Tại sao mái ngói Tử Cấm Thành luôn sạch sẽ, sáng bóng, chim cũng không dám đậu suốt 600 năm?

Bảo tàng cung điện Tử Cấm Thành (hay còn gọi là Cố Cung) nổi tiếng với quy mô đồ sộ và lối kiến trúc cổ độc đáo bậc nhất thế giới. Tổng diện tích Tử Cấm Thành là 720.000 m2, gồm 800 cung và 9999 gian phòng. Thực tế, để đi hết gần 95.000 m2 ở Tử Cấm Thành Huế dưới thời triều Nguyễn, một người đã phải mất hơn 2 ngày. Vậy để đi hết 720.000 m2 ở Cố cung, thử nghĩ xem phải mất khoảng thời gian bao lâu? 

Từ trước đến nay, Tử Cấm Thành luôn là niềm tự hào của người Trung Quốc. Xoay quanh khu phức hợp cung điện này có rất nhiều truyền thuyết khác nhau, một trong số đó chính là giai thoại về mái nhà của Cố Cung. 

Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều quan tâm đến việc bảo trì các di sản văn hóa. Tuy nhiên, để mái nhà sạch đến mức không một dấu chân chim như ở cung điện Tử Cấm Thành thì đúng là một điều vô cùng nan giải. Thậm chí, dù đã hơn 600 năm trôi qua, trên mái Cố Cung vẫn sạch sẽ y như ngày đầu, không một vệt bụi, không một vết phân chim và giữ nguyên được màu vàng độc đáo. 

Theo nhà nghiên cứu Qi Ying từ Đại học Kiến trúc Bắc Kinh, những công trình kiến ​​trúc cổ thường khuyến khích sự chung sống hòa hợp của con người và môi trường tự nhiên. Vì thế, những công trình này thường được thiết kế thân thiện với các loài động vật. Do đó, sẽ không tồn tại kiểu kiến trúc ngăn cản không cho chim cũng như các động vật khác trú trên mái nhà.

Nhà nghiên cứu Qi Ying khẳng định, việc chim chóc không dám đậu trên nóc của Tử Cấm Thành chính là do sự linh thiêng của bề dày lịch sử cung điện này. Thế nhưng, lời giải thích này vẫn chưa thỏa mãn được giới khoa học. Vậy, sự thật là như thế nào? Các kiến trúc sư hiện đại cùng các chuyên gia nghiên cứu đã làm sáng tỏ vấn đề này trên tờ “Nhật báo Khoa học và Công nghệ Trung Quốc” thông qua những chi tiết thiết kế đặc biệt dưới đây: 

Mái nhà sáng lóa

Có thể thấy, hầu hết các mái nhà của Tử Cấm Thành đều được sơn màu vàng. Xét về khía cạnh phong thủy, màu vàng chính là màu sắc tượng trưng cho đất, đồng thời chính là nguồn gốc quan trọng của con người. Màu vàng chính là màu chủ đạo trong cung điện Tử Cấm Thành, cũng là màu của sự xa hoa, sang trọng và hào nhoáng chốn hoàng cung.

Thực tế, các tòa nhà cổ của Tử Cấm Thành, bao gồm cả thiết kế của mái nhà đều có mục đích chính là làm nổi bật quyền lực của hoàng gia. Đây cũng là gam màu biểu tượng của đế vương và hoàng quyền. Vì thế, khi nhìn từ xa, Tử Cấm Thành nổi bật với màu sắc sáng, dường như phát sáng luôn.  

Chính màu sắc sáng chói này khiến những con chim đến gần sẽ bị chói mắt, giảm khả năng quan sát. Do đó, những con chim ít khi sà xuống khu vực mái ngói Tử Cấm Thành để làm tổ hay để lại phân chim.  

Lớp ngói tráng men

Theo tiến sĩ Zhou Qia từ Bảo tàng Cố Cung cho biết, chưa có bằng chứng lịch sử nào có thể chứng minh chuyện người xưa sử dụng mái ngói tráng men để ngăn chim trú ngụ khi thiết kế và xây dựng nhà cửa. Thế nhưng, nhiều phân tích khoa học đã chỉ ra, những đồ vật sáng bóng thường không thu hút chim chóc hay các loài động vật khác đến gần.

Thực tế, ngói tráng men sẽ phản chiếu ánh sáng dưới ánh nắng mặt trời. Đây cũng là lý do khiến chim chóc và các loài động vật khác không thể đến gần. Bên cạnh đó, ở Trung Quốc cũng từng lưu truyền kiểu kiến trúc mang tên “Oanh Bất Lạc Tưởng Đỉnh” (hiểu nôm na là chim không thể đậu trên đỉnh) được áp dụng rất nhiều trong quá trình xây dựng. Kiểu xây dựng này góp phần tích cực vào việc hạn chế tác động của phân chim - kẻ thù số 1 làm xuống cấp mái nhà, từ đó giúp mái nhà bền đẹp và có tuổi thọ lâu hơn.

Chưa kể, mái nhà còn được thiết kế kiểu xuống dốc khiến những con chim không thể đậu lâu hoặc làm tổ trên mái nhà. Đây cũng là một trong số những nguyên nhân quan trọng giúp khu di tích này được bảo tồn nguyên vẹn như ngày đầu.

Luôn được dọn đẹp và tu sửa định kỳ

Ở thời phong kiến, hoàng cung cũng có một đội công vụ riêng. Trong đó, thái giám sẽ có nhiệm vụ thường xuyên sửa sang nhà cửa, quét dọn vệ sinh. Điển hình như dưới thời nhà Minh, hoàng đế đã cho thành lập một tiểu đoàn trực thuộc Bộ Công nghiệp để tiến hành xây dựng và sửa chữa cung điện. Theo đó, bộ phận này sẽ tập trung vô số thợ thủ công lành nghề trên khắp đất nước.

Đến thời nhà Thanh, Bộ Công nghiệp và Bộ Nội vụ lại có trách nhiệm chồng chéo lên nhau. Đáng chú ý, Bộ Công nghiệp chịu trách nhiệm xây dựng các đền thờ, văn phòng cùng với các tòa nhà khác ở kinh đô, trong khi đó, việc xây dựng và tu sửa Tử Cấm Thành cùng khu vực vườn thượng uyển thuộc Ty Xây dựng của Bộ Nội vụ quản lý.

Ngoài ra, cung điện sẽ được tu bổ lại toàn bộ trong thời gian 3 năm hoặc 5 năm một lần. Mái hiên, xà nhà ở các công trình lớn như điện chính sẽ được thay mới. Bên cạnh đó, Ty Xây dựng cũng thường xuyên tổ chức các cuộc kiểm tra kỹ lưỡng các công trình trong Tử Cấm Thành để cập nhật xem có vấn đề gì cần tu sửa hay không. Thông thường, việc này diễn ra thường xuyên hơn, hầu như năm nào cũng có.

Tồn tại hơn 600 năm, cung điện Tử Cấm Thành vẫn luôn được biết đến là cung điện lớn nhất thế giới. Dù xây dựng từ thời xa xưa, kiến trúc của Cố Cung vẫn khiến người đời thán phục bởi trình độ cao siêu. Trong đó, việc sử dụng mái ngói tráng men để mái nhà luôn sạch đẹp, chim không dám đậu là hoàn toàn có cơ sở.