Liệu động thái mở cửa của Trung Quốc có thể ngăn cản các doanh nghiệp dịch chuyển sản xuất tới nước hàng xóm?

Hai làn sóng

Theo Doanh Nghiệp & Kinh Doanh, tại Tây Ninh, một nhà máy mới đã chính thức đi vào hoạt động vào năm 2019. Sau đó, nhà máy này đã tăng lực lượng lao động gấp 4 lần trong vòng 3 năm qua.

SCMP cho biết nhà máy thuộc sở hữu của một doanh nghiệp Hong Kong ra đời vào thập niên 1980. Công ty trước đó đặt tất cả cơ sở sản xuất ở các tỉnh Giang Tây và Quảng Đông của Trung Quốc.

Công ty này đã quyết định mở rộng sản xuất tới Việt Nam sau khi Washington áp thuế đối với hàng hóa của Trung Quốc trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ - Trung nổ ra vào năm 2018.

Giám đốc nhà máy Max Lee cho biết: “Sản lượng của chúng tôi đang gia tăng. Chúng tôi hy vọng sẽ xây dựng thêm một cơ sở khác tại Việt Nam trong tương lai không xa”. Ngoài ra vị này cũng nói và chỉ vào khu đất trống ở cạnh nhà máy thời điểm hiện tại.

Ông Lee nói thêm: “Dự kiến chúng tôi sẽ mở rộng quy mô lực nhân công ở đây từ 400-1.000. Tại Việt Nam, cơ sở sẽ lớn bằng nhà máy của chúng tôi tại tỉnh Giang Tây”.

Tại Việt Nam, nhiều người nghĩ rằng hàng loạt doanh nghiệp sẽ rời khỏi Trung Quốc và một trong những động lực của họ chính là cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung.

Theo ông Zhang Dien Sheng, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Đầu tư Quốc tế Hằng Sinh, đó là thời điểm họ rất bận rộn. Kể từ năm 2006, Hằng Sinh đã hỗ trợ cho hàng trăm nhà máy Trung Quốc chuyển dây chuyền tới Việt Nam.

Ông Zhang cho hay: “Hơn 1.200 doanh nghiệp đã đề nghị chúng tôi tư vấn trong những năm tháng đó. Sau cùng, có hơn 150 nhà máy mới đã được thành lập tại Việt Nam”.

Trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, Việt Nam đã bất ngờ trở thành người chiến thắng khi các nhà sản xuất xem đây là một giải pháp để tránh những chi phí phát sinh với nhãn mác Made in China.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI vào Việt Nam năm 2018 đã tăng 9,1% lên mức 19,1 tỷ USD. Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam cho biết trong đó, lĩnh vực chế biến và chế tạo chiếm 46,7% trong tổng đầu tư.

Vào năm 2019, FDI từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng từ 4,1 tỷ USD, đã tăng 62%, còn từ Hong Kong tăng đột biến khoảng 150% đạt mức 8,17 tỷ USD. Đa phần mức tăng là do chịu ảnh hưởng của cuộc chiến thương mại.

Đại dịch Covid 19 bùng phát năm 2020 khiến vốn đầu tư vào Việt Nam cũng bị chững lại. Minh chứng chính là sự sụt giảm 24% của FDI so với năm trước đó. FDI vào nước ta đã hồi phục trong năm 2021 và bật tăng tới 25,2%.

Sau thương chiến, một lần nữa các doanh nghiệp nước ngoài lại quan tâm tới Việt Nam khi kể từ tháng 3/2022, nước ta mở cửa trở lại hoàn toàn sau đại dịch.

Xu hướng chuyển dịch sang Việt Nam được kỳ vọng vẫn sẽ tiếp tục trong bối cảnh các doanh nghiệp có nhà máy tại Trung Quốc thay đổi chiến lược và kế hoạch kinh doanh. Họ là những doanh nghiệp ở nhiều lĩnh vực khác nhau từ các ngành cấp thấp đến công nghệ cao.

Trung Quốc vẫn là một công xưởng sản xuất quan trọng với đa số các doanh nghiệp, theo các nguồn tin thân cận của SCMP.

Thế nhưng, họ khẳng định rằng do thuế quan, dịch bệnh cùng những rủi ro địa chính trị tiềm ẩn với chuỗi cung ứng, các nhà đầu tư quốc tế vẫn có nhu cầu đa dạng hóa sản xuất rất lớn.

Theo dự đoán của ông Zhang, việc Mỹ áp thuế cao cao ngất ngưởng đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ hỗ trợ khả năng tiếp cận nhiều khách hàng tại Việt Nam của Hằng Sinh tốt hơn.

Ông bày tỏ: “Nếu Bắc Mỹ và châu  u tiếp tục đánh thuế suất cao đối với các sản phẩm được sản xuất bởi Trung Quốc, các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ tiếp tục chuyển dây chuyền tới các quốc gia khác”.

Cảnh giác với những kịch bản tồi tệ hơn

Giới đầu tư có nhiều điều cần xem xét hơn và các động thái của họ cũng sẽ tạo ra sức ảnh hưởng lâu dài, theo ông Bruno Jaspaert, CEO của DEEP C - một trong những công ty bất động sản khu công nghiệp lớn tại Việt Nam.

Nhà sản xuất thiết bị điện tử Đài Loan Pegatron tại Hải Phòng đang xây dựng một cơ sở sản xuất có trị giá 1 tỷ USD. Công ty này cũng có nhà máy riêng tại Trung Quốc.

Ông Jaspaert cho hay: “Sự sụp đổ nghiêm trọng của chuỗi cung ứng trong thời gian qua dưới tác động của đại dịch Covid và tình trạng ùn tắc tại các cảng biển đã khiến các chuyên gia nhận thấy rằng việc tiết kiệm chi phí thông qua xây dựng một vài nhà máy lớn và sản xuất hàng hóa của họ chỉ diễn ra khi mọi sự việc đều ổn”.

Vị CEO đặt câu hỏi: “Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là trong vòng 10-15 năm tới, liệu thế giới có thể ổn định hay không?”

Vấn đề Đài Loan là một yếu tố khác xen vào cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung và cuộc mở cửa kinh tế của Việt Nam. 

Ông Marko Walde, Chủ tịch Phòng Thương mại Đức tại Việt Nam, cho hay: “Mọi doanh nghiệp ở đại lục đều sẽ phải đối phó với sức ép kinh khủng là phải rời khỏi Trung Quốc hoặc hạn chế hoạt động nếu có những bất ổn liên quan đến đảo Đài Loan”.

Ông cho rằng mọi doanh nghiệp đều muốn chuẩn bị một kịch bản như vậy trong tư thế sẵn sàng. Theo ông, một nhóm doanh nhân Đức có nhà máy tại Trung Quốc đã bay đến Việt Nam ngay sau khi nước ta mở cửa trở lại để tìm cách đa dạng hóa hoạt động sản xuất và chuỗi cung ứng.

Theo SCMP, từ nhiều nơi khác, các nhà đầu tư đang đổ xô tới Việt Nam ngay lập tức, thế nhưng doanh nhân Trung Quốc lại chậm chân hơn bởi quốc gia này vẫn chưa từ bỏ chiến lược Zero Covid.

Thế nhưng, theo ông Zhang, nhu cầu chuyển sản xuất tới Việt Nam vẫn còn đó. Công ty của ông đã có những buổi tư vấn online với các khách hàng tiềm năng tại thị trường Trung Quốc.

Ông cho hay: “30 doanh nghiệp trong năm 2022 đã có ý định mở nhà máy tại Việt Nam. Tuy nhiên do các quy định COVID hà khắc của chính phủ Trung Quốc nên chỉ có 5 chủ doanh nghiệp có thể tới Việt Nam”.

Theo chia sẻ của CEO Jaspaert của DEEP C, quyết định rời đi của các công ty công nghệ lớn như Pegatron có ảnh hưởng mạnh mẽ bởi họ sẽ khuyến khích các chuỗi cung ứng liên quan chuyển dịch tới Việt Nam.

Nhận định của ông Jaspaert được cho là đúng khi nhìn vào cảnh tượng những người công nhân đang xây dựng một nhà máy mới đối diện cơ sở của Pegatron tại Hải Phòng. Đó là cơ sở sản xuất của một trong những nhà cung ứng của Pegatron.

Pegatron không phải là cái tên tuổi nổi tiếng duy nhất đổ tiền đầu tư vào Việt  Nam. Apple và Samsung là hai gã khổng lồ cùng với nhiều công ty lớn khác cũng đã có nhà máy tại Việt Nam.

Theo ông Jaspaert, DEEP C đã ghi nhận một sự thay đổi rất rõ ràng về số lượng thỏa thuận cũng như quy mô thỏa thuận trong vòng 4 năm qua.

Ông nói: “Khách hàng trước đây thường chỉ mua những lô đất diện tích khoảng 1,2 hay 3 ha. Thế nhưng hiện tại họ sẽ mua khoảng 10, 20 hay 30 ha và điều này không còn là điều xa lạ nữa”.

Dẫu vậy, theo hai ông Walde và Zhang, việc doanh nghiệp gia tăng đầu tư vào Việt Nam không có nghĩa rằng họ đang rút lui khỏi Trung Quốc. Họ nhấn mạnh rằng chưa có một công ty nào chuyển tất cả hoạt động từ Trung Quốc tới Việt Nam.

Tuy nhiên, ông Jaspaert cũng lưu ý rằng hiện nay Trung Quốc đang phải đối phó với một thời kỳ khó khăn vì quốc gia này đang gặp khó trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài hơn.

Ông Jaspaert lý giải: “Trung Quốc có thể sẽ duy trì vị trí trung tâm sản xuất tiên tiến nhất và lớn nhất trên toàn cầu trong thời gian dài. Tuy nhiên, tôi tin rằng Trung Quốc có lần đầu tiên sau 20 năm tăng trưởng đang rơi vào tình cảnh tiến thoái lưỡng nan tương tự như phần còn lại của thế giới. Làm sao để thuyết phục nhà đầu tư mới rót tiền vào quốc gia mình mà không phải là nước khác là câu hỏi khó”.