Lạm phát ngày càng tăng cao khiến nguy cơ suy thoái kinh tế Mỹ tăng theo 

Liên tiếp các dự báo suy thoái xuất hiện

Bloomberg đã thực hiện một cuộc khảo sát các nhà kinh tế, xác suất trung vị xảy ra một cuộc suy thoái trong vòng 12 tháng tới đây đã tăng từ mức 30% trong tháng 6 lên mức 47,5% trong tuần trước. 

Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia (NBER) là cơ quan có thẩm quyền tuyên bố khi nào suy thoái kinh tế chính thức xảy ra và kết thúc. NBER định nghĩa suy thoái kinh tế là “sự sụt giảm đáng kể của hoạt động kinh tế, lan rộng ra khắp nền kinh tế và kéo dài nhiều hơn một vài tháng”. Cách phổ biến nhất để xác định suy thoái là GDP tăng trưởng âm trong hai quý liên tiếp.

Theo CNBC, một trong những lý do khiến các nhà kinh tế dự đoán suy thoái có khả năng cao sẽ xảy ra chính là việc lạm phát tiếp tục tăng nóng. Vào tuần trước, Cục Thống kê lao động Mỹ cho biết, chỉ số giá tiêu dùng CPI trong tháng 6 đã tăng 9,1% so với cùng kỳ năm trước, đây là mức tăng CPI mạnh nhất kể từ năm 1981 đến nay. 

Khi lạm phát tăng quá cao, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) phải đưa ra giải pháp nâng lãi suất để giúp hạ nhiệt nhu cầu của người tiêu dùng cũng như doanh nghiệp, qua đó giúp kiềm chế giá cả, đồng thời làm cho hoạt động kinh tế bị sa sút và dẫn đến suy thoái kinh tế.

Lạm phát xảy ra ở Liên minh châu Âu (EU) đang ở mức cao ngang ngửa với Mỹ. Ngày 21/7, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã bất ngờ nâng lãi suất thêm 50 điểm cơ bản, cao gấp đôi mức tăng mà thị trường dự đoán. 

Các tổ chức lớn như Deloitte, PNC Financial Services, Citigroup đã từng dự báo nền kinh tế sẽ giảm tốc vào năm 2023 nhưng gần đây đều đưa ra nhận định rằng suy thoái có thể xảy ra trong năm 2022 hoặc vẫn là 2023 nhưng vào những tháng sớm hơn dự kiến. 

Tuần trước, Ngân hàng Mỹ cho rằng nền kinh tế Mỹ có thể sẽ suy thoái nhẹ trong những tháng đầu năm của 2022, tương tự như nhận định của ngân hàng đầu tư Nhật Bản Nomura thời gian trước đó. Tỷ lệ thất nghiệp tại Mỹ có thể tăng từ 3,6% hiện nay lên 4,6% trong thời kỳ suy thoái, Ngân hàng Mỹ cho hay. 

Lạm phát ăn mòn sức mua của người tiêu dùng

Trong quý I năm 2023, một ngân hàng khổng lồ khác là Wells Fargo cũng thay đổi triển vọng kinh tế từ “hạ cánh mềm” thành “suy thoái nhẹ”. Hạ cánh mềm là cách miêu tả kịch bản Mỹ khống chế được lạm phát nhưng không làm suy giảm nền kinh tế. 

Theo ông Jay Bryson, Kinh tế trưởng của Wells Fargo, cho biết lý do chính khiến cho ngân hàng này có những cái nhìn bi quan hơn là số liệu lạm phát của tháng 5 và tháng 6 từ nhiều nguồn khác nhau, trong đó có cả báo cáo chính thức được Cục Thống kê Lao động công bố. 

Ông Bryson cho rằng các con số CPI của tháng 6 là “xấu xí” và nhận xét rằng, lạm phát đã “bám rễ sâu hơn và lan rộng hơn”. Đối với người dân, lạm phát “đang ăn mòn thu nhập khả dụng thực tế”.

Tiêu dùng trong những tháng gần đây của các hộ gia đình giảm xuất cũng là dấu hiệu cho thấy suy thoái đang đến gần. Wells Fargo đưa ra dự báo rằng, tháng 9 sẽ là giai đoạn tiêu dùng “sụt giảm rõ rệt” khi nhiều người dân phải sử dụng tới khoản tiền tiết kiệm để trang trải chi phí hàng hóa và dịch vụ ngày một tăng cao.

Ông Bryson nói: “Người tiêu dùng đã cầm cự khá tốt về quy mô chi tiêu. Tuy nhiên, tỷ lệ tiết kiệm của các gia đình đang giảm xuống và dư nợ thẻ tín dụng dần tăng lên. Đó không phải là xu hướng bền vững trong thời gian dài hạn”.

Trong đó, dư nợ tiêu dùng (bao gồm nợ thẻ tín dụng và các loại tín dụng quay vòng khác) vào ngày 6/7 đã vượt qua mức trước dịch Covid-19 và lập đỉnh lịch sử 884 tỷ USD, theo như số liệu trong biểu đồ của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) dưới đây. Nếu so sánh với mức đáy vào tháng 4/2021 thì dư nợ đã tăng 20%.

Trong bối cảnh lạm phát ở nước Mỹ chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, gần như chắc chắn rằng Fed sẽ nâng lãi suất thêm 0,75 điểm phần trăm trong cuộc họp thường kỳ diễn ra vào ngày 26-27/7.

Câu hỏi duy nhất được nhiều người đặt ra ở thời điểm hiện nay chính là Ngân hàng trung ương Mỹ sẽ nâng lãi suất thêm 0,75 điểm phần trăm như các nhà đầu tư dự báo hay 1 điểm phần trăm như Chủ tịch Fed chi nhánh Atlanta cho là “có thể sẽ được xem xét đến”.

Lãi suất tiếp tục tăng sẽ khiến cho các doanh nghiệp hạn chế vay mượn để mở rộng đầu tư vào sản xuất kinh doanh. Lãi suất tăng cũng khiến cho người dân bớt vay tiền để mua nhà, mua xe… kết quả dẫn đến nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ đều đi xuống, tất yếu sẽ dẫn đến suy thoái kinh tế. 

Những người có khoản vay với lãi suất biến đổi như nợ mua nhà hay nợ thẻ tín dụng sẽ phải trả chi phí lãi hàng tháng cao hơn, do đó không còn thu nhập để tiêu dùng cho các nhu cầu khác. 

Tiến sĩ Aleksandar Tomic của Trường đại học Boston nói: “Chúng ta phải kiểm soát lạm phát”, đặc biệt là khi tốc độ tăng của lương đang thấp hơn so với tỷ lệ lạm phát.

“Câu hỏi trị giá nghìn tỷ USD lúc này được đặt ra chính là liệu chúng ta có thể khống chế được lạm phát mà không làm nền kinh tế suy sụp hay không”, ông Tomic nhận xét thêm.