GS. Võ Tòng Xuân nhận định: Việt Nam vẫn còn dư địa cho xuất khẩu gạo nhưng cái khó là thị trường và giá

Không quá quan trọng về thứ hạng xuất khẩu gạo

Có thể thấy, trên đường đua xuất khẩu gạo trong thời gian vài năm trở lại đây, Việt Nam và Thái Lan đã thay nhau giữ vị trí nhà xuất khẩu lớn thứ hai trên thế giới. Vào năm 2021, Việt Nam đã giữ vị trí này với sản lượng là 6,5 triệu tấn gạo, còn đối thủ Thái Lan thì đứng sau và bám rất sát. 

Khi bước sang năm 2022, Việt  Nam dự kiến sẽ xuất khẩu 6,3-6,5 triệu tấn gạo còn Thái Lan cũng kỳ vọng việc xuất khẩu gạo đạt mức 7,5 triệu tấn và đã giành lại vị trí xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới từ Việt Nam. 

Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan - ông Chookiat Ophaswongse nói rằng: “Xuất khẩu gạo năm 2022 của nước này có thể chạm tới con số 8 triệu tấn do đồng Baht suy yếu và Ấn Độ tăng thuế xuất khẩu gạo”. 

Cho đến thời điểm hiện tại, Thái Lan vẫn đang chạy đua cho mục tiêu này. Và theo thông tin từ Thương vụ Việt Nam ở Thái Lan (Bộ Công Thương) cho hay, trong 7 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu gạo của Thái Lan đạt mức 4,75 triệu tấn, so với cùng kỳ năm ngoái tăng 53%. 

Có thể thấy, với con số này thì xuất khẩu gạo của Thái Lan đã vượt qua con số hơn 4 triệu tấn của Việt Nam trong thời gian 7 tháng đầu năm, so với kế hoạch năm tương đương 52%. 

Giáo sư Võ Tòng Xuân cho biết, nếu như thị trường và giá gạo không có nhiều biến động so với hiện tại thì việc Thái Lan vượt Việt Nam về sản lượng gạo xuất khẩu có thể xảy ra. 

GS. Võ Tòng Xuân nhận định: “Xuất khẩu gạo của Việt Nam đang đi theo hướng giảm lượng, tăng giá trị. Do vậy thứ hạng xuất khẩu gạo lớn thứ 2 hay thứ 3 thế giới về sản lượng không phải tất cả, quan trọng là giá gạo cao, kim ngạch xuất khẩu đi lên”. 

Còn theo quan điểm của Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, Chủ tịch CTCP Tập đoàn Intimex - ông Đỗ Hà Nam thì thời điểm này vẫn còn quá sớm để có thể nói về thứ hạng xuất khẩu gạo trong năm 2022. Ngoài ra, những con số mà Việt Nam và Thái Lan đã đưa ra cũng chỉ là dự kiến về sản lượng xuất khẩu còn thị trường cũng như giá cả sẽ còn có biến động trong những tháng cuối năm 2022. 

Khi nói về triển vọng xuất khẩu quý 4, ông Nam cho hay, sau lệnh hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ thì doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam hưởng lợi về thị trường đến giá cả. Bản thân của Intimex cũng đã dự kiến sản lượng xuất khẩu gạo trong năm 2022 tăng 20% lên mức 700.000 tấn.

Việt Nam có thể cạnh tranh về sản lượng với Thái Lan

Như thế, câu chuyện Việt Nam hay Thái Lan sẽ giữ vị trí nhà xuất khẩu gạo lớn thứ hai trên thế giới trong năm 2022 cũng sẽ cần ít nhất 3 tháng mới rõ được. Theo chuyên gia Võ Tòng Xuân, Việt Nam vẫn còn khả năng cạnh tranh với Thái Lan về sản lượng xuất khẩu nhưng nước ta duy trì sản lượng 6-6,5 triệu tấn bởi nhiều lý do.
Cũng theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), trong 9 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu gạo đạt mức 5,4 triệu tấn và tăng 84% kế hoạch của cả năm, thu về 2,6 tỷ USD, so với cùng kỳ năm 2021 tăng 19% về lượng và tăng 9% về giá trị. 

Bàn luận về điều này, GS. Võ Tòng Xuân cho biết, Việt Nam vẫn còn dư địa cho xuất khẩu gạo nhưng điều khó chính là thị trường và giá. Còn Châu Phi có nhu cầu mua gạo lớn nên nếu muốn tập trung vào sản lượng xuất khẩu mà bán với mức giá thấp thì nông dân ngàn đời vẫn cứ nghèo. 

Thực tế về sản lượng năng suất, Việt Nam hoàn toàn có thể cạnh tranh được với Thái Lan về sản lượng gạo xuất khẩu. 

Số liệu từ Công ty chứng khoán Yuanta Việt Nam cho thấy, niên vụ năm 2022 - 2023 thì diện tích lúa của Việt Nam ước đạt mức 7,3 triệu ha, năng suất khoảng 7 tấn/ha, đáng chú ý là nước ta đã sản xuất 3 vụ lúa/năm, sản lượng gạo cũng có thể lên đến 27,4 triệu tấn/năm. 

Trong khi đó thì Thái Lan chỉ sản xuất 1 vụ lúa/năm với tổng diện tích khoảng 10,7 triệu ha và năng suất ước đạt mức 2,8 triệu tấn còn sản lượng khoảng 19,8 triệu tấn. 

GS Võ Tòng Xuân nhấn mạnh: “Theo định hướng thì nông dân sẽ bỏ bớt diện tích lúa để chính thức chuyển sang trồng cây ăn trái có hiệu quả kinh tế cao hơn. Khi diện tích lúa ít đi thì nhu cầu vẫn ổn định hoặc sẽ cao hơn thì giá gạo mới cao được. Còn nếu như cố đâm đầu vào sản xuất thì không biết ai sẽ mua, mua giá thế nào thì người nông dân sẽ mãi không giàu được”. 

Có thể thấy, đây cũng chính là lý do trong thời gian 5 năm trở lại đây, Việt Nam duy trì sản lượng xuất khẩu gạo ở mức 6-6,5 triệu tấn đồng thời chú trọng ở phân khúc gạo thơm để có thể giữ giá gạo ở mức cao từ đó góp phần ổn định giá lúa ở trong nước cũng như cải thiện đời sống của người dân. 

Theo thông tin từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), tính đến ngày 5/10 giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đang dẫn đầu với loại gạo 5% tấm và 25% tấm. 

Chi tiết, gạo 5% tấm của Việt Nam thực hiện việc chào bán với mức giá là 428 USD/tấn, so với thời điểm Ấn Độ áp dụng chính sách hạn chế xuất khẩu. Trong khi đó thì giá gạo tấm của Thái Lan có mức giá là 422 USD/tấn và gạo Ấn Độ 378 USD/tấn; gạo Pakistan khoảng 388 USD/tấn. 

Còn ở phân khúc gạo 25% tấm, gạo Việt Nam có mức giá là 408 USD/tấn, so với cuối tháng 9 tăng 5 USD và tăng 30 USD so với thời điểm trước ngày 8/9. Còn gạo tấm Thái Lan ở mức 406 USD/tấn và gạo Ấn Độ 363 USD/tấn còn gạo Pakistan khoảng 371 USD/tấn.

GS. Võ Tòng Xuân cho hay, Việt Nam có thể cạnh tranh được với Thái Lan về sản lượng xuất khẩu, mặc dù vậy thì về xây dựng thương hiệu và uy tín ở trên thị trường của nước ta vẫn còn rất yếu. 

Có thể thấy, từ trước đến nay Thái Lan khá đầu tư vào hệ thống truy xuất nguồn gốc và khách hàng đặt mã hàng nào cũng sẽ nhận được sản phẩm y như cam kết. Cũng nhờ đó mà các doanh nghiệp Thái Lan đã xây dựng uy tín trên thị trường và có mạng lưới khách hàng lớn. 

Trong khi đó thì Việt Nam chưa thực sự chú trọng vào khâu truy xuất nguồn gốc và một số doanh nghiệp Việt vẫn còn tư duy chuyến hàng, xuất gạo không đúng với thương hiệu và làm giảm uy tín của gạo Việt. 

Và nhìn từ thương hiệu gạo ST25, thương hiệu gạo ST25 bị đăng ký bản quyền hoặc làm giả xác ST25 nhưng hồn lại không phải. GS Võ Tòng Xuân cho rằng Việt Nam cần học tập Thái Lan làm thương hiệu cho gạo Hom Mali để có thể nâng tầm những sản phẩm gạo quý như ST25 nói riêng và gạo Việt nói chung.