Nhà máy dệt Nam Định - doanh nghiệp "huyền thoại" được in hình trên tờ 2.000 đồng những năm qua làm ăn ra sao?

Từ thời kỳ đỉnh cao đến quyết định di dời khỏi nội đô

Tiền thân của Nhà máy dệt Nam Định là một cơ sở chuyên nghiên cứu về tơ lụa, được Toàn quyền Đông Dương De Lanessan lập ra vào cuối thế kỷ XIX. Đến năm 1900, một số tư bản Pháp thuộc Công ty bông vải sợi Bắc Kỳ do Dupré đứng đầu hùn vốn cùng với một tư sản người Hoa là Bá Chính Hội cùng nhau tổ chức sản xuất và kinh doanh…

Nhà máy dệt Nam Định dưới thời Pháp thuộc là nhà máy lớn nhất của Đông Dương. Năm 1924, số lượng công nhân của nhà máy này đã lên đến hơn 6.000 người. Năm 1929, quy mô của nhà máy này đã lên đến 135 máy dệt. Năm 1939, Nhà máy dệt Nam Định đã phát triển lên quy mô 3 nhà máy sợi cùng với 3 nhà dệt, 1 xưởng nhuộm, 1 xưởng chăn, 1 xưởng động lực, 1 xưởng cơ khí…

Trong khi đó, Tổng công ty Cổ phần Dệt may Nam Định có tiền thân là Nhà máy sợi Nam Định thành lập vào năm 1889. Đến năm 1954, Tổng công ty này được Nhà nước tiếp quản, sau đó đổi tên thành Nhà máy Liên hợp Dệt Nam Định. Tháng 6/1995, nhà máy tiếp tục được đổi tên thành Công ty Dệt Nam Định, đến tháng 7/2005 đổi tên thành Công ty TNHH Nhà nước MTV Dệt Nam Định. Đồng thời, công ty này cũng là doanh nghiệp hạch toán độc lập trực thuộc Tổng công ty Dệt May Việt Nam (VINATEX) - ngày nay chính là Tập đoàn Dệt May Việt Nam. 

Đến ngày 1/1/2008, Công ty này đã chính thức chuyển sang hoạt động CTCP và có tên là Tổng công ty Cổ Phần Dệt May Nam Định. Giai đoạn những năm 1980 đến 1990, sản phẩm chủ lực của nhà máy này là vải lụa Nam Định được nhiều người biết đến và là một thương hiệu vô cùng nổi tiếng. Đây cũng chính là thời kỳ phát triển mạnh mẽ nhất của nhà máy này. Đời sống của cán bộ và công nhân nhà máy cũng vì thế mà cao hơn hẳn so với mặt bằng trung bình tại địa phương nói riêng và trên cả nước nói chung. 

Trước đó, trong một bài báo của VnExpress, ông Nguyễn Văn Miêng - Tổng giám đốc Dệt May Nam Định, từng chia sẻ giai đoạn đỉnh cao của Nhà máy dệt Nam Định chính là những năm sau khi thống nhất đất nước. Thời điểm đó, nhà máy có tổng cộng hơn 18.000 cán bộ công nhân viên, tương đương với 10% dân số thành phố. So với thời điểm năm 2016, số cán bộ nhân viên thời đó đã cao gấp 3,5 lần. “Là một phần không thể thiếu của kinh tế Nam Định, mỗi khi đến ngày phát lương của nhà máy dệt này là mặt bằng giá cả thành phố đều biến động bởi người dân đổ xô đi mua bán”, VnExpress dẫn lời ông Nguyễn Văn Miêng cho biết.

Tuy nhiên, từ khoảng những năm 2003 trở đi, Nhà máy dệt Nam Định đã dần phai mờ ánh hào quang của mình. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do nhà máy phải đối mặt với nhiều khó khăn đến từ việc phải di dời khỏi nội đô. Cũng trong năm này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 64 đối với kế hoạch xử lý triệt để những cơ sở gây ô nhiễm môi trường. Đáng chú ý, Nhà máy dệt Nam Định cũng là một trong số những cái tên nằm trong diện gây ô nhiễm cần xử lý. 

Để có thể thực hiện chủ trương này, Nhà máy dệt Nam Định sẽ được di chuyển đến khu công nghiệp Hòa Xá ở xã Mỹ Xá, thành phố Nam Định, nằm ở nơi xa khu dân cư nhằm tránh gây ô nhiễm cho môi trường xung quanh. Theo như quy hoạch chung của thành phố Nam Định, toàn bộ diện tích của khu vực sau khi di dời những nhà máy và cơ sở sản xuất ra khu công nghiệp sẽ được tiến hành đầu tư, xây dựng trở thành Khu đô thị Dệt may Nam Định, đồng thời thiết lập nên trung tâm hành chính mới của thành phố này, bao gồm khu trung tâm thương mại, dịch vụ, chung cư cao tầng, mục đích là tạo thành một khu đô thị “cốt lõi” hiện đại của thành phố trong tương lai.

Chủ đầu tư của dự án này là Công ty Cổ phần Phát triển đô thị Dệt may Nam Định (Tập đoàn Dệt may Việt Nam) với tổng diện tích quy hoạch lên đến 24,81 ha. Dự kiến tổng mức chi phí là 412 tỷ đồng. Theo như lộ trình di dời, toàn bộ các di tích lịch sử và văn hóa có ý nghĩa với ngành dệt Nam Định sẽ được giữ lại, bao gồm cây bàng lịch sử (nơi ghi dấu ấn về phong trào đấu tranh của công nhân nhà máy, bảo tàng dệt may (nơi có khu nhà truyền thống từng được Bác Hồ nghỉ ngơi trong 3 lần về thăm). Đồng thời, bảo tàng này cũng trưng bày nhiều tư liệu hình ảnh cùng với các loại máy móc và thiết bị để phục vụ cho việc thăm quan.  

Tình hình kinh doanh của Dệt may Nam Định những năm gần đây

Thời điểm hiện tại, Tổng công ty Cổ Phần Dệt May Nam Định có 4 công ty con. Những công ty này được hợp nhất báo cáo tài chính, sản xuất vải dệt, sợi, may quần áo và cả khăn, chăn…
Báo cáo thường niên của Tổng công ty Cổ Phần Dệt May Nam Định cho thấy, vào cuối năm 2021 tổng số lao động của công ty mẹ là 1.069 người, hợp nhất là 1.695 lao động. Trong khi vào thời hoàng kim năm 1924, số lượng công nhân của nhà máy này đã lên đến 6.000 người. Bên cạnh đó, thu nhập bình quân của nhân viên Tổng công ty Cổ Phần Dệt May Nam Định năm 2021 là 7,66 triệu đồng. Với mức lương này, công ty hiện tại dù có trả lương cũng không còn khả năng khiến cho mặt bằng giá cả thành phố phải biến động như trước. 

Tính tại thời điểm ngày 30/6/2022 cũng chính là khi báo cáo tài chính gần nhất được công bố, tổng tài sản của công ty là 1.254 tỷ đồng. Trong khi đó, cơ cấu tài sản của công ty cũng tương đối cân bằng, chiếm đến 47% tổng tài sản của Dệt may Nam Định chính là tài sản ngắn hạn. Điều đáng nói, tài sản đang được tài trợ chủ yếu là nợ phải trả khi hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu là 2,75 lần. Dư nợ vay của công ty này là 707 tỷ đồng, trong đó có 377 tỷ đồng vay ngắn hạn cùng với 330 tỷ đồng vay nợ trung dài hạn. 

Doanh thu hàng năm của Nhà máy dệt Nam Định thường xuyên ở mức trên 700 tỷ đồng/năm, từ năm 2018 doanh thu ở mức hơn 1.000 tỷ đồng/năm. Tuy nhiên, lợi nhuận của công ty này trong những năm trở lại đây lại rất khiêm tốn và không được ổn định. Vào năm 2019, công ty này đã thua lỗ hơn 10 tỷ đồng. Đến năm 2020, lợi nhuận sau thuế của Nhà máy dệt Nam Định vô cùng mỏng, chỉ đạt 1,5 tỷ đồng. 

Đáng chú ý, năm 2019 không phải là một năm thành công đối với các doanh nghiệp trong ngành dệt may của Việt Nam. Khi nhìn tổng thể, kim ngạch xuất khẩu của cả ngành dệt may chỉ thực hiện được 97,5% so với kế hoạch, so với năm 2018, tốc độ tăng trưởng cũng thấp hơn khá nhiều. Một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả thực hiện của toàn ngành dệt may vào năm 2019 là sự biến động vô cùng lớn của thị trường. Theo đó, tổng nhu cầu dệt may trên thế giới vào năm 2019 so với năm 2018 đã ghi nhận sự sụt giảm mạnh. Ngoài ra, đơn hàng nhỏ tăng và thời hạn giao hàng rút ngắn và có sự cạnh tranh mạnh về giá bán, biến động giá nguyên liệu xơ sợi vô cùng khó lượng. Bên cạnh đó, thị trường xuất khẩu sợi chính là Trung Quốc cũng đã bị thu hẹp, hàng dệt may phải cạnh tranh gay gắt với hàng nhập lậu và hàng giả cùng với sự có mặt của những sản phẩm đến từ các thương hiệu nước ngoài…

Chưa kể, các doanh nghiệp dệt may còn vấp phải những hạn chế vẫn còn tồn đọng từ nền kinh tế trong nước, điển hình như chi phí đầu vào tăng cao trong khi năng lực cạnh tranh thấp cùng với vấn đề kiểm soát của thị trường. Một số vấn đề khác đến từ bản thân các doanh nghiệp như khả năng dự báo, khả năng khai thác năng lực hiện có… Những điều này cũng đã ảnh hưởng đáng kể tới kết quả sản xuất kinh doanh chung của ngành, bao gồm cả Nhà máy dệt Nam Định. 

Đến năm 2021, tình hình sản xuất kinh doanh của Dệt may Nam Định cũng ghi nhận những chuyển biến tích cực hơn. Đây cũng là năm mà công ty ghi nhận doanh thu cùng với lợi nhuận cao nhất trong số 8 năm trở lại đây. Cụ thể, doanh thu hợp nhất của công ty là 1,451 tỷ đồng, thực hiện được 128% kế hoạch, so với năm 2020 đã ghi nhận mức tăng trưởng lên đến 29%. Lợi nhuận sau thuế hợp nhất năm 2021 của Nhà máy dệt Nam Định là 84 tỷ đồng, so với năm 2020 đã tăng lên gấp gần 56 lần.  

Trong 6 tháng đầu năm nay, Nhà máy dệt Nam Định cũng đã ghi nhận những dấu hiệu tích cực trở lại. Cụ thể, doanh thu được ghi nhận trong nửa đầu năm là 643 tỷ đồng. Trong khi đó, lợi nhuận sau thuế của công ty là 57 tỷ đồng, tăng trưởng 34% so với cùng kỳ năm trước và hoàn thành được 91% kế hoạch lợi nhuận của cả năm nay.