Đại diện Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao: Khi sản xuất ồ ạt, chúng ta sẽ phải "giải cứu"

Nếu sản xuất phát triển nóng diện tích sầu riêng thì cần phải giải cứu

Theo ghi nhận, ngay sau khi được cấp visa vào Trung Quốc thì sầu riêng Việt Nam đã có những dấu mốc đáng chú ý. Số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy, trong thời gian tháng 10 qua, xuất khẩu sầu riêng đã thu về gần 79 triệu USD, so với tháng 10/2021 tăng 294%. Mức tăng kỷ lục này cũng đã đưa sầu riêng trở thành trái cây có kim ngạch xuất khẩu cao nhất tháng. 

Lũy kế trong 10 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng ghi nhận đạt mức 294 triệu USD, so với cùng kỳ năm ngoái tăng 91,5%. Hiện tại, sầu riêng ghi nhận chiếm 17,3% tổng giá trị xuất khẩu trái cây tại Việt Nam trong thời gian 10 tháng năm 2022, chỉ đứng sau thanh long.

Và sức hấp dẫn của thị trường Trung Quốc cũng đã đẩy giá sầu riêng ở thị trường trong nước ghi nhận tăng gấp 2 - 3 lần, có nhiều nhà vườn đã đổ xô chặt bỏ cà phê, tiêu, điều,... và chuyển sang trồng sầu riêng mà thiếu đi sự tìm hiểu về thị trường, quy trình kỹ thuật và gây ra nguy cơ phát triển nóng về diện tích cũng như bất ổn về cung cầu. 

Đại diện Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao - ông Bùi Phước Hòa xác nhận tình trạng các vườn đang tiến hành chặt bỏ cây trồng quý để trồng sầu riêng. Nhưng bởi vì thiết kinh nghiệm nên nhiều người đã sản xuất chưa xác định được giống tốt và tiêu chuẩn thị trường để làm theo, cơ sở đóng gói chưa rõ ràng. 

Ông Bùi Phước Hòa nói rằng: “Khi sản xuất ồ ạt, chúng ta sẽ phải 'giải cứu'. Do vậy, cần có một chính sách chung cũng như sự hỗ trợ từ các đơn vị có chức năng, nghiệp vụ để liên kết và giúp ổn định hệ thống”. 

Bàn luận về điều này, Bộ trưởng NN&PTNT Lê Minh Hoan cũng cho rằng kết quả của ngành nông nghiệp không thể chỉ nhìn vào con số tăng trưởng mà còn phải xem cách chúng ta tổ chức cũng như vận hành một ngành hàng.

Điển hình như khi sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch thì giá cũng đã bắt đầu tăng và đã xảy ra hiện tượng người nông dân đón cây, trồng sầu riêng. Đây cũng chính là vấn đề lớn của ngành nông nghiệp, từng xảy ra đối với cà phê và hồ tiêu. 

Bộ trưởng Lê Minh Hoan nói rằng: “Chúng ta đang quản lý nền kinh tế nông nghiệp theo cơ chế thị trường, chúng ta cùng không có quyền áp đặt người dân không được trồng sầu riêng mà là cần cung cấp nhiều thông tin nhất về thị trường để cho nông dân không nên chuyển rủi ro của ngành hàng này sang ngành hàng khác. Thị trường cũng không phải một người bán và một người mua mà thị trường là trăm người bán và vạn người mua. Chúng ta xuất khẩu sầu riêng sang thị trường Trung Quốc thì Thái Lan, Malaysia cũng có thể”. 

Chính vì thế, Bộ trưởng cũng cho rằng cơ quan quản lý cũng cần phải cung cấp các thông tin và dự báo về thị trường, còn nông dân và doanh nghiệp thì cũng cần chuẩn bị kế hoạch sản xuất linh hoạt với sự thay đổi của thị trường. 

Bài học nhãn tiền từ hồ tiêu và cà phê vẫn còn

Theo thông tin từ Tổ điều hành Diễn đàn 970 cho thấy, đến năm 2024 thì mức tiêu thụ sầu riêng bình quân đầu người tại Trung Quốc cũng sẽ đạt mức 93,9kg còn quy mô thị trường sẽ đạt 3,24 nghìn tỷ NDT. Và nhu cầu tiêu thụ rau quả ở thị trường Trung Quốc cũng được dự báo sẽ tăng mạnh nên trái cây của Việt Nam cũng có dư địa phát triển ở thị trường tỷ dân này. 

Trong khi đó thì Việt Nam ghi nhận có hơn 85.000ha trồng sầu riêng và có 50% đã cho thu hoạch, trong đó thì diện tích sầu riêng được Trung Quốc phê duyệt mới ghi nhận chỉ chiếm hơn 3,5%.

Và nếu như tính thêm phần diện tích sầu riêng đã nộp hồ sơ mã số vùng trồng chờ Trung Quốc phê duyệt lần hai thì tổng diện tích cũng chỉ mới đạt khoảng 7% và rất nhỏ so với toàn bộ diện tích ngành hàng sầu riêng Việt Nam. 

Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) - ông Nguyễn Như Cường nhận định rằng, cơ hội xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc nhiều nhưng rủi ro cũng không hề ít. 

Cũng theo ông Nguyễn Như Cường, Trung Quốc chỉ cấp nhận những quả sầu riêng được sản xuất, đóng gói ở mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói được Tổng Cục Hải quan nước này phê duyệt. 

Ông Nguyễn Như Cường nói: “Sầu riêng chín là loại cây lâu năm, 3 - 5 năm mới cho thu hoạch và chi phí đầu tư ban đầu lớn. Nếu như phát triển nóng thì với diện tích trái cây này, nông dân cũng có thể chưa thu hoạch được trái ngọt đã phải rơi vào tình trạng dư cung, mất giá”. 

Ông Cường cũng đã dẫn lại bài học của ngành hồ tiêu để có thể thấy điệp khúc chặt trồng không phải là chuyện mới ở nước ta. Cụ thể là theo quy hoạch đến năm 2020, cả nước cũng sẽ duy trì diện tích hồ tiêu ở mức là 50.000ha nhưng đến năm 2017, diện tích hồ tiêu cũng đã lên đến 150.000ha, so với quy hoạch gấp 3 lần. Sự gia tăng một cách đột ngột về diện tích cũng như sản lượng đã khiến cho giá hồ tiêu rớt từ mức đỉnh lịch sử hơn 200.000 đồng/kg xuống mức gần 40.000 đồng/kg.

Ông Nguyễn Như Cường nói rõ rằng, hệ lụy là nhiều nông dân từ tỷ phú thành tay trắng, bài học nhãn tiền vẫn còn nhưng hình như chúng ta nhanh quên và chỉ nhìn cái lợi ở trước mắt mà quên rằng cái giá phải trả là gì.

Theo Cục trưởng Cục Trồng trọt, theo quy định hiện hành không quy hoạch với bất kể sản phẩm và cây trồng nào. Chính vì thế mà Bộ NN&PTNT cũng đã có văn bản yêu cầu các địa phương tiến hành xây dựng đề án/kế hoạch phát triển sản xuất theo vùng tập trung gắn với đầu tư cơ sở hạ tầng cũng như cơ sở đóng gói, sơ chế và chế biến. Bên cạnh đó thì cũng khuyến cáo nông dân không tự phát mở rộng diện tích sầu riêng ở các vùng có điều kiện đất đai và tưới tiêu nước không phù hợp. 

Cùng với yếu tố hiệu quả về kinh tế thì việc phát triển nóng diện tích sầu riêng cũng đã tiềm ẩn nguy cơ gian lận thương mại, điều nếu như bị phát hiện thì chúng ta có thể đánh mất thị trường. 

Cũng theo đó, Ban Quản lý Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng - Lạng Sơn cũng cho biết, cơ quan cũng đã nhận được phản ánh có một số cá nhân nhận ủy quyền làm thủ tục xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc có dấu hiệu gian lận mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói. Ủy ban nhân dân  tỉnh Lạng Sơn đã nắm được thông tin và đang chỉ đạo các cơ quan chức năng điều tra vụ việc. Việc gian lận mã số vùng trồng cùng với cơ sở đóng gói trà trộn hàng hóa cũng đã được cơ quan chức năng nhiều lần cảnh cáo.