Nhiều quốc gia khó có thể áp dụng biện pháp chống suy thoái "tiêu chuẩn" vì lạm phát

Trong bối cảnh nền kinh tế có dấu hiệu tăng trưởng chững lại, các nhà chính trị thường đưa ra một số hỗ trợ tài khóa để vực dậy tình hình tồi tệ đó. Tuy nhiên, lần này mọi thứ đã trở nên phức tạp hơn. Vấn đề nợ nần và thâm hụt ngân sách của chính phủ từ các quốc gia phát triển càng trở nên nghiêm trọng do ảnh hưởng từ đại dịch. Tuy vậy, lạm phát đang tăng cao vẫn là vấn đề nguy cấp hơn cả.

Theo dự đoán của các nhà kinh tế, một phần nguyên nhân là do chi tiêu trong giai đoạn đại dịch Covid-19. Các chính phủ đưa ra biện pháp chống suy thoái tiêu chuẩn là hỗ trợ tiền cho người tiêu dùng trong bối cảnh chuỗi cung ứng vẫn còn gặp nhiều sức ép. Thế nhưng điều đó lại vô tình làm tăng nguy cơ về áp lực giá cả, khiến sức ép ngày một lớn hơn.

Nhìn vào bối cảnh của cuộc chiến ngân sách đang nóng lên từng ngày ở nhiều quốc gia trên thế giới, chúng ta có thể thấy Italy là nước có những thiệt hại đầu tiên. Vào ngày 21/7, Chính phủ của Thủ tướng Mario Draghi đã sụp đổ sau khi không nhận được sự ủng hộ từ các đồng minh trong liên minh khu vực.

Theo thông tin từ tờ Bloomberg, việc ông Draghi thất bại là do sự bất đồng của các nhà lập pháp về quy mô của một gói hỗ trợ nhằm trợ giúp cho các hộ gia đình và các doanh nghiệp đang gặp những bất lợi vì chi phí năng lượng tăng cao kỷ lục.

Tại Anh, cuộc tranh luận về chính sách tài khóa đã chi phối, làm ảnh hưởng tới cuộc đua để tìm ra người kế nhiệm ông Boris Johnson. Trong khi một ứng cử viên nặng ký cam kết giảm thuế ngay lập tức thì người khác lại đưa ra gói hỗ trợ nhỏ hướng đến một số đối tượng và có lời cảnh báo rằng những biện pháp quy mô hơn sẽ cản trở sứ mệnh khống chế lạm phát của ngân hàng Trung ương Anh.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho biết trường hợp nhiệm vụ của ngân hàng Trung ương và rủi ro ngân sách đi ngược chiều nhau không chỉ xảy ra tại nước Anh.

Theo khuyến nghị của ông Pierre Olivier Gourinchas, nhà kinh tế trưởng của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), chính phủ tại các quốc gia có lạm phát cao có thể áp dụng những biện pháp nhằm mục tiêu để trợ giúp cho các hộ gia đình dễ bị tổn thương, tuy nhiên phải làm sao để không phải mở rộng chính sách tài khóa tổng thể.

Tuy vậy, nhiều quốc gia đang phát triển cũng không có tùy chọn đó. Nhiều nước buộc phải tìm kiếm sự giúp đỡ từ Quỹ Tiền tệ quốc tế IMF vì ảnh hưởng từ đại dịch hoành hành, giá năng lượng và thực phẩm tăng cao cũng như chi phí trả nợ tăng lên do đồng USD tăng mạnh.

Rõ ràng các biện pháp thắt lưng buộc bụng - đơn thuốc tiêu chuẩn không được công chúng yêu thích. Tuy nhiên các nhà kinh tế và giới đầu tư lại ủng hộ những biện pháp này để có thể khống chế lạm phát.

Tại nhiều quốc gia, các nhà hoạch định chính sách có thể đề cập đến động lực lạm phát là do yếu tố bên ngoài thay vì nhắc tới việc chính phủ đã không còn khả năng kiểm soát đối với nhu cầu trong nước. Điều này có thể sẽ không gây bùng áp lực giá và tạo ra được một số dư địa để thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng.

Mỹ là quốc gia bơm nhiều kích thích tài khóa trong giai đoạn đại dịch nhất và cũng là nước chứng kiến tiêu dùng bùng nổ nhất. Dù vậy, theo dự đoán của bà Claudia Sahm, nhà kinh tế từng làm việc tại Cục Dự trữ Liên bang (Fed), nếu nền kinh tế suy yếu đến một ngưỡng nào đó, Quốc hội Mỹ sẽ hành động.

Chia sẻ với tờ Bloomberg, bà nói: “Tôi có niềm tin rằng Quốc hội Mỹ sẽ làm gì đó trong một cuộc suy thoái. Và người dân sẽ chờ đợi Quốc hội hành động”.

Lạm phát tăng cao đã trở thành hiện thực tại nhiều quốc gia trên thế giới nhưng suy thoái vẫn chỉ là rủi ro. Tương tự như giới quan chức ngân hàng Trung ương, các nhà chính trị chịu trách nhiệm trong ngân sách sẽ cần phải chú ý tới cả hai yếu tố này khi đưa ra quyết định.

Anh

Tâm điểm của cuộc đua trong Đảng bảo thủ để chọn ra thủ tướng tiếp theo của nước Anh là sự đánh đổi giữa ủng hộ tăng trưởng và kìm hãm lạm phát. Cựu Bộ trưởng Bộ Tài chính Rishi Sunak và Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Liz Truss là hai ứng viên hàng đầu.

Ông Sunak đưa ra hứa hẹn giảm thuế nhưng sẽ chỉ thực hiện điều đó khi siết chặt lạm phát. Trong khi bà Truss chủ trương giảm thuế quỹ lương ngay lập tức, đồng thời hủy bỏ kế hoạch tăng thuế đánh vào doanh nghiệp.

Nhiều nhà kinh tế dự đoán rằng Anh sẽ khó có thể tránh khỏi nguy cơ suy thoái kinh tế trong bối cảnh lạm phát đã vượt ngưỡng 9%. Theo cảnh báo của ông David Owen, nhà kinh tế của Saltmarsh Economics, “Bộ Tài chính Anh sẽ phải suy nghĩ rất cẩn trọng về việc thắt lưng buộc bụng”.

Ý

Trọng tâm của các Chiến Dịch Tranh Cử hiện tại là lời kêu gọi gia tăng chi tiêu để xoa dịu những nỗi đau do cuộc khủng hoảng năng lượng gây ra. Ông Draghi, người tiếp tục giữ vai trò Thủ tướng tạm quyền bày tỏ sự ủng hộ về việc cấp hóa đơn năng lượng và tăng lương tối thiểu. 

Tuy nhiên, một số đối tác của ông lại mong muốn làm nhiều hơn thế. Theo đề xuất của ông Matteo Salvini, lãnh đạo Đảng Liên đoàn (League), ông muốn “nhét 50 tỷ euro vào túi của người Ý” vào cuối năm nay.

Mỹ

Lạm phát tại Mỹ đang ở mức đỉnh, cao nhất trong 40 năm và Cục Dự trữ liên bang Mỹ Fed đang dựa vào những đợt tăng lãi suất lớn để khống chế lạm phát ra khỏi mức đỉnh đó. Theo đánh giá của nhiều nhà kinh tế và nhà lập pháp, kích thích thừa mứa thời đại dịch chính là nguyên nhân gây ra lạm phát cao. Bởi vậy, Washington sẽ không mặn mà đối với biện pháp bơm thêm kích thích cho dù nền kinh tế có đi xuống hay không.

“Nền kinh tế khó có thể sa sút hơn đến mức mà Đảng dân chủ và đảng Cộng hòa nhanh chóng đồng ý tung ra gói cứu trợ tài khóa”, theo ý kiến của ông Tobin Marcus, chuyên gia tại công ty nghiên cứu đầu tư Evercore ISI.

Tổng thống Joe Biden đã đưa ra nhiều chương trình chi tiêu dài hạn và đề xuất trước Quốc hội nhưng ông đều thất bại trong việc thuyết phục Quốc hội chấp nhận điều đó trong thời gian qua.

Trước kia, Anh và nhiều quốc gia châu Âu đã sử dụng kiểu chính sách cần thu thập đủ phiếu bầu. Tuy nhiên hiện nay việc thu thập kiểu vậy sẽ còn khó hơn. Nói một cách dễ hiểu khác là Nhà Trắng khó có thể đánh thuế vào lợi nhuận của các doanh nghiệp dầu khí rồi sử dụng tiền trợ cấp cho các hộ gia đình đang gặp khó khăn vì chi phí năng lượng và thực phẩm tăng cao.

Hồi tháng trước, Nhà Trắng cho biết đang tìm hiểu và nghiên cứu một vài đề xuất từ các Nghị Sĩ Đảng Dân chủ. Tuy nhiên, không giống với Châu Âu, Mỹ là cường quốc về dầu khí nên môi trường chính trị xoay quanh năng lượng sẽ rất khác biệt.

Theo quan điểm của ông Marcus, các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa đã chỉ trích Đảng Dân chủ về việc áp đặt quá nhiều quy định đối với các nhà sản xuất dầu khí nên đã khiến giá nhiên liệu tăng cao. Bởi vậy họ không hứng thú với việc trợ cấp cho người tiêu dùng.