Trung Quốc đối mặt với cú sốc giảm phát, nguy cơ trì trệ giống Nhật Bản 30 năm trước

 Theo Doanh Nghiệp & Kinh doanh, tờ CNN thông tin rằng giá tiêu dùng tại Trung Quốc chỉ tăng 0,7% vào tháng 3 so với cùng kỳ. Lạm phát tại Mỹ dù đã giảm nhanh, tuy nhiên vẫn ở mức 5% trong tháng vừa qua. Giá cả tiêu dùng tại châu  u vẫn tăng với tốc độ 8,3%, còn Anh là 10,1%.

Giá cả tại Trung Quốc đang sụt giảm hoặc đình trệ, dù Ngân hàng trung ương nước này đã giảm lãi suất và bơm tiền và hệ thống tài chính để đẩy mạnh nền kinh tế, đồng thời chính phủ đã gỡ bỏ những biện pháp kiểm soát dịch bệnh nghiêm ngặt vào cuối năm 2022.

Các hộ gia đình tại Trung Quốc vẫn gửi tiền tiết kiệm, thay vì chi tiêu vì triển vọng nền kinh tế khó đoán. Về phía doanh nghiệp, họ cũng vẫn cảnh giác với các khoản đầu tư mới. Tình trạng này đang gây nên mối lo về một vòng xoáy giá cả - tiền lương giảm, và nền kinh tế sẽ khó hồi phục.

Sau khi Bắc Kinh công bố số liệu tăng trưởng quý I/2023, ông Raymond Yeung, nhà kinh tế trưởng khu vực Đại Trung Hoa của ANZ Research đã nhận định rằng nền kinh tế Trung Quốc đang ở tình trạng giảm phát.

Theo ông Yeung, mức tăng trưởng GDP trong quý I đạt 4,5%, chủ yếu phản ánh tác động của nhu cầu bị dồn nén trong 3 năm chịu ảnh hưởng của dịch bệnh. Tăng trưởng GDP của Trung Quốc sẽ chỉ là 2,6% nếu loại bỏ đi những nhu cầu này.

Nền kinh tế nước này cũng đang có rất nhiều tiền. Trong 15 tháng qua, cung tiền M2 đã tăng kỷ lục 5.600 tỷ USD. Cung tiền này bao gồm tiền gửi không kỳ hạn, tiền mặt, tiền gửi tiết kiệm, quỹ tương hỗ, chứng khoán thị trường tiền tệ và tiền gửi có kỳ hạn khác.

PBoC đang nỗ lực khuyến khích người dân chi tiêu thông qua biện pháp tăng thanh khoản của ngân hàng với nhiều công cụ chính sách. Ví dụ như hạ tỉ lệ dự trữ bắt buộc hay nghiệp vụ thị trường mở.

Dẫu vậy, dường như người tiêu dùng không phản ứng. Người dân Trung Quốc đang tích tiền mặt với tốc độ cao thay vì chi tiêu. Các nhà phân tích cho rằng phần lớn các khoản vay mới của hệ thống ngân hàng thuộc về chính quyền địa phương, với mục đích nhằm trang trải nợ cũ.

Nỗi lo về giảm phát ngày càng lớn hơn do sự kết hợp bất thường giữa nguồn cung tiền cao chưa từng có và giá cả giảm.

Tình trạng giảm phát

Giảm phát được hiểu là sự sụt giảm trên quy mô lớn và kéo dài ở hàng hóa và dịch vụ nói chung. Trong môi trường giảm phát, nền kinh tế sẽ chịu tổn thất vì doanh nghiệp và người tiêu dùng có thể dừng chi tiêu do họ kỳ vọng giá sẽ tiếp tục giảm nhiều hơn nữa trong tương lai.

Trong những thập kỷ gần đây, nền kinh tế Nhật Bản đã trì trệ vì tình trạng giảm phát. Chỉ vào năm ngoái, các quan chức nước này mới đảo ngược xu thế thành công.

Trong một cuộc họp báo, ông Liu Yuhui, giáo sư tại Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc (CASS) cho biết giảm phát đã bắt đầu và nền kinh tế Trung Quốc rơi vào suy thoái. Ông cho biết thêm rằng vì giá bất động sản và tài sản tài chính không đi lên, nhịp đập của nền kinh tế thực vẫn còn yếu.

Theo ông, các hộ gia đình Trung Quốc không sẵn sàng chi tiền, đang nợ nần chồng chất và không có khả năng chi tiêu. Do nặng nợ nên chính quyền địa phương Trung Quốc đang hành động như thể “thây ma” sau khi sự sụp đổ của đại dịch COVID và ngành bất động sản khiến nguồn tài chính bị sụt giảm.

Ông Liu cảnh báo rằng mức độ sẵn sàng sử dụng tín dụng của các đối tượng khác nhau trong nền kinh tế đang sớm sụp đổ vì vấn đề về bảng cân đối kế toán. Hiện nay, Trung Quốc đang trở thành phiên bản Mỹ của 15 năm trước và Nhật Bản của 30 năm về trước.

Phân phát tiền mặt?

Quan điểm của ông Yu Yongding, cựu Giám đốc Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới tại CASS có phần thận trọng hơn. Thế nhưng, ông đồng tình rằng nền kinh tế đang gặp sức ép giảm phát.

Theo ông, nhận định rằng giảm phát đã xuất hiện không hẳn là chính xác, tuy nhiên cũng không phải quá sai lầm. Việc khiến công chúng quan tâm tới vấn đề này là rất đúng đắn. Ông cho biết nền kinh tế đang phải đối mặt với vấn đề nổi cộm - tổng cầu không đủ.

Ở một mặt khác, một cựu cố vấn PBoC đã thúc giục Bắc Kinh phân phát tiền để người dân chi tiêu nhiều hơn. Nhiều nền kinh tế lớn như Úc hay Mỹ đã áp dụng biện pháp này. Thế nhưng, hiếm khi chính phủ Bắc Kinh tìm tới giải pháp đó.

Giáo sư kinh tế Đại học Thanh Hoa, người từng phục vụ trong ủy ban cố vấn của PBoC - ông Li Daokui đã kêu gọi Bắc Kinh phát 500 tỷ nhân dân tệ ở dạng phiếu mua hàng để kích cầu tiêu dùng từ nay cho đến hết năm 2023.

Ông cho biết lượng phiếu mua hàng trị giá 500 tỷ nhân dân tệ sẽ kích thích tổng tiêu dùng tăng 1.000 nhân dân tệ. Nhờ tăng trưởng trong tiêu dùng, nên chính phủ có thể thu lại ít nhất 300 tỷ nhân dân tệ từ thuế.

Do đó. ông Li giải thích rằng có thể thúc đẩy 1.000 tỷ chi tiêu với chỉ 200 tỷ nhân dân tệ. Tại sao lại không làm như vậy?

Dẫu vậy, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã loại bỏ những lời bình về giảm phát, đồng thời bảo vệ chính sách hiện tại. Theo ông Zou Lan, một quan chức của PBOC nói tại cuộc họp báo tại thủ đô vào hôm 20/4 rằng không có bằng chứng nào về lạm phát và giảm phát trong dài hạn.

Ông nói nhu cầu của người tiêu dùng dự kiến sẽ ấm lên khi cách chính sách hỗ trợ tài chính có hiệu lực. Và giá cả có thể quay trở lại mức trung bình của những năm trước trong nửa cuối năm.