Vị thế thống trị của đồng USD lung lay 

Hạn chế sức mạnh của đồng USD

Theo zingnews.vn, việc Mỹ đang sử dụng sức mạnh của đồng đôla Mỹ để thực hiện các biện pháp trừng phạt đối với Nga và những cải tiến trong công nghệ đang thúc đẩy các quốc gia thoát khỏi sự thống trị của đồng USD. 

Ông John Mauldin, chiến lược gia đầu tư và Chủ tịch của Millennium Wave Advisors cho biết: “Chính quyền Biden đã phạm sai lầm khi vũ khí hóa đồng đôla Mỹ và hệ thống thanh toán toàn cầu. Điều đó sẽ buộc các nhà đầu tư và nhiều quốc gia phải tìm nơi trú ẩn an toàn khác thay cho Mỹ”.

Theo Bloomberg, không chỉ các nền kinh tế lớn trên thế giới tìm cách phá vỡ vị thế thống trị của đồng USD mà đến nay các quốc gia nhỏ hơn, gồm ít nhất 10 nước tại châu Á đã thử nghiệm hệ thống phi đô la Mỹ hóa. Trên khắp thế giới các tập đoàn cũng đang phát hành trái phiếu chủ yếu bằng đồng nội tệ nhằm hạn chế sức mạnh của đồng USD. 

Những biện pháp trừng phạt của Mỹ đã thúc đẩy kế hoạch thanh toán song phương giữa Nga và Trung Quốc nhằm thúc đẩy việc tiền tệ của hai quốc gia này được sử dụng nhiều hơn cho các thanh toán quốc tế, gồm cả cách sử dụng công nghệ blockchain. Điều này có thể thấy rõ nhất khi Nga muốn các quốc gia thanh toán năng lượng bằng đồng rúp. 

Các quốc gia khác như Bangladesh, Kazakhstan... cũng đẩy mạnh đàm phán với Trung Quốc để thúc đẩy việc sử dụng đồng nhân dân tệ của Trung Quốc. Ấn Độ cũng đã có những động thái rõ ràng hơn về quốc tế hóa đồng rupee và đã tiến hành cơ chế thanh toán song phương với UAE. Nguyên nhân dẫn đến hành động của các quốc gia này là do Mỹ và châu Âu đã loại Nga ra khỏi mạng thanh toán SWIFT. Điều này khiến hầu hết các ngân hàng lớn của Nga phải dự vào hệ thống mạng lưới thanh toán nhỏ hơn của riêng mình. 

Những thay đổi mới trong hệ thống thanh toán quốc tế phản ánh 2 vấn đề. Một là các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Nga khiến những lo ngại trong tương lai đồng USD sẽ trở thành một công cụ chính trị. Khiến một quốc gia lớn mạnh như Ấn Độ đã và đang phát triển riêng hệ thống thanh toán của riêng mình và hệ thống này sẽ tương tự như mạng SWIFT. 

Hai là việc Mỹ sử dụng tiền tệ như một hình thức quản lý kinh tế đã gây thêm áp lực đối với các quốc gia khác. Đặc biệt là các nước ở châu Á, nếu không có các hệ thống thanh toán khác thì những quốc gia này sẽ buộc phải tuân thủ hoặc thực thi các biện pháp trừng phạt theo Mỹ và điều đó sẽ là mất cơ hội giao dịch với nhiều tối tác quan trọng khác trên thế giới.

“Những biện pháp trừng phạt gây khó khăn hơn đối với các quốc gia và công ty trong việc giữ thái độ trung lập trong các cuộc đối đầu địa chính trị. Các nước sẽ tiếp tục cân nhắc những mối quan hệ kinh tế và chiến lược. Nhiều công ty đang bị mắc kẹt trong thế ‘tiến thoái lưỡng nan’ và phải đối mặt với các nghĩa vụ tuân thủ phức tạp cũng như các áp lực mâu thuẫn khác”, ông Jonathan Wood, người đứng đầu bộ phận phân tích rủi ro toàn cầu tại Control Risks, nhận định.

Không chỉ ảnh hưởng bởi các biện pháp trừng phạt mà việc đồng USD tăng mạnh cũng khiến lãnh đạo của các nước châu Á càng nỗ lực tìm cách phi đôla Mỹ hóa. 
Theo số liệu của Bloomberg, trong năm 2022, chỉ số USD dollar index đã tăng lên khoảng 7%, đây là mức tăng lớn nhất kể từ năm 2015. Chỉ số này đã đạt mức cao kỷ lục vào tháng 9 khi đồng USD tăng mạnh và đẩy tiền tệ của nhiều nước như đồng bảng Anh và đồng rupee của Ấn Độ xuống mức thấp kỷ lục.

Phi đôla Mỹ hóa

Đối với các quốc gia châu Á sức mạnh của đồng USD là “bài toán” lớn. Bởi bất kỳ một động thái nào cũng có thể khiến các quốc gia này gặp tình trạng giá thực phẩm tăng cao, gánh nặng trả nợ ngày càng trầm trọng và tình trạng đói nghèo gia tăng. Điển hình như tại Sri Lanka, khi động USD tăng vọt khiến các khoản vay bằng đồng tiền này trở thành gánh nặng hơn, quốc gia này đã lâm vào tình cảnh vỡ nợ. 

Do đó, nhiều quốc gia đã tìm cách giảm sự ảnh hưởng của đồng bạc xanh. Như Ấn Độ và UAE khi hai quốc gia này thúc đẩy giao dịch nhiều hơn bằng đồng rupee và thiết lập các thỏa thuận dàn xếp thương mại mà không sử dụng đồng đôla Mỹ.

Doanh số bán trái phiếu bằng đồng USD của các công ty tài chính trên tổng doanh số toàn cầu năm 2022, đã giảm xuống mức 37%, đây là mức thấp kỷ lục trong 10 năm qua.

Một số nền kinh tế đã cắt giảm việc sử dụng đồng USD bằng cách tự xây dựng mạng lưới thanh toán mới. Tại Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Singapore đã thiết lập các hệ thống giao dịch bằng đồng nội tệ của riêng mỗi quốc gia thay vì phụ thuộc đồng USD. Thậm chí, tại Đài Loan người dân có thể thanh toán bằng hệ thống mã QR được liên kết với Nhật Bản.  

Vào những năm 1960, cựu Bộ trưởng Tài chính Pháp Valéry Giscard d'Estaing đã mô tả quyền bá chủ của đồng bạc xanh, thứ quyền lực bảo vệ Mỹ khỏi rủi ro tỷ giá hối đoái là “đặc quyền cắt cổ”. Đồng USD có thể giữa vị thế “vua” tiền tệ trong nhiều thập kỷ tới. Tuy nhiên, với các động thái phi đôla Mỹ hóa bằng các xây dựng các hệ thống thanh toán bằng nhiều loại tiền tệ khác ngày càng tăng lên cho thấy thứ “đặc quyền cắt cổ” này có lẽ sẽ bị thay thế vào một thời điểm nào đó trong tương lai.