Công nghệ khó được cải tiến khi doanh nghiệp không tiếp cận được ưu đãi về thuế

Thuộc khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 5, các cơ quan quản lý và chuyên gia trong ngành thảo luận về nhiều nội dung liên quan tới việc tháo gỡ rào cản, nút thắt cho sự phát triển của ngành khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nổi bật nhất là vấn đề về vốn. 

Loay hoay với bài toán con gà và quả trứng

Theo Luật công nghệ cao năm 2008, Luật đầu tư 2014, Quyết định số 19/2015/QĐ-TTg, vào ngày 15/6/2015 của Thủ tướng Chính phủ đã quy định về các tiêu chí xác định doanh nghiệp công nghệ cao. Một trong những tiêu chí để xác định đó là xét về doanh thu từ sản phẩm công nghệ cao của doanh nghiệp, khi phải đạt tối thiểu 70% trong tổng doanh thu thuần hàng năm. 

Các chuyên gia cho rằng, điều này mang lại một thách thức lớn cho các doanh nghiệp trong nước. Nguyên nhân là, doanh nghiệp hiện nay rất khó khăn trong việc đổi mới công nghệ vì nguồn lực tài chính hạn chế, dẫn tới việc không thể ứng dụng công nghệ cao trong quá trình sản xuất mà có doanh thu từ sản phẩm công nghệ cao đạt tỷ lệ theo quy định. 

Hiện tại vẫn còn có khoảng trống pháp lý vì điều luật chưa thống nhất, thiếu sự đồng bộ giữa các văn bản dẫn luật tới doanh nghiệp, thậm chí các cơ quan chức năng còn loay hoay trong việc thực hiện chính sách ưu đãi với những doanh nghiệp công nghệ cao. 

Ví dụ như: Theo Thông tư 03, doanh nghiệp công nghệ cao sẽ được miễn thuế trong vòng 04 năm đầu, nhưng tại Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp sửa đổi 2013 thì quy định doanh nghiệp công nghệ cao được hưởng thuế suất ưu đãi hưởng thuế suất ưu đãi là 10% khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp trong vòng 15 năm kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận là doanh nghiệp công nghệ cao. 

Xét về chính sách tín dụng: 5 lĩnh vực ưu tiên nhận ưu đãi lãi suất vay ngắn hạn 4,5% như công bố của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước bao gồm phát triển công nghệ cao. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho hay, thực tế khoa học công nghệ mới vốn là lĩnh vực rủi ro mạo hiểm, do đó các ngân hàng không cho vay chứ chưa nói tới ưu đãi. 

Thông thường, chi phí cho nhập khẩu công nghệ rất cao, trong khi nguồn lực tài chính của phần lớn doanh nghiệp còn hạn chế, không đủ tiền và nguồn lực để có thể nhập khẩu công nghệ. 

Đồng thời, cho tới nay vẫn chưa có văn bản hướng dẫn một cách cụ thể, chi tiết để doanh nghiệp đổi mới, ứng dụng công nghệ cao để hưởng những chính sách ưu đãi về tài chính, thuế, tín dụng. 

Thực tế đã có một số chính sách hiện hành quy định mức ưu đãi về thuế và tín dụng đối với các doanh nghiệp công nghệ cao. Tuy nhiên nhiều chuyên gia cho rằng, đa số các doanh nghiệp hiện nay đang khó tiếp cận với những chính sách này. 

Ví dụ trong lĩnh vực dệt may, thực tế đa số các doanh nghiệp trong ngành này tại Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiếm tới 85% tổng số doanh nghiệp, bình quân dưới 200 lao động và 86,3% doanh nghiệp với số vốn dưới 50 tỷ. Do đó, tiềm năng về vốn hay hạ tầng kỹ thuật để đầu tư, đổi mới công nghệ không có nhiều. 

Mặc dù những doanh nghiệp dệt may gặp nhiều khó khăn trong việc đổi mới công nghệ như trên. Tuy nhiên, Nhà nước hiện vẫn chưa có chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp dệt may qua những cơ chế không vi phạm quy định của WTO như: Hỗ trợ qua việc giảm thuế hay hỗ trợ thông qua ưu đãi lãi vay khi đầu tư vào những công nghệ hiện đại, nhất là về công nghệ 4.0.

Nắm bắt thực trạng để xây dựng giải pháp

Những doanh nghiệp nước ngoài hiện đang đầu tư vào công nghệ cao đã và đang nhận nhiều ưu đãi, nhất là thuế. Việc ưu đãi thuế và tín dụng của những doanh nghiệp Việt đang sử dụng công cộng sẽ tạo động lực nghiên cứu, phát triển và tái đầu tư. Qua đó thúc đẩy năng lực cạnh tranh. 

Để đạt được hiệu quả, cần có những cuộc khảo sát, điều tra về hiện trạng trạng và năng lực sản xuất của các doanh nghiệp trong nước đang ở mức nào. Các điểm thiếu và điểm yếu của các doanh nghiệp nội địa cần được xác định rõ, từ đó thì Nhà nước và các bên liên quan mới có thể xây dựng được các giải pháp, hành động cụ thể. 

Vậy, doanh nghiệp công nghệ Việt Nam cần được hỗ trợ những gì? Vốn dĩ, công nghệ, năng lực sản xuất, vấn đề đầu ra chính là rào cản của việc phát triển. Để có thể giải quyết bài toán khó này, đòi hỏi sự vào cuộc của Nhà nước, thông qua việc hình thành các chính sách hỗ trợ phù hợp trong việc xuất khẩu, đào tạo lao động chất lượng cao; của các ngân hàng, tổ chức tín dụng thông qua những khoản vay ưu đãi có lãi suất thấp để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào ngành chế biến chế tạo. 

Cần phải thí điểm chính sách ưu đãi tài chính, tín dụng cho những dự án đầu tư, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, công nghệ xanh có khả năng tạo giá trị gia tăng cao vào hoạt động sản xuất kinh doanh, phục vụ ngành xuất khẩu chủ lực. 

Để giải quyết những thách thức và tạo động lực cho các doanh nghiệp đẩy mạnh việc đổi mới công nghệ trong hoạt động sản xuất - kinh doanh, kinh nghiệm từ nhiều quốc gia trên thế giới. Điều này cho thấy Nhà nước cần phải can thiệp chính sách toàn diện, đủ mạnh và có chính sách tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp tiếp cận được tài chính, vốn tín dụng và những ưu đãi về thuế được coi là đòn bẩy mạnh mẽ, quan trọng trong việc khuyến khích doanh nghiệp đổi mới, ứng dụng công nghệ cao vào quá trình sản xuất của doanh nghiệp.