với năm 2021.

Còn với than mua của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam, Tổng công ty Đông Bắc cũng ghi nhận mức tăng từ 29,6% đến 49% (tùy từng chủng loại than) so với giá than áp dụng năm 2021.

Indonesia là thị trường lớn thứ 2 cung cấp than cho Việt Nam

Đáng lưu ý, tỷ trọng than nhập khẩu giá cao đang ngày càng tăng. Than trong nước hiện nay được khai thác ở mức 43 - 45 triệu tấn/năm, mức này chỉ đáp ứng được khoảng một nửa lượng than cho các nhà máy điện than. Với quy mô điện than hiện tại, ước tính than trong nước chỉ đảm bảo để sản xuất dưới 20% tổng sản lượng điện, các nhà máy còn lại phải nhập khẩu hoặc sử dụng than trộn.

Số liệu của Tổng cục Hải Quan cho biết, lượng than nhập khẩu của Việt Nam tăng mạnh, từ 6,9 triệu tấn của năm 2015 lên mức “đỉnh” trên 54 triệu tấn vào năm 2020. Riêng trong 10 tháng đầu năm 2023, nhập khẩu than đã vượt mức 40 triệu tấn.

Theo tính toán của Bộ Công Thương, dự kiến khai thác than toàn ngành trong giai đoạn 2021 - 2025 đạt 40 - 44 triệu tấn/năm than thương phẩm. Còn tổng nhu cầu than giai đoạn này khoảng 108 - 110 triệu tấn. Trong đó, nhu cầu than cho sản xuất điện chiếm tới 70% so với tổng nhu cầu trong nước.

"Để đáp ứng nhu cầu sử dụng than trong nước, ngoài khối lượng than sản xuất trong nước (khoảng 44 triệu tấn), Việt Nam dự kiến phải nhập khẩu khoảng 66-68 triệu tấn”, Bộ Công Thương cho hay.

Việc giá than liên tục ở mức cao trong khi sản lượng phát thực tế của thủy điện suy giảm cũng như lượng điện phát của các nhà máy điện năng lượng tái tạo gia tăng càng khiến giá thành sản xuất điện tăng mạnh.

Ngày 9/11 vừa qua, Tập đoàn Điện lực Việt Nam cho biết đã có quyết định về việc điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân tăng thêm 4,5%. Cụ thể, giá bán lẻ bình quân tăng thêm hơn 86,4168 đồng/kWh, từ 1.920,3732 đồng/kWh lên 2.006,79 đồng/kWh (chưa bao gồm thuế giá trị gia tăng).

Như vậy, với lần tăng giá điện này cộng với mức tăng hơn 55,9 đồng/kWh (tăng 3%) của ngày 4/5/2023, giá điện bán lẻ đã tăng thêm hơn 142,35 đồng/kWh từ đầu năm. Dự kiến, chi phí nhiên liệu than còn tạo ra áp lực rất lớn đến giá điện thời gian tới.

Việc Việt Nam đẩy mạnh nhập khẩu mặt hàng này trong năm 2023 đã gây sức ép lên giá điện

Theo báo cáo mới nhất của Chứng khoán MBS cho rằng, đợt tăng giá dù chưa đủ giúp EVN có lãi trong năm 2023, nhưng sẽ làm giảm đi những áp lực tài chính cho tập đoàn này.

Đóng vai trò quan trọng trong ngành điện, tình hình tài chính của EVN ảnh hưởng lên nhiều khâu trong chuỗi giá trị. Từ năm 2022, khoản phải thu của các doanh nghiệp phát điện bắt đầu có xu hướng tăng mạnh khi nền giá đầu vào thế giới bắt đầu tăng mạnh và EVN gặp khó khăn tài chính. Theo đó, nhiều doanh nghiệp nhiệt điện nổi bật trên sàn như POW, PGV, NT2, QTP, HND ghi nhận mức tăng mạnh nhất do giá bán điện cao. Đây cũng là các doanh nghiệp có tỷ lệ phải thu/tổng tài sản cao trong ngành, chủ yếu phải thu từ EVN.

Theo MBS, việc tăng giá điện lần này sẽ giúp EVN có thêm khoảng 26.000 tỷ doanh thu cho năm 2024, qua đó hỗ trợ cải thiện khả năng thanh toán cho EVN cũng như dòng tiền kinh doanh và hiệu quả tài chính của các doanh nghiệp nhiệt điện nói trên.

Bên cạnh đó, việc EVN tăng giá điện cũng phần nào tạo ra dư địa lớn để huy động từ các nguồn điện giá cao như than, khí, hỗ trợ triển vọng sản lượng của các nhà mát này phục hồi trong thời gian tới.

Theo MBS, vẫn còn nhiều dư địa để EVN tiếp tục tăng giá điện khi từ đầu năm Bộ Công Thương đã chính thức điều chỉnh khung xác định giá bán lẻ điện lên 1.826-2.444 đồng/kWh (tương đương dư địa tăng giá còn lại là 21%). Ngoài ra, dự thảo về cơ chế tính giá điện mới nếu được thông qua cũng sẽ là cơ sở để EVN tiếp tục tăng giá điện.