Các founder "thứ dữ" đi gọi vốn đều bị từ chối, nhà đầu tư mạo hiểm đang tìm kiếm gì ở các startup?

Nhà sáng lập có profile khủng đi gọi vốn vẫn bị quỹ đầu tư từ chối

Theo Nhịp sống thị trường, từ tháng 6/2022, đội ngũ sáng lập của startup nông nghiệp Koina đã bắt đầu tìm kiếm cho mình nguồn vốn đầu tư mới. Họ đã đi gặp khoảng 70 quỹ, cả trong nước lẫn khu vực và từ vốn mạo hiểm cho đến vốn tư nhân, hầu hết đều lắc đầu. 

Doanh nhân Nguyễn Trần Thi - chủ tịch Koina cho biết:  “Gọi vốn trong giai đoạn này quá khó luôn”. 

Anh Thi không phải là tay mơ, anh là đồng sáng lập đồng thời là đồng sáng lập cũng như cựu giám đốc điều hành Giao hàng Nhanh, hiện nay là một trong những công ty giao nhận lớn nhất Việt Nam. Sau đó thì anh là thành viên sáng lập cũng như giám đốc điều hành của VinShop thuộc One Mount Group, công ty đã được thành lập với mục tiêu tạo nên hệ sinh thái số chuyển đổi ngành bán lẻ. 

Anh Thi nói: “Đội Koina cũng toàn là thứ dữ, gồm Khoa Lưu (CEO), từng làm qua CitiBank, Grab, giám đốc vận hành VinID; Phú Võ, đồng sáng lập cũng như phó chủ tịch The Coffee House, giám đốc tăng trưởng và marketing One Mount Distribution; bên cạnh đó còn có thêm ông Lê Quang Hưng, cựu giám đốc tài chính Seedcom Group”. 

Nguyễn Trần Thi nói rằng: “Con số 70 mới chỉ là đếm các quỹ. Chúng tôi cũng có các mối quan hệ và gặp gỡ các đại gia tại Việt Nam. Ai cũng trong trạng thái phòng thủ, thận trọng việc đầu tư, nhất là với mảng nông nghiệp”. 

Dịp trước Tết Nguyên Đán, Koina chốt với VinaCapital Ventures khoản đầu tư có trị giá là 1 triệu USD. Cùng với một quỹ đầu tư khác thì tổng vốn mà startup này gọi về chỉ vỏn vẹn là 1,5 triệu USD. Đổi lại thì công ty cũng phải chấp nhận mức định giá không dễ chịu là mấy. 

Trường hợp Koina là một ví dụ điển hình cho tình cảnh các nhà sáng lập đi gọi vốn giữa mùa đông, hầu bao thắt chặt, các nhà đầu tư cũng trở nên khắt khe hơn nhiều. 

Và vốn đầu tư mạo hiểm ở thị trường Việt Nam cũng đã giảm 56% chỉ còn 634 triệu USD năm 2022 bởi ảnh hưởng của biến động kinh tế toàn cầu. Chính sự ảnh hưởng này trở nên rõ rệt khi tiến hành so sánh nửa cuối năm thì giá trị đầu tư ở mức là 1,3 tỷ USD trong năm 2021 xuống chỉ còn 163 triệu USD trong năm 2022. Những thương vụ đầu tư trên 50 triệu USD hiếm hoi hơn cũng như giá trị thấp hơn đó là tác nhân chính. 

Cũng trong thời gian 3 tháng đầu năm, startup đã huy động về 40,6 triệu USD, so với cùng giai đoạn thì giảm một nửa. Số liệu cập nhật cho thấy tình cảnh thị trường đã trở nên ảm đạm hơn bao giờ hết. 

"Mùa đông" không mấy ảnh hưởng bởi vì VC Việt Nam chưa chính thống

Trung Hoàng chính là giám đốc quỹ đầu tư mạo hiểm VinaCapital Ventures với hơn thời gian 17 năm kinh nghiệm làm trong ngành. Ông cũng bắt đầu với quỹ DFJ VinaCapital quản lý 30 triệu USD. Hiện nay, VinaCapital Ventures đang quản lý 100 triệu USD và đang có kế hoạch công bố quỹ mới với quy mô tương đương vào thời điểm tháng 6 sắp tới. Làm việc ở quỹ đầu tư mạo hiểm thuộc hàng lớn cũng như uy tín lớn nhất ở thị trường Việt Nam thì Trung Hoàng có được góc nhìn vô cùng sâu sắc. 

Ông nói rằng: “Việt Nam không bị ảnh hưởng nhiều bởi mùa đông gọi vốn”. Startup ở Việt Nam phạm vi vẫn còn nhỏ, các vòng gọi vốn chủ yếu trong khoảng vài trăm nghìn USD đến vài triệu USD. Và hiện tượng mà giám đốc của VinaCapital Ventures nhìn thấy đó là các quỹ ở trong khu vực bắt đầu chú trọng nhiều hơn về thị trường của họ. Và khi mà các công ty lớn lên, gọi vốn từ vòng series A trở đi thì họ cảm thấy thiếu thốn bởi vì trước đây có nhiều quỹ đầu tư săn đón còn giờ thì không”. 

Ông Trung Hoàng nói: “Một ngày đẹp trời, các quỹ khu vực đứng ngoài không vào thị trường Việt Nam, mình cảm giác như đang gặp mùa đông. Tuy nhiên trên thực tế, từ trước đến nay đầu tư mạo hiểm ở thị trường trong nước vẫn chưa được chính thống”. 

Khi mở rộng ra các khu vực thì vốn đầu tư cổ phần cùng với tài trợ nợ cho các startup  trong năm 2022 giảm 31%, chỉ còn 17,8 tỷ USD (theo SE Asia Deal Review và được tổng hợp bởi DealStreetAsia có trụ sở đặt tại Singapore).

DealStreetAsia viết: “Đông Nam Á kết thúc năm 2022 không mấy suôn sẻ bởi những trở ngại của kinh tế vĩ mô cũng như sự sụt giảm của thị trường đại chúng khiến cho các nhà đầu tư “hãm phanh” đối với vốn cổ phần tư nhan. Có nhiều công ty khởi nghiệp làm vào tình cảnh sống còn. Trong năm nay chứng kiến sự sụt giảm của thị trường. Có một số doanh nghiệp sẽ lụi tàn, trong khi số khác sẽ bị đối thủ rủng rỉnh túi tiền mua lại”.

Ông Trung Hoàng giải thích rằng: “Những quỹ mạo hiểm đã đầu tư rất nhiều trước khi lãi suất dần tăng cao. Khi đánh giá lại danh mục thì họ không đạt được hiệu quả. Và việc huy động tiếp vô cùng khó cho nên họ đã đầu tư chậm lại”. 

3 điểm nhà đầu tư mạo hiểm tìm trong 15 phút đầu gặp

Hàng ngày, VinaCapital Ventures đều nhận từ 2 - 3 hồ sơ xin gọi vốn. Và trong giai đoạn bùng nổ của blockchain – gamefi thì con số lên tới 9 – 10. Trung Hoàng nói: “Lúc đó startup gọi vốn như nấm mọc sau mưa”. 

Có ba điểm mà đội ngũ của VinaCapital Ventures luôn mong muốn tìm kiếm ở một startup đó chính là trong thời gian 15 phút đầu. 

Đầu tiên đó chính là độ chấp nhận của thị trường với sản phẩm. Phần lớn các startup mà ông Hoàng Trung tiếp xúc đều không thể diễn giải được bằng sản phẩm của họ nhắm vào phân khúc nào, vì sao nó lại có sự khác biệt. 

Thứ hai đó là tính bền vững của sản phẩm đó. Ông Trung nói thêm rằng: “Các startup không suy nghĩ sâu xa hay thuận tay là dắt bò”. Việc phát triển bền vững không có nghĩa là đẻ ra nhiều sản phẩm mà là thiết kế một lộ trình đưa sản phẩm của họ đạt đến đỉnh cao điểm nhất. Ngoài ra, các vấn đề liên quan đến ESG (môi trường – xã hội - quản trị) thì câu hỏi đặt ra ở đây dành cho các nhà sáng lập đó là họ đánh giá tất cả các rủi ro đối với doanh nghiệp hay chưa. 

Cuối cùng chính là khả năng mở rộng của doanh nghiệp. Ông Trung nhấn mạnh: “Có nhiều startup nghĩ rằng mở rộng sang thị trường Thái Lan, Indonesia nhưng không phải là theo ý đó. Ở đây có thể là bạn tối ưu lợi nhuận từ 1 đồng lên con số 3 đồng hay là bạn tìm cách tiếp cận các lớp khách hàng khác nhau”. 

Vị giám đốc này cũng nói rằng: “Thường thì các startup nhìn thấy được một sản phẩm ở đâu đó và nghĩ rằng có thể làm tốt giống như thế ở thị trường Việt Nam - đó không phải cái chúng tôi khuyến khích”. 

Đối với VC hiện tại thì ông Trung cũng cho biết VinaCapital Ventures đánh giá 4 thương vụ đầu tư khá là tiềm năng. Thời gian để có thể đóng hết các thương vụ có thể kéo dài cho đến tháng 6. Từ tháng 7 thì công ty có thể sẽ chính thức bước sang quỹ mới. 

Ông Trung tiết lộ rằng: “Quỹ mới chúng tôi sẽ chú trọng vào giai đoạn tăng trưởng sau series A. Lúc đó, bắt buộc các công ty phải có doanh số và sản phẩm có nhóm người sử dụn cũng như đang mở rộng”. Cũng theo đó, kích cỡ giải ngân có thể là từ 10 - 15 triệu USD mỗi thương vụ. 

Và cái tên mùa đông gọi vốn tạo cho người ta cảm giác đìu hiu về vốn đầu tư, như thế họ nghĩ rằng gọi vốn cũng sẽ chật vật hơn. Điều đó cũng đúng, tuy nhiên trên thực tế ở Việt Nam có một vấn đề khác. Giám đốc của VinaCapital Ventures nêu rõ: “Hơn bao giờ hết, thị trường đang đói những sản phẩm - dịch vụ tốt”. 

Bên cạnh gọi vốn từ các quỹ VC thì các startup cũng có thể gọi vốn từ nhiều nguồn khác. Đầu tiên là kênh tập đoàn. Masan và VNG cũng đã bỏ ra hàng trăm triệu USD đầu tư vào các doanh nghiệp công nghệ hay các công ty cũng có thể tìm kiếm cho mình các đơn vị cùng lĩnh vực, kết hợp cùng với nhau để có thể lớn lên, có thể qua trao đổi cổ phần với nhau. Còn một kênh khác mà ông Trung nêu đó chính là huy động vốn thông minh qua các sàn giao dịch về sàn số, vấn đề cũng đã được hợp pháp ở Dubai hay Singapore.

Giám đốc VinaCapital lạc quan: “Nếu như công ty bạn là người thật việc thật thì đây là giai đoạn để startup của bạn được ủng hộ, và dòng tiền vào cũng rất sáng”. 

Việc VinaCapital Ventures đầu tư 1 triệu USD vào Koina - số tiền này được xem như giọt mưa giữa mùa hạn đối với đội ngũ của nhà sáng lập Nguyễn Trần Thi.

Và ý tưởng hình thành lên Koina chính là muốn giải bài toán của ngành nông nghiệp, được mùa thì lại mất giá và chi phí phân phối cao. Đội ngũ sáng lập của Koina cũng có năng lực công nghệ vô cùng mạnh mẽ, áp dụng số hóa vào chuỗi cung ứng với quy mô lớn cũng như tối ưu hoá vận hành.

Xét về cá nhân thì ông Nguyễn Trần Thi luôn mong muốn bản thân có thể tạo ra được một công ty có thể tạo được việc làm cho nhiều lao động từ đó giúp cho cuộc sống được ổn định hơn. Và điều này cũng được minh chứng với hai công ty mà anh làm trước đó. 

Và sau khi thiết lập VinShop thành công cho One Mount Group thì anh Thi đã muốn tìm kiếm con đường tiếp theo cho bản thân. Bài toán của ngành nông nghiệp chính là cái mà anh Thi luôn hướng về nhưng anh cũng cảm thấy trước kia bản thân chưa đủ năng lực để xử lý. Và với nguồn lực dồi dào của ông chủ One Mount Group, anh Thi bắt đầu có thêm được các kỹ năng đối với việc quy hoạch chuỗi cung ứng. Anh cũng rất tự tin hơn để bước vào mớ bòng bong mang tên là nông nghiệp.