Tìm hiểu về tiền điện tử ngân hàng trung ương

Tiền điện tử ngân hàng trung ương là gì?

Khái niệm

Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế: Tiền điện tử ngân hàng trung ương là dạng tiền mới của ngân hàng trung ương, được tính bằng một đơn vị tài khoản hiện có, đóng vai trò là phương tiện để trao đổi và kho chứa giá trị. Tiền điện tử của NHTW nên được xem xét trong bối cảnh của các loại tiền khác. Tiền thường dựa trên một trong 2 công nghệ cơ bản bao gồm: Mã thông báo có giá trị được lưu trữ hoặc tài khoản. Tiền mặt và nhiều loại tiền điện tử là dựa trên mã thông báo, trong khi số dư trong tài khoản dự trữ và hầu hết hình thức tiền của ngân hàng thương mại đều dựa trên tài khoản.

Như vậy, tiền điện tử ngân hàng trung ương là loại tiền kỹ thuật số của do ngân hàng trung ương phát hành với khả năng truy cập rộng hơn tiền dự trữ bắt buộc NHTW, có chức năng nhiều hơn cho những giao dịch bán lẻ, có cấu trúc hoạt động riêng biệt với những hình thức tiền tệ khác của NHTW, và có thể được trả lãi suất, theo một tỷ lệ khác với tỷ lệ dự trữ. Tiền điện tử ngân hàng trung ương sẽ gắn liền với hệ thống ngân hàng, mọi người có thể tự do chuyển tiền từ tài khoản ngân hàng của họ đến tài khoản tiền điện tử và ngược lại.

Cách thức hoạt động

Cũng giống như tiền điện tử thông thường, tiền điện tử ngân hàng trung ương cũng được giao dịch dựa trên các thuật toán phức tạp. Tuy nhiên, tiền điện tử ngân hàng trung ương sử dụng cơ sở dữ liệu được điều hành bởi ngân hàng trung ương và Chính phủ trên nền tảng blockchain có thể tương tác và lập trình theo thiết kế.

Liên hệ giữa tiền điện tử với ngân hàng trung ương

Thứ nhất: Các thách thức đến chính sách tiền tệ

Khi việc sử dụng tiền pháp định giảm đáng kể, chính sách của ngân hàng trung ương sẽ phụ thuộc vào chính sách của các nhà phát hành tiền điện tử tư nhân. Điều này có thể làm suy yếu nghiêm trọng việc truyền dẫn chính sách tiền tệ và hạn chế khả năng hoạt động của NHTW với tư cách là người cho vay cuối cùng. Việc phát hành tiền điện tử của NHTW có thể ngăn cản sự cạnh tranh, nếu như nó được thiết kế để thay thế tiền điện tử do tư nhân phát hành.

Từ góc độ kỹ thuật, NHTW có thể dễ dàng để trả lãi cho loại tiền điện tử này. Trên thực tế, tất cả khoản tiền được giữ tại NHTW sẽ phải chịu cùng mức lãi suất danh nghĩa, bất kể các quỹ đó thuộc về cá nhân, công ty hoặc tổ chức tài chính. Cách tiếp cận này cho thấy, tiền do chính phủ phát hành sẽ mang lại lợi nhuận tương tự như các tài sản phi rủi ro khác. Lý do này làm nền tảng để các NHTW trên thế giới trả lãi cho những khoản dự trữ của họ, được giữ bằng phương thức kỹ thuật số của NHTW.

Việc trả lãi cho tiền điện tử của NHTW có thể nâng cao khả năng cạnh tranh của hệ thống ngân hàng. Lúc này các ngân hàng thương mại phải đưa ra các mức lãi suất hấp dẫn để giữ chân khách hàng, vì khách hàng có thể có tùy chọn chuyển tiền vào tài khoản tiền điện tử của NHTW để hưởng lãi suất cao hơn. Trong một nền kinh tế đang phát triển ở mức giá ổn định, lãi suất trả cho tiền điện tử của NHTW thường là dương. Tuy nhiên, nếu nền kinh tế gặp phải các xáo trộn bất lợi nghiêm trọng, gây áp lực giảm đối với mặt bằng chung, NHTW có thể giảm lãi suất của tiền điện tử của NHTW để thúc đẩy nền kinh tế phục hồi và ổn định giá cả khi cần thiết. Cách làm này mang lại các điểm thuận lợi hơn so với việc lưu hành tiền giấy. Bởi hiện tại tiền giấy đang đặt ra hạn chế đáng kể đối với khả năng cắt giảm lãi suất chính sách để đối phó với các cú sốc bất lợi nghiêm trọng.

Vì vậy, việc thay thế các tờ giấy bạc bằng tiền điện tử của NHTW sẽ cho phép các NHTW thực hiện chính sách lãi suất thực âm trong hoàn cảnh nền kinh tế khó khăn. Với tiền điện tử của NHTW, chính sách tiền tệ sẽ không bị ràng buộc bởi giới hạn dưới có hiệu lực đối với lãi suất danh nghĩa. Do đó, lãi suất trên tiền điện tử của NHTW có thể đóng vai trò là công cụ chính của chính sách tiền tệ, không cần phải triển khai các công cụ tiền tệ thay thế như nới lỏng định lượng, hay dựa vào các biện pháp can thiệp tài khóa nhằm để khôi phục sự ổn định giá cả.

Thứ hai: Thiết lập mô hình tiền điện tử ngân hàng trung ương trong quá trình chuyển đổi theo xu thế toàn cầu

Nếu như mô hình tiền điện tử của NHTW theo mã thông báo sẽ làm giảm hiệu suất giao dịch về mặt vật lý, một thiết kế thay thế (tương tự thẻ ghi nợ) cho mô hình tiền điện tử của NHTW có thể khắc phục vấn đề trên. Lúc này các cá nhân và công ty sẽ nắm giữ tiền điện tử trong tài khoản tiền điện tử của NHTW tại NHTW hay trong các tài khoản được chỉ định, đặc biệt tại những tổ chức lưu ký được giám sát. Theo cách tiếp cận này, NHTW sẽ xử lý mỗi giao dịch thanh toán chỉ cần ghi nợ vào tài khoản tiền điện tử của NHTW của người thanh toán và ghi có tài khoản tiền điện tử của NHTW của người nhận thanh toán.

Một lợi thế quan trọng của hệ thống dựa trên tài khoản, là thanh toán tiền điện tử của NHTW có thể thực hiện tức thời và không tốn kém. Tất nhiên, trong quá trình tạo ban đầu của mỗi tài khoản tiền điện tử của NHTW, danh tính của chủ tài khoản sẽ cần được xác minh bằng các thủ tục như mở tài khoản tại ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, từ thời điểm đó trở đi, những giao dịch thanh toán có thể được tiến hành nhanh chóng và an toàn (ví dụ sử dụng xác minh 2 bước với điện thoại di động và mã pin kỹ thuật số), ngân hàng sẽ có thể giám sát bất kỳ hoạt động bất thường nào và có thể triển khai các biện pháp chống gian lận cũng như bổ sung các biện pháp bảo vệ khi cần thiết.

Hiệu quả thu được từ việc thiết lập một tiền điện tử của NHTW dựa trên tài khoản sẽ rất đáng kể. Tiền điện tử của NHTW dựa trên tài khoản có thể được thực hiện thông qua các tài khoản được giữ trực tiếp tại NHTW. Trong môi trường lưu trữ dữ liệu khổng lồ hiện nay và dung lượng mạng tốc độ cao, cung cấp tiền điện tử của NHTW qua tài khoản tại NHTW rất khả thi, như từ kinh nghiệm gần đây của Ecuador. Ecuador là một trong những quốc gia tiên phong trong việc áp dụng tiền điện tử của NHTW. Quốc gia này đã công bố tiền điện tử của của riêng mình vào năm 2014. Đến tháng 2/2015, tiền điện tử của NHTW Ecuador đã hoạt động giống như một phương tiện thanh toán chức năng và cho phép người dùng đủ điều kiện chuyển tiền qua ứng dụng di động.

Trên thực tế, một vài tổ chức tài chính cũng đã tích cực tham gia việc phát triển các mạng thanh toán mới sử dụng sổ cái phân tán và những phương pháp tiếp cận hiện đại. Tuy nhiên, trong trường hợp không có sự cạnh tranh từ tiềnđiện tử của NHTW, các mạng riêng có thể sẽ có lợi nhuận ngày càng tăng theo quy mô và trở thành chế độ bán độc quyền. Do đó, nó có thể làm cho những quy định của chính phủ trở nên phức tạp và không rõ ràng trong việc giảm thiểu rủi ro cũng như ngăn chặn tình trạng lũng đoạn giá với người tiêu dùng và doanh nghiệp nhỏ.

Một điều rõ ràng, các NHTW không thể bãi bỏ đột ngột việc sử dụng tiền mặt. Vậy nên, NHTW có thể tạo điều kiện cho tiền mặt dần lỗi thời bằng cách đưa tiền điện tử của NHTW trở nên rộng rãi với công chúng: bằng cách thiết lập biểu phí chuyển đổi giữa tiền mặt và tiền điện tử của NHTW.

Lời kết

Tóm lại, nhiều NHTW trên thế giới đang tiến hành nghiên cứu về tiền điện tử của NHTW và xem xét, phân tích kỹ lưỡng các lợi ích, thách thức, rủi ro có thể phát sinh. Mức độ phản ứng của các quốc gia sẽ là khác nhau, bởi những khác biệt về cơ cấu kinh tế, nhân khẩu học, khẩu vị rủi ro, năng lực cũng như khuôn khổ thể chế.