Liệu xuất khẩu gỗ nội thất có thể đạt mục tiêu 16,5 tỷ USD vào cuối năm?

Đối với các doanh nghiệp chế biến gỗ và sản xuất đồ gỗ nội thất, mùa bận rộn nhất trong năm thường là quý 4. Thế nhưng, năm nay tình hình có vẻ khác biệt. Theo ông Nguyễn Chánh Phương, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (Hawa), hầu hết các doanh nghiệp chưa có được nhiều đơn hàng như những năm trước đó.

Ở buổi công bố triển lãm VietnamWood 2022 mới đây, ông Phương nói: “Tình hình đang là 50-50, một số doanh nghiệp có đơn hàng nhưng số khác lại thấy đơn hàng vẫn về chậm”.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đưa ra số liệu cho thấy xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam trong 9 tháng đầu năm đạt 12,4 tỉ USD, tăng 11,4% so với cùng kỳ năm 2021.

Theo ông Phương, trong bối cảnh lạm phát tăng cao tại nhiều thị trường nhập khẩu lớn và xung đột giữa Nga và Ukraine khiến nhu cầu giảm nên con số trên được coi là rất ấn tượng.

Ở quý vừa qua, trung bình gỗ và sản phẩm gỗ mang về khoảng 1,5 tỷ USD hàng tháng. Theo dự kiến, trong những tháng cuối năm, con số này vẫn tiếp tục được duy trì. Ông Phương đánh giá: “Tôi cho rằng mình có thể đạt được mục tiêu xuất khẩu 16,5 tỷ USD trong năm nay”.

Vào năm ngoái, xuất khẩu gỗ và các sản phẩm từ gỗ tăng 17,6% so với năm 2020 khi đạt 14,1 tỉ USD. Thế nhưng, kịch bản khả dĩ năm nay là đạt được mục tiêu vừa kịp về đích với mức tăng trưởng chỉ khoảng 5 đến 7%.

Ông Phương nhận xét: “Đó không phải là con số mà ngành gỗ kỳ vọng vì những năm trước đều ghi nhận tốc độ tăng trưởng 15 đến 18%. Tuy nhiên, mức 5 đến 7% này cũng khá ổn nếu so sánh với mức tăng trưởng của ngành gỗ toàn cầu”.

Gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam được xuất khẩu sang khoảng 160 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản và EU là những thị trường chính. Vào năm ngoái, kim ngạch xuất khẩu sang những quốc gia này chiếm tới 90% tổng kim ngạch. Thế nhưng, trong bối cảnh người tiêu dùng Mỹ và châu Âu cắt giảm chi tiêu vì ảnh hưởng từ lạm phát đã khiến lượng đơn hàng giảm đi. Bên cạnh đó cũng là do ngành bất động sản Trung Quốc gặp khó và đà giảm tốc của nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới.

Báo cáo gần đây của Morning Consult Research Intelligence (Mỹ) cho thấy 54% người lớn hiểu được hoặc phần nào đó lo ngại rằng lạm phát đến với những đồ nội thất và thiết bị trong gia đình. Theo đánh giá của chuyên trang nội thất Furniture Today, con số này thấp hơn khá nhiều so với mối lo ngại lạm phát trong ngành may mặc (62%) và hàng tạp hóa (92%). Tuy nhiên, lạm phát rõ ràng đang ảnh hưởng đến chi tiêu hoặc tiềm năng cho các sản phẩm nội thất.

Điểm sáng tiêu thụ nội địa 

Theo ước tính của Hawa, có khoảng 30% doanh nghiệp ngành gỗ đang phục vụ các thị trường nội địa. Đáng chú ý, do những dự án xây dựng khởi động lại hậu đại dịch nên những thị trường này được cho là rất tiềm năng. Nhờ đó mà có thể bù lại phần nào cho xuất khẩu.

Chính phủ đã thông qua Đề án phát triển ngành công nghiệp chế biến gỗ bền vững, hiệu quả giai đoạn 2021 - 2030 vào tháng 3. Mục tiêu của đề án là giá trị gỗ cũng như sản phẩm gỗ tiêu thụ nội địa và xuất khẩu lần lượt là 6 tỷ và 25 tỉ USD vào năm 2030.

Các chuyên gia cho rằng ngành gỗ nội thất cần cải thiện công nghệ cũng như quản trị để có thể vượt qua được những rủi ro trước mắt và đặt mục tiêu. Từ đó có thể tăng cơ hội cạnh tranh từ thị trường trong nước đến quốc tế.

Theo Hawa, một số doanh nghiệp đã ứng dụng công nghệ hiện đại với máy móc là hàng nhập khẩu do các thiết bị đang dùng đều có năm sản xuất trung bình là 2010, khá cũ so với hiện tại.

Theo đánh giá của Đại diện công ty Vecta, đơn vị chuyên cung cấp máy móc vật tư cho ngành chế biến gỗ hơn 30 năm ở Việt Nam - ông Lê Đức Hiếu, chỉ có khoảng 5 đến 10% đơn vị trong ngành sử dụng máy móc hiện đại của thị trường châu Âu. Đối với việc đầu tư máy móc đơn lẻ để gia tăng năng suất, ông cho hay các doanh nghiệp đang làm hiệu quả và không hề kém cạnh so với các nước khác trong khu vực. Tuy nhiên lại chưa bằng những doanh nghiệp tầm cỡ khu vực và doanh nghiệp bài bản của châu Âu về kết nối những máy móc đơn lẻ thành dây chuyền sản xuất do thiếu lao động. 

Ông lấy ví dụ rằng có khách hàng đã chi 10 tỷ để mua phần mềm sản xuất thông minh nhưng lại không thể chạy hệ thống đó vì không đủ nhân lực có trình độ. Ông Hiếu cho biết: “Tiền không phải là thách thức lớn nhất mà đó là con người. Lao động phải có năng lực kỹ thuật và ngoại ngữ mới đảm bảo chất lượng cao”.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp không thể ngừng sản xuất hoàn toàn để nâng cấp dây chuyền trừ khi xây thêm các nhà máy mới. Do đó, quá trình cải tạo hệ thống cần thời gian dài. Thế nhưng điều nên làm là hướng đến những sản xuất thông minh để tích hợp hoạt động bán hàng vào sản xuất giúp các khâu trung gian bớt tốn thời gian và kiểm soát chất lượng tốt hơn.

Bernd Kahnert, Nhà sáng lập và CEO GCC Consultancy đưa ra nhận định: “Nhà máy thông minh là sự liên kết của công nghệ phần mềm, máy móc và nhân lực. Sức mạnh để đạt được mục tiêu của cách mạng 4.0 phải nhờ kết hợp cả 3”.

Theo Thành viên điều hành, Trưởng bộ phận tư vấn về chiến lược khách hàng và chuỗi cung ứng, KPMG Việt Nam, ông Nguyễn Tuấn Hồng Phúc, Việt Nam cần nhiều nhân tài hơn để chuyển mình trong chuỗi cung ứng bên cạnh việc nâng cao cơ sở hạ tầng, các ngành công nghiệp hỗ trợ và logistics.

Ông nói: “Công nghệ mua thì rất dễ nhưng quan trọng là con người sẽ ứng dụng nó như thế nào. Quy trình, công nghệ và con người phải luôn song hành với nhau”.