Năm 2023, đơn hàng của nhiều ngành xuất khẩu chủ lực sụt giảm nghiêm trọng

Vào ngày 12/11, Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV thuộc Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính Phủ) đã báo cáo Thủ tướng một số vấn đề rào cản và thách thức lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phục hồi cũng như phát triển bền vững của doanh nghiệp và nền kinh tế. 

Năm 2023, đơn hàng giảm, nhiều doanh nghiệp phải giảm quy mô sản xuất

Ban IV cho thấy, trong tháng 10 và đầu tháng 11, qua trao đổi và nắm bắt tình hình 16 tổ chức hội và hiệp hội cho thấy, doanh nghiệp ở hầu hết các ngành hàng đều có chung nhận định, hoạt động xuất - nhập khẩu trong nửa cuối quý IV và đầu năm 2023 sẽ gặp nhiều khó khăn hơn so với kết quả quý III. 

Lý do là cơ hội thị trường, đơn hàng cho năm 2023 với nhiều ngành xuất khẩu chủ lực đều đã sụt giảm nghiêm trọng, đáng chú ý là với các ngành dệt may, da giày, nội thất, nhôm công nghiệp, sắt thép, xi măng,... Có nhiều doanh nghiệp đã cắt giảm nhân công và giảm quy mô sản xuất ở trong các tháng cuối năm 2022. 

Và nguyên nhân của sự sụt giảm đơn hàng chủ yếu là đến từ hai yếu tố đó là chính sách thắt chặt tiền tệ để chống lạm phát cũng như nguy cơ suy thoái kinh tế ở nhiều quốc gia châu  u, Mỹ cũng như trên toàn cầu khiến cho cầu tiêu dùng và đầu tư (đáng chú ý là đầu tư lĩnh vực bất động sản ở trên toàn cầu) giảm mạnh. 

Bên cạnh đó, nguyên nhân còn đến từ xu hướng ngày càng gia tăng tần suất các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa của Việt Nam, đặc biệt là từ Mỹ khiến cho nhiều doanh nghiệp Việt Nam bị động cũng như gặp nhiều bất lợi ở trong việc tiếp cận với thị trường. 

Theo thống kê của Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho thấy, tính đến hết tháng 7, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã là đối tượng của 220 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài, trong đó, số vụ việc điều tra từ năm 2011 đến hiện tại là 173 vụ, chiếm 78%. 

Hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu gặp khó khăn còn do chi phí đầu vào cho việc sản xuất xuất khẩu ở Việt Nam mức cao và cũng có xu hướng tiếp tục gia tăng từ đó đã làm giảm đi sức cạnh tranh của doanh nghiệp của những thị trường quốc tế. 

Và sức ép này đến từ các yếu tố hư giá dầu trên thế giới có thể sẽ bị đẩy lên mức cao, tình trạng thiếu hụt xăng dầu ở các trung tâm kinh tế lớn của cả nước như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh vẫn chưa được tháo gỡ đã khiến cho chi phí vận chuyển tăng mạnh. Còn tỷ giá USD/VND cũng tăng mạnh, trong bối cảnh trên 90% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam ghi nhận là nhập khẩu nguyên liệu sản xuất đã làm gia tăng chi phí đầu vào đồng thời cũng kéo theo sức ép lên mặt bằng giá sản xuất ở trong nước. 

Tổng cục Thống kê cho biết, trong 9 tháng năm 2022, chỉ số giá nguyên - nhiên - vật liệu dùng cho việc sản xuất cũng đã tăng 6% so với cùng kỳ năm trước. Đây được xem là mức tăng cao nhất trong thời gian 10 năm qua. Chỉ số giá nhập khẩu cũng đã tăng cao 10,68% so với 9 tháng đầu năm 2022 là mức tăng cao nhất tính từ năm 2012. 

Ngoài ra thì lãi suất tăng nhanh cũng làm cho chi phí vốn sản xuất của nhiều doanh nghiệp Việt Nam tăng cao. Rủi ro đứt gãy và gián đoạn nguồn cung nguyên vật liệu đầu vào phục vụ cho việc sản xuất vẫn hiện hữu khi mà Trung Quốc vẫn tiếp tục duy trì chính sách Zero COVID. Theo Bộ Công Thương, Trung Quốc chính là thị trường cung cấp lớn đối với nguyên - vật liệu đầu vào phục vụ cho việc sản xuất của Việt Nam và nhất là với nhóm linh kiện điện tử, phụ tùng máy móc, vải, hóa chất. 

Để tìm ra giải pháp, cần tiến hành các cuộc bàn tròn công - tư

Theo báo cáo của ông Trương Gia Bình - Trưởng ban IV, Phó Chủ tịch Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ ký ban hành cho hay: “Trong thời gian qua, quyết tâm của Chính phủ về việc cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia nhằm tạo điều kiện thuận lợi và an toàn hơn cho các doanh nghiệp, giảm mọi chi phí để có thể hồi phục kinh tế cũng đã mang đến những kết quả tích cực”. 

Mặc dù vậy thì một số vấn đề trong thời gian gần đây của quá trình các cấp, các ngành thực thi quy định, chính sách, khung pháp lý cũng đã làm ảnh hưởng ít nhiều đến niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp vào môi trường kinh doanh. 

Dẫn chứng cho thấy, Ban IV cho hay, vấn đề hoàn thuế VAT cho các mặt hàng xuất khẩu của ngành gỗ, cao su đang gặp nhiều vấn đề trở ngại với quy trình xác minh nguồn gốc phức tạp và không nhất quán cách làm giữa các địa phương và không nhất quán giữa thời gian xác minh được công bố với thời gian thực tế từ đó làm đọng vốn với số tiền rất lớn của doanh nghiệp. 

Và vấn đề này đã được Ban IV báo cáo Thủ tướng ở kỳ báo cáo tháng 4 - tháng 5/2021. Ở thời điểm hiện tại thì việc chậm hoàn thuế lại càng tạo ra thách thức vô cùng lớn cho doanh nghiệp bởi vì doanh nghiệp đang gặp khó khăn về dòng tiền. 

Hay như vấn đề để có thể đảm bảo quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật cũng đã gây những dư luận không tốt ở trong cộng đồng doanh nghiệp trong thời gian qua bởi các cơ quan quản lý nhà nước chưa thực hiện việc lấy ý kiến của doanh nghiệp một cách thực chất. 

Và để có thể khắc phục được phần nào các khó khăn của doanh nghiệp xuất - nhập khẩu, đáng chú ý là giảm sự bị động về tín hiệu thị trường thì ban IV và các hiệp hội đề xuất Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Công Thương phối hợp với các bộ chuyên ngành cung cấp thường kỳ các thông tin cập nhật về biến động cũng như xu hướng của các thị trường xuất - nhập khẩu lớn và kèm theo đó là các đánh giá về cơ hội cũng như thách thức để cho doanh nghiệp có các kế hoạch thích ứng phù hợp. 

Đáng chú ý, cần phải khẩn trương tiến hành các cuộc bàn tròn công - tư nhằm mục đích phân tích các giải pháp tối ưu thị trường và tìm kiếm các thị trường thay thế hoặc bổ sung trong bối cảnh một số thị trường truyền thống của cả nhập - xuất khẩu đều gặp nhiều khó khăn. Và trong quá trình này thì cần đặc biệt chú trọng phân tích những xu hướng cũng như yêu cầu mới sẽ phát sinh ở các thị trường, đáng chú ý là xu hướng thiết lập các hàng rào kỹ thuật gắn liền với mục tiêu xanh, giảm phát thải bởi các liên minh xanh cũng đang trong quá trình thúc đẩy trên phạm vi thế giới. 

Còn đối với việc duy trì niềm tin của doanh nghiệp vào môi trường đầu tư và kinh doanh của Việt Nam, Ban IV cũng đề xuất Chính phủ chỉ đạo các bộ - ngành thực hiện một cách nghiêm túc và thực chất quy trình tham vấn cũng như lấy ý kiến của doanh nghiệp khi doanh nghiệp  khi xây dựng và ban hành các văn bản quy định quy phạm pháp luật liên quan không chỉ có liên quan đến một vài đơn vị đại diện. 

Song song với đó cũng tập trung rà soát, cải thiện, đẩy mạnh trực tuyến hóa một số nhóm quy trình và thủ tục có tần suất thực hiện lớn cũng như có ảnh hưởng đến hầu hết doanh nghiệp cũng như tháo dỡ trọng tâm các kiến nghị về hoàn thuế cho doanh nghiệp ngành gỗ, cao su.