Cơn khát dầu vẫn chưa chấm dứt, giá xăng dầu vẫn tiếp tục kéo dài nhiều năm?
Lần đầu tiên kể từ tháng 4, giá dầu thế giới phiên 6/7 thủng mốc 100 USD/thùng. Điều này đã khiến các chính trị gia, chủ doanh nghiệp và tài xế trên toàn cầu đều hy vọng rằng giá nhiên liệu cao chót vót sẽ sớm kết thúc.
Theo Bloomberg, ngày đó vẫn chưa thể đến. Giá dầu sẽ ở mức cao trong nhiều tháng và thậm chí là nhiều năm dựa trên những yếu tố cơ bản về cung cầu trên thị trường.
Trong bối cảnh thế giới vừa bình ổn trở lại sau đại dịch covid-19, nhu cầu nhiên liệu vẫn đang tăng cao. Ngoài ra, cũng không có đủ nhà máy lọc dầu để chế biến dầu thành xăng. Những công ty dầu mỏ lớn nhất thế giới cũng đang nỗ lực tăng công suất của họ. Một điều không thể không nhắc tới là xung đột tại Ukraine đã khiến Tổng thống Nga Putin ra quyết định giảm lượng xuất khẩu khí đốt tới Châu Âu.
Fatih Birol, lãnh đạo của Cơ quan năng lượng quốc tế IEA phát biểu tại một sự kiện hôm 12/7 rằng: “Chưa bao giờ xảy ra một cuộc khủng hoảng năng lượng lớn trên toàn cầu đến như vậy, xét về mọi khía cạnh”. Ông còn nhận định rằng điều tồi tệ nhất vẫn chưa xảy đến.
Giá dầu gội leo thang đã khiến bức tranh kinh tế và chính trị quốc tế cũng dịch chuyển. Giá xăng tại Mỹ đã tăng 42% kể từ đầu năm đến nay. Điều này đã đẩy lạm phát của nước này đạt đỉnh trong hơn 40 năm qua. Một nguyên nhân khác cũng khiến Đảng Dân chủ gặp bất lợi là giá xăng tăng cao. Và đảng này có nguy cơ bị đảng Cộng hòa giành lại quyền kiểm soát quốc hội trong cuộc bầu cử giữa kỳ diễn ra vào cuối năm 2022.
Nhiều nền kinh tế đã rơi vào bất ổn khi giá nhiên liệu tăng cao. Từ Peru đến Sri Lanka, đều đối mặt với những khó khăn lớn. Những năm gần đây, các nhà lãnh đạo thế giới đã thảo luận sôi nổi về cuộc cách mạng hướng tới năng lượng xanh. Thế nhưng, điều đó có thể bị gạt sang một bên vì tình trạng thiếu năng lượng vẫn đang diễn ra.
Đại dịch covid-19 bùng nổ vào năm 2020 khiến nhu cầu năng lượng xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ. Thậm chí có lúc giá dầu rơi xuống dưới 0. Tuy nhiên, ở hiện tại mọi thứ đã hoàn toàn đảo chiều. IEA dự đoán rằng tổng lượng dầu mà thế giới tiêu thụ vào năm sau sẽ vượt qua cả mức trước khi có đại dịch.
Nguồn cung sẽ mất rất nhiều thời gian để có thể bắt kịp nhu cầu. Báo cáo tháng trước của ngân hàng JPMorgan Chase cho thấy viễn cảnh giá dầu sẽ tăng vọt lên mức 380 USD nếu Nga quyết định không cung cấp hàng triệu thùng dầu cho thị trường. Tổng sản lượng của Nga đã giảm hơn một triệu thùng/ngày vì những tác động của lệnh cấm vận mặc dù nước này cũng đã tìm được những khách hàng thay thế phương Tây là Ấn Độ và Trung Quốc.
Rất khó để tìm thấy nguồn cung thay thế được Nga. OPEC là nhóm sản xuất dầu thô với tổng lượng 40% của thế giới đang khó có thể đạt được mục tiêu về sản lượng như đã đề ra. Sản lượng đi xuống do cơ sở hạ tầng không đáp ứng được, vốn đầu tư nhiều năm sụt giảm và sự bất ổn của chính trị. Sản lượng của nhóm OPEC+ trong tháng 5 bị hao hụt 2,7 triệu thùng/ này so với mục tiêu.
OPEC đặt hy vọng về nguồn cung vào hai thành viên hiện đang thừa công suất là UAE và Saudi Arabia. trong việc cố gắng hạ nhiệt giá dầu bằng cách đẩy nguồn cung tăng lên, tổng thống Mỹ Joe Biden đang lên kế hoạch tới thăm Saudi arabia và gặp gỡ người mà trước đây ông đã từ chối nói chuyện (thậm chí là cả qua điện thoại) là Thái tử Mohammed bin Salman. Tuy nhiên, không rõ UAE và Saudi Arabia có thể sản xuất thêm được bao nhiêu sản lượng dầu. Theo khẳng định của tập đoàn dầu khí Aramco, họ có thể khai thác được 12 triệu thùng mỗi ngày. Tuy nhiên từ trước đến nay, thực tế cho thấy họ chỉ đạt được con số đó một lần thứ nhất. Chia sẻ tại 1 cuộc họp G7, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng được lãnh đạo UAE nói rằng UAE hiện đang đạt được mức công suất tối đa.
Rõ ràng, hoạt động khai thác tại New Mexico và Texas đang trở nên sôi động hơn. Tuy nhiên, không thấy tín hiệu nào cho thấy ngành dầu đá phiến của Mỹ có thể giải cứu thế giới. Tất cả phần còn lại của ngành dầu mỏ Mỹ đang ở giai đoạn trì trệ. Tại Mỹ, tổng sản lượng khai thác hàng ngày hiện vẫn đang thấp hơn một triệu thùng so với thời điểm trước khi có đại dịch.
Những công ty dầu mỏ không thể sản xuất nhiều dầu hơn nữa và thậm chí một số trong những công ty này không muốn điều đó. 5 doanh nghiệp dầu mỏ lớn nhất thế giới có kế hoạch đầu tư tổng cộng 81,7 tỷ USD vào năm nay. Đây là con số chỉ bằng ½ khoản tiền mà họ đã chi trong năm 2013. Gần đây các công ty dầu đá phiến của Mỹ đang nỗ lực cắt giảm chi tiêu sau những năm tung tiền mà không thu về nhiều lợi nhuận. Còn các tập đoàn lớn ở châu Âu đang dịch chuyển sang các loại năng lượng sạch hơn.
Một vấn đề khác nằm ở những nút thắt cổ chai trong ngành lọc dầu. Covid-19 đã khiến những công ty lâu năm và hoạt động không hiệu quả phải đóng cửa. Do đó nguồn cung đã bị thiếu trầm trọng đến mức giá dầu thô không còn là thước đo chính xác trong mức giá mà người tiêu dùng phải trả. Chẳng hạn như giá dầu tại Mỹ vào tháng trước đã giảm 13%, nhưng giá xăng chỉ giảm 6,5%.
Sau cùng, đó là câu chuyện cung cầu mất cân bằng vì cầu tăng đột biến. Nhu cầu đi lại bằng đường bộ và đường hàng không đều tăng lên sau những năm bị kìm hãm bởi Covid-19. Nhu cầu có thể giảm đi vì làn sóng tăng lãi suất và nỗi lo kinh tế toàn cầu suy thoái. Thế nhưng, suy thoái kinh tế hiếm khi khiến cho nhu cầu tiêu thụ nhiên liệu sụt giảm mạnh nếu nhìn vào quá khứ.
Một số ý kiến cho rằng thế giới có thể từ bỏ nhiên liệu hóa thạch nhanh hơn vì giá dầu cao. Thế nhưng, quá trình chuyển đổi dùng năng lượng sạch đang gặp nhiều cản trở. Trong bối cảnh hiện tại, ngay cả những nền kinh tế có mục tiêu tham vọng nhất về việc chống biến đổi khí hậu cũng đang chi hàng tỷ USD để hạ nhiệt các loại nhiên liệu truyền thống. Bloomberg đưa ra thống kê rằng hơn 20 nước đã thực hiện biện pháp trợ giá để hạ nhiệt giá xăng.
Lạm phát bị ảnh hưởng lớn bởi giá xăng đắt đỏ, từ đó kéo theo áp lực nâng lãi suất và các doanh nghiệp năng lượng tái tạo phải ứng phó với chi phí vốn gia tăng. Cơn khát nhiên liệu cũng không thể nguôi ngoai vì 20 triệu xe ô tô chạy bằng điện trên toàn cầu là không đủ. Theo dự tính đến năm 2027, nhu cầu dầu thô dùng trong vận tải đường bộ mới đạt mức cao nhất.
Theo báo cáo khá lạc quan của Citigroup, giá dầu có thể giảm xuống mức 65 USD/thùng nếu suy thoái kinh tế xảy ra. Ngân hàng này cho rằng trong những cuộc suy thoái tồi tệ nhất, nhu cầu dầu sẽ suy giảm. Thế nhưng giá dầu sẽ giảm trong mọi cuộc suy thoái.
Tổng thống Nga Putin ngày 8/7 lại đưa ra cảnh báo điều trái chiều. Theo ông, phương Tây đã mắc sai lầm khi thực hiện lệnh trừng phạt dầu Nga. Điều này tiếp tục sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng, thậm chí là thảm khốc đối với thị trường năng lượng toàn cầu.