Tái chiết khấu trong ngân hàng

1. Tái chiết khấu là gì?

Trước tiên cần phải hiểu chiết khấu là một nghiệp vụ tín dụng ngắn hạn mà các ngân hàng thương mại sử dụng. Trong đó, khách hàng sẽ chuyển nhượng những giấy tờ, tài sản thuộc quyền sở hữu cho ngân hàng thương mại dù chưa đến hạn thanh toán. Thông qua đó, họ sẽ nhận lại một khoản tiền bằng với giá trị đến hạn trừ đi lợi tức chiết khấu và hoa hồng phí.Theo Luật các tổ chức tín dụng 47/2010/QH12 quy định: “Chiết khấu là việc mua có kì hạn hoặc mua có bảo lưu quyền truy đòi các công cụ chuyển nhượng, giấy tờ có giá khác của người thụ hưởng trước khi đến hạn thanh toán”.

Trong tiếng Anh, tái chiết khấu được gọi là Rediscount. Tái chiết khấu được hiểu là một công cụ nợ ngắn hạn và hoàn toàn có quyền chuyển nhượng và sẽ được chiết khấu lần thứ hai. Trên thị trường thấp tính thanh khoản tăng thì các ngân hàng có thể đẩy mạnh việc tăng tiền mặt bằng cách tái chiết khấu. Các ngân hàng Trung ương cũng sẽ cấp vốn cho các ngân hàng thông qua việc tái chiết khấu. 

Hình thức tái chiết khấu sẽ được thực hiện theo những hình thức sau: 

– Mua có kì hạn giấy tờ có giá: Đây là hoạt động mua và nhận chuyển nhượng quyền sở hữu giấy tờ có giá nhưng chưa đến hạn thanh toán của ngân hàng với khách hàng. Đồng thời, khách hàng cũng sẽ cam kết mua lại những giấy tờ này sau khoảng thời gian hai bên đã thống nhất tại hợp đồng chiết khấu.

– Mua có bảo lưu quyền truy đòi giấy tờ có giá: Đây là hoạt động mua và nhận quyền sở hữu giấy tờ có giá chưa đến hạn thanh toán giữa ngân hàng và khách hàng. Nhưng khách hàng sẽ phải có trách nhiệm hoàn trả số tiền chiết khấu, lãi chiết khấu cũng như các chi phí hợp pháp khác liên quan đến hoạt động chiết khấu. 

Các ngân hàng thực hiện việc chiết khấu lần thứ hai trong quá trình chiết khấu là dựa vào những ưu điểm như sau: 

– Chiết khấu là nghiệp vụ ít rủi ro, giúp ngân hàng thu hồi nợ nhanh chóng và chắc chắn. Điều này cũng dễ hiểu khi đặc điểm của hối phiếu có tính đảm bảo cao cho người hưởng thụ. 

– Chiết khấu là hình thức tín dụng đơn giản, nhanh gọn không lằng nhằng, rắc rối, thủ tục cũng không phức tạp nên tạo điều kiện thuận lợi cho người vay. Chiết khấu không làm đóng băng vốn của ngân hàng còn thời hạn chiết khấu thì lại khá ngắn nên ngân hàng cũng dễ dàng hơn trong việc xin tái chiết khấu đối với những khoản vốn họ cần sử dụng. 

– Số tiền chiết khấu sẽ được chuyển thẳng vào tài khoản tiền gửi của khách hàng nên đương nhiên sẽ tạo lại nguồn vốn cho ngân hàng.

Tái chiết khấu sẽ xảy ra khi một công cụ nợ chuyển nhượng ngắn hạn được chiết khấu lần thứ hai. Công ty phát hành phải làm điều này là tất yếu nhằm kích cầu việc cho vay khi nguồn vốn của nhà đầu tư đã cạn kiệt. Do đó, khi thị trường thanh khoản thấp thì các ngân hàng sẽ huy động nguồn vốn bằng cách thực hiện tái chiết khấu cho khách hàng. Hiểu một cách đơn giản thì tái chiết khấu chính là: 

– Việc hạ thấp giá trị thị trường đối với một công cụ nợ ở lần thứ hai, qua đó sẽ làm khoảng cách chênh lệch tăng lên giữa những lần chiết khấu với mệnh giá của nó. 

– Tái chiết khấu cũng là một đòn bẩy để khơi dậy nhu cầu vay vốn của các nhà đầu tư với trái phiếu, thông qua đó giúp các công ty huy động được nguồn vốn lớn hơn trên thị trường. 

– Tái chiết khấu vốn dĩ là sẽ có sự hỗ trợ và hậu thuẫn của ngân hàng Trung ương với các ngân hàng khác nên ngân hàng Trung ương có quyền tái chiết khấu một kỳ phiếu từ người đi vay cho một ngân hàng khác mà họ thấy có tính thanh khoản cao hơn.  

Hoạt động tái chiết khấu cũng sẽ được tính lãi tái chiết khấu dựa trên số tiền được ghi ở thương phiếu hoặc những giấy tờ có giá trị khác trước khi đến ngày phải thanh toán cho ngân hàng. Lãi suất tái chiết khấu là những khoản chi phí được áp dụng cho các nghiệp vụ chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá trị tương đương. Về tính chất thì lãi suất tái chiết khấu là khoản cho vay ngắn hạn của Ngân hàng Trung ương với những ngân hàng khác trên thị trường và những tổ chức tín dụng khác với hình thức tái chiết khấu thông qua những giấy tờ chưa có giá trị và chưa đến thời hạn thanh toán sẽ được ấn định với từng thời kỳ nhất định…

Trong trường hợp này, ngân hàng sẽ chấp nhận việc mất thêm một khoản chi phí để trả tiền cho những người cầm hoặc sở hữu các giấy tờ có giá trị này, đổi lại họ sẽ có một khoản lời được gọi là lãi suất chiết khấu và thu lại khoản tiền của họ đối với người thanh toán ghi trên đó khi đến hạn. Đến khi ngân hàng cần tiền mà các giấy tờ chưa đến hạn thanh toán thì họ sẽ có quyền bán lại khoản thu cố định này cho ngân hàng Nhà nước để đổi lấy tiền mặt. Vì thế, muốn áp dụng được phương pháp tái chiết khấu có hiệu quả thì nhà đầu tư cần phải nắm rõ được tính chất, hiệu quả và sử dụng các biện pháp chiết khấu kết hợp với tái chiết khấu nhằm đạt được mục đích kinh doanh đã đề ra lúc đầu. 

2. Đặc điểm, nội dung và ví dụ tái chiết khấu

Muốn sử dụng dịch vụ tái chiết khấu một cách chính xác và có hiệu quả thì cần phải nắm được đặc điểm để áp dụng vào từng trường hợp cụ thể như sau:

Nội dung của tái chiết khấu

– Khi muốn thu hút các nhà đầu tư thì những công ty phát hành nợ có thể áp dụng việc chiết khấu trái phiếu do họ phát hành, nghĩa là nhà đầu tư có quyền mua cổ phiếu thấp hơn so với mệnh giá được công bố trên thị trường nhưng vẫn nhận được số tiền bằng với mệnh giá trái phiếu ở thời điểm đáo hạn. Nếu như phương án này vẫn không đủ để tạo ra sức hấp dẫn với nhà đầu tư thì công ty phát hành có thể chiết khấu bổ sung thêm một lần nữa cho trái phiếu để làm tăng sự chênh lệch giữa giá chiết khấu và mệnh giá. Điều này xảy ra được gọi là tái chiết khấu trên thị trường.

– Ngân hàng Trung ương tái chiết khấu

Đối với các ngân hàng Trung ương thì việc tái chiết khấu là khi cơ quan này sẽ chiết khấu những giấy tờ có giá trị đã được ngân hàng chiết khấu một lần trước đó. Ngân hàng Trung ương là bộ máy đầu não trong phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia, đây cũng là đơn vị duy nhất được thực hiện những quyền và chức năng về quản lí nhà nước về tiền tệ và hoạt động ngân hàng. Cục Dự trữ Liên bang là một định chế tài chính phi lợi nhuận nằm dưới sự quản lý và sở hữu của những ngân hàng thành viên được Chính phủ Mỹ thành lập, bao gồm 12 ngân hàng Dự trữ Liên bang cũng như 5000 ngân hàng thành viên khác trên thị trường Mỹ. 

Những giấy tờ có giá chính là bằng chứng xã nhận nghĩa vụ trả nợ rõ ràng nhất giữa một bên là tổ chức phát hành giấy tờ với một bên là người sở hữu giấy tờ có giá trong một thời hạn nhất định kèm theo đó là điều kiện trả lãi và các điều kiện khác. Đối với việc tái chiết khấu do ngân hàng Trung ương thực hiện thường có tên gọi khác là cửa sổ chiết khấu. Thuật ngữ này bắt nguồn từ các nhân viên giao dịch sẽ đến cửa sổ tại ngân hàng Trung ương để thực hiện việc tái chiết khấu chứng khoán cho các công ty.

Cục Dự trữ liên bang là một mắt xích quan trọng trong này khi được phép trao quyền chấp nhận các khoản vay cũng như nghĩa vụ nợ khác của ngân hàng để làm tài sản thế chấp cho những khoản tài trợ tại cửa sổ chiết khấu đó. Fed sử dụng cửa sổ chiết khấu để tái chiết khấu chứng khoán tư nhân và coi đó như một công cụ hữu hiệu trong quá trình cung cấp vốn cho các ngân hàng với mức lãi suất cụ thể. 

Ví dụ khi một khách hàng vay ngân hàng 10.000 đô la rồi kí một hối phiếu nhận nợ thì họ sẽ phải trả lại cho ngân hàng khoản tiền 12.500 vào một năm sau. Sự thay đổi về giá này sẽ khiến cho người vay mất thêm chi phí nhưng đó là điều tất yếu, còn ngân hàng sẽ được nhận lại số tiền chênh lệch kiếm được từ lãi của khoản vay này. Hối phiếu nhận nợ cũng giống như một cam kết trả tiền vô điều kiện được lập ra để người vay hứa trả một số tiền nhất định cho người thụ hưởng nhưng sẽ phải dựa trên những quy định đã được pháp luật đề ra. Do đó, không được thực hiện một cách tùy tiện đối với những khoản vay này. 

Trường hợp ngân hàng muốn nhận được trợ cấp vốn từ Cục Dự trữ Liên bang, thì họ sẽ phải tái chiết khấu một lượng hối phiếu vừa đủ để đáp ứng điều kiện tại cửa sổ chiết khấu của Fed với giá 11.500 đô la. Nếu làm như vậy thì sẽ có sự trao đổi khi Cục Dự trữ Liên bang sẽ sở hữu hối phiếu còn Fed sẽ có tiền. Ngân hàng Trung ương cũng sẽ tái chiết khấu những giấy tờ cần thiết đối với một ngân hàng cụ thể với mục đích hỗ trợ thanh khoản thấp, những yếu tố mang tính thời vụ hoặc thiếu tiền gửi của khách hàng cũng sẽ ảnh hưởng đến khoản tái chiết khấu giấy tờ này. 

Tái chiết khấu trong lĩnh vực ngân hàng chính là hai lần chiết khấu đối với một hoạt động giao dịch, thanh toán nhất định. Vì thế, cả phía ngân hàng và khách hàng đều phải hiểu tái chiết khấu là gì và phần trăm tái chiết khấu là bao nhiêu để sử dụng cho phù hợp.