Lời Phật dạy về việc giải quyết "xung đột" giữa cá nhân với gia đình và xã hội: Nắm rõ sẽ giúp cho gia đình hạnh phúc, xã hội thịnh vượng

Đạo lý Đức Phật sẽ giúp giải quyết những mâu thuẫn trong gia đình, xã hội

Theo Phật giáo, cách đây hơn 2.560 năm về trước đã có biết bao nhiêu sự nghiệp, công trình vĩ đại cũng như bao nền văn minh, văn hóa lâu đời của nhân loại đã được tạo dựng, hình thành tuyên thuyết cách đây hơn 2.560 năm vẫn còn sáng mãi. Chính giáo phái ấy đã giúp cho con người sống hướng thiện, vun bồi đạo đức nhân cách từ đó phát huy tinh thần trách nhiệm của tự thân đối với gia đình, cộng đồng cũng như xã hội. Một khi khoa học ngày càng phát triển thì lại càng chứng minh lời Phật dạy chính là chân lý tuyệt đối, phù hợp với thời đại. Và chính nhà bác học vật lý ALBERT EINSTEIN đạt giải Nobel năm 1921 cũng từng đưa ra khẳng định rằng: "Nếu như có một tôn giáo nào đương đầu được nhu cầu mới của khoa học hiện đại thì đó là Phật giáo".  

Vậy nên, Phật giáo không cần xét lại quan điểm của mình để cập nhật văn hóa với những khám phá mới của khoa học. Phật giáo cũng chẳng cần phải từ bỏ quan điểm của mình để có thể chạy theo khoa học bởi trong Phật giáo đã bao gồm cả khoa học và cũng có những điều vượt trội qua khoa học. Một người từng nói rằng: "Tôi là một người không tôn giáo nhưng nếu như có tôn giáo thì tôi là một Phật tử. Bởi vì những gì tôi hiểu biết bây giờ thì mấy ngàn năm qua Kinh Phật đã nói hết rồi". Và cũng bởi vì có tính cách thiết thực và khoa học nên chúng ta có thể khẳng định một điều rằng, chỉ có giáo lý của Đức Phật mới giải quyết được những mâu thuẫn xung đột giữa cá nhân, gia đình và xã hội từ đó đem lại hòa bình cho thế giới. 

Tuy nhiên, nếu muốn áp dụng những lời Phật dạy trong việc giải quyết mâu thuẫn cũng như xung đột giữa cá nhân, gia đình và xã hội thì trước hết chúng ta cần phải biết những nguyên nhân tạo nên mâu thuẫn đó. Và khi biết được nguyên nhân rồi thì chúng ta sẽ tùy theo từng nguyên nhân để áp dụng lời Phật dạy. 

Năm lời Phật dạy về cách hóa giải xung đột trong gia đình và xã hội

Đầu tiên chính là do phần đông con người cứ tìm cầu những hạnh phúc ở bên ngoài mà chạy theo ngũ dục, tiền tài, danh lợi, ăn mặc, ngủ nghỉ cũng như ra sức tranh giành tạo dựng những gì mình chưa có và cố bám giữ, bảo vệ những gì bản thân đã đạt được. Cũng do đó mà có những sự va chạm đến quyền lợi rồi dẫn đến các mâu thuẫn xung đột với nhau. Khi muốn giải quyết vấn đề này thì cần phải học hỏi về cuộc đời của Đức Phật, Ngài đã từ bỏ tất cả quyền uy, danh vọng, địa vị, gấm vóc lụa là để làm nên cuộc cách mạng tìm lại hạnh phúc nơi chính trong tâm của mình. Vì tâm chính là góc, vạn vật ở bên ngoài là ngọn, tâm mình thì thế giới sẽ bình còn tâm điên thì cuộc đời sẽ điên đảo, tâm vọng động thì muôn ngàn sai biệt. Có thể thấy, nếu muốn tránh được những xung đột mâu thuẫn thì phải từ bỏ sự tìm cầu hạnh phúc ở bên ngoài để trở về điều phục tâm mình, loại trừ đi những tâm lý xấu ác, huân tập, trưởng dưỡng tâm ý được thiện lành. 

Có những Phật tử ngày đêm đến chùa tụng kinh, niệm Phật, lễ Phật dù không đem về cơm áo gạo tiền nhưng lại đem về điều thiện ở trong tâm. Vậy nên, mỗi khi trong tâm có điều thiện thì lời nói việc làm của họ sẽ đều tốt lành. Và khi ba nghiệp được tốt lành thì ở đâu, lúc nào họ cũng được hạnh phúc và an vui, đem lại cho bản thân sự hạnh phúc. Trong kinh Pháp cú, Đức Phật có từng dạy rằng: "Tâm dẫn đầu các pháp, tâm làm chủ tâm tạo, nếu với tâm ô nhiễm, nói năng hay hành động, khổ não sẽ theo sau, như xe theo vật kéo. Tâm dẫn đầu các pháp, tâm làm chủ tâm tạo, nếu với tâm thiện lành, nói năng hay hành động, hạnh phúc sẽ theo ta, như bóng không rời hình”. Đúc rút lại, hạnh phúc thật sự không phải ở bên ngoài mà chính ở trong tâm của mọi người. Cũng chính ca dao tục ngữ Việt Nam đã từng đề cập đến vấn đề này "râu tôm nấu với ruột bầu, chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon". Có thể thấy, râu tôm nấu với ruột bầu chính là những thứ mà người ta đã bỏ đi thế nhưng nhờ có chất liệu yêu thương, hiểu biết và sự cảm thông nên những thứ đó đã trở thanh ngọt lành. Đây mới thực sự là hạnh phúc, mỗi khi có được hạnh phúc xuất phát từ nội tâm thì những xung đột giữa cá nhân, gia đình sẽ vì thế mà tiêu tan hết.

Thứ hai chính là do áp lực xuất phát từ quan niệm cho rằng chỉ số hạnh phúc là dựa vào chỉ tiêu đạt được về thành tích, doanh thu và lợi nhuận, kinh tế nên đã gây nên những áp lực, tình thần luôn ở trong trạng thái căng thẳng và mệt mỏi. Điều này cũng sẽ tạo nên sự mệt mỏi, căng thẳng cho người thân, những người tương quan với mình để rồi từ đó nói những lời, làm những việc không đúng mực tạo nên những cuộc xung đột. Trên thực tế, chỉ tiêu chính là một trong những yếu tố đưa đến hạnh phúc chứ không phải là hạnh phúc. Khi nhìn vào thực tế, chúng ta sẽ thấy được biết bao gia đình giàu sang đầy đủ tiện nghi, doanh thu cao nhưng bởi vì không thấu hiểu và thông cảm cho nhau. Cũng có những gia đình cha mẹ không có thời gian chăm sóc con cái hay con cái bất hiếu với cha mẹ thì những gia đình đó chẳng thể nào hạnh phúc mà thường xuyên xảy ra những xung đột không đáng có. 

Có thể thấy, sống trên đời này ai cũng cần có của cải, kinh tế sung túc. Ông cha ta thường dạy "Có thực mới vực được đạo" - có thực ở đây không chỉ có nghĩa là cơm ăn no bụng là làm được việc mà còn có nghĩa là sống chân thật, có nhân cách đạo đức mới có thể vực được gia đạo đi lên từ đó giúp cho quốc gia được hưng thịnh, bền vững. Ví dụ như trong một gia đình nếu cha mẹ sống mẫu mực, có đạo đức, sống trọn tình trọn nghĩa thì con cái sẽ ngoan hiền, thành đạt, gia đình cũng hạnh phúc, gia đạo vì thế mà hưng thịnh. Nhưng ngược lại, cha mẹ sống không có đạo đức, không biết tôn trọng cuộc sống của mọi người, mọi loài, tham lam, trộm cắp,... thì gia đình đó dù có giàu sang đến đâu cũng sớm bị hủy hoại, gia đình thường có bất hòa. Như thế, hạnh phúc không phải là nơi đạt được những thành tích, doanh thu, lợi nhuận cao mà hạnh phúc còn là nơi đời sống có nhân cách đạo đức và ai cũng ý thức được trách nhiệm đối với tự thân, gia đình, làm vợ làm chồng thì phải tròn bổn phận của vợ chồng, cha mẹ phải làm tròn bổn phận của cha mẹ còn con cái phải làm tròn bổn phận của mình. Chỉ có khi làm tròn bổn phận thì tự nhiên thành tích, tiền tài sẽ cao mà cũng tránh được những xung đột. Vậy nên, cần phải biết áp dụng năm giới cấm của Đức Phật dạy vào cuộc sống hàng ngày thì mới tránh được những bất hòa, xung đột và tạo dựng nên được hạnh phúc cho bản thân, gia đình và xã hội. 

Điều thứ ba chính là do sống trong cuộc đời ai cũng xem cái tôi quá lớn rồi mỗi khi thành tựu được một việc gì đó thì cái tôi lại càng lớn thêm. Một khi ai ai cũng chấp ngã như thế thì thành ra lại có sự va chạm và xung đột ở trong gia đình và ngoài xã hội cũng thế. Vậy nên ông bà ta mới có câu nói rằng "hồng giận thì vợ bớt lời, cơm sôi ra lửa một đời không khê”. Câu này mang ý nghĩa rằng vợ chồng thì phải biết nhường nhịn lẫn nhau, khi chồng nhịn vợ thì vợ cũng phải nhịn chồng, bỏ bớt cái tôi của mình để gia đình có thể êm ấm. Còn nếu như chồng một tiếng mà vợ đáp lại một tiếng thì bản ngã của người chồng sẽ chà đạp lên bản ngã của người vợ và ngược lại. Khi vợ chồng xung đột nhau thì hạnh phúc gia đình sẽ đổ vỡ. Còn sống trong một tổ chức trong xã hội mà ai cũng chấp ngã  thì luôn luôn có sự mâu thuẫn xung đột với nhau. Chính vì thế, cần phải học hỏi và thực hành cũng như thực tập trung thần vô ngã của đạo Phật. Bên cạnh đó cũng cần áp dụng tinh thần vô tác của Đạo Phật - nghĩa là làm tất cả mọi thứ đều có lợi ích cho cuộc đời nhưng không chấp vào công lao của mình. Khi được như thế thì phúc đức mỗi ngày sẽ tăng trưởng, luôn luôn được an vui hạnh phúc từ đó sẽ tránh được các mâu thuẫn xung đột giữa cá nhân, gia đình và xã hội.  

Điều thứ tư chính là bởi không làm chủ được cảm xúc mà xảy ra những xung đột không đáng có. Tức là khi gặp hoàn cảnh hay lời nói, việc làm trái ý nghịch lòng sẽ dẫn đến những lời nói thô ác, mắng nhiếc hay có những hành động nông nổi xảy ra xung đột. Vậy nên cần phải làm chủ tâm mình bằng cách tu tập thiền quán, niệm Phật để cho tâm luôn được điềm tĩnh trong mọi hoàn cảnh. Hơn thế, hãy luôn tạo điều hòa hơi thở để cho tâm khỏi tán loạn và luôn làm chủ được lời nói của mình. 

Thứ năm chính là do các bậc làm cha làm mẹ thiếu ý thức về việc dạy con cái, cho con sử dụng điện thoại quá sớm thì sẽ gây nên những hậu quả sau này ví dụ như các con sẽ trở thành người vô cảm, người xấu và bất hiếu với cha mẹ. Khi cha mẹ thấy con cái mình như thế thì sẽ rất tức giận từ đó xảy ra những xung đột. Vậy nên cần phải áp dụng giáo dục Phật giáo để dạy con cháu. Dạy con từ lúc còn ở trong bào thai là thai giáo. Khi bà mẹ mang thai nên chiêm ngưỡng hình Phật, siêng năng tụng kinh niệm phật. Bởi thai nhi rất nhạy cảm nên những gì bà mẹ nghĩ, nói hay hành động đều ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi. 

Năm nguyên nhân trên đây sẽ dẫn đến các mâu thuẫn, xung đột giữa cá nhân, gia đình, xã hội và những phương thức áp dụng lời Phật dạy để để có thể giải quyết được những mâu thuẫn nhằm duy trì cũng như cải thiện được các mối quan hệ.