Những tháng cuối năm 2022, xuất khẩu gạo dự kiến sẽ tiếp tục tăng mạnh

Xuất khẩu gạo sẽ tiếp tục thuận lợi

Có thể thấy, cuộc xung đột chính trị giữa Nga và Ukraine đã đẩy nhiều nước trên thế giới đứng trước nguy cơ khủng hoảng lương thực. Cụ thể, giá nhiều loại ngũ cốc đã tăng mạnh và chỉ số giá lương thực trên toàn cầu có thời điểm chạm ngưỡng cao nhất mọi thời đại. Trong bối cảnh đó, nhiều quốc gia đã tiến hành đẩy mạnh việc trữ lương thực - điều này cũng đã mở ra cơ hội cho các nhà xuất khẩu gạo ở Châu Á, trong đó có Việt Nam. 

Số liệu từ Tổng cục Hải Quan cho thấy, Việt Nam đã xuất khẩu hơn 4 triệu tấn gạo trong 7 tháng đầu năm 2022 với giá trị thu về là gần 2 tỷ USD, so với cùng kỳ năm ngoái tăng 17,3% (tương đương 602.099 tấn) về lượng và tăng 6% (tương đương 113 triệu USD) về trị giá. Đặc biệt, đây chính là khối lượng xuất khẩu cao nhất ghi nhận trong thời gian 9 năm trở lại đây. 

Chỉ tính riêng trong tháng 7, xuất khẩu gạo đạt mức 582.635 tấn, trị giá là 285,28 triệu USD, so với tháng trước giảm gần 20% cả về lượng lẫn giá trị nhưng so với cùng kỳ năm ngoái lại tăng 30,6% về lượng và 23,1% về trị giá. Trong năm 2022, ngành gạo đã đặt mục tiêu xuất khẩu là 6,3 – 6,4 triệu tấn, so với năm ngoái tăng 100.000 – 200.000 tấn và đến thời điểm hiện tại đã hoàn thành được 63% kế hoạch đề ra của cả năm. Như thế, trong 5 tháng còn lại cần xuất khẩu từ 444.000 – 465.000 tấn/tháng để hoàn thành được mục tiêu đề ra. 

Các chuyên gia cho biết, xuất khẩu gạo hoàn toàn có thể cán đích và thậm chí vượt kế hoạch đề ra bởi nhu cầu của thị trường vẫn ở mức cao. Và cuộc khủng hoảng lương thực trên toàn cầu trong thời gian gần đây đã tạm lắng xuống sau khi Nga và Ukraine đạt được thỏa thuận nối lại việc xuất khẩu ngũ cốc. Dù vậy, hạn tại tại Châu Âu cũng như tình trạng thiếu mưa ở Ấn Độ kết hợp với những diễn biến khó lường từ cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine đã làm gia tăng lo ngại đối với nguồn cung ngũ cốc trên toàn cầu. 

Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) mới đây đã hạ dự báo sản lượng gạo trên toàn cầu trong niên vụ năm 2022 - 2023 xuống chỉ còn 512,4 triệu tấn, so với dự báo trước đó giảm 2,3 triệu tấn và so với vụ năm 2021 - 2022 giảm 1,2 triệu tấn - nguyên nhân là do sản lượng dự kiến thấp hơn tại Ấn Độ, Bangladesh và Châu Âu.

Ở chiều hướng ngược lại, USDA cũng tiếp tục nâng dự báo tiêu thụ gạo trên toàn cầu trong niên vụ năm 2022 - 2023 lên mức kỷ lục là 518,7 triệu tấn, so với sự báo trước đó tăng 100.000 tấn và cao hơn 1,9 triệu tấn so với niên vụ 2021 - 2022.

Sau lúa mì thì Ấn Độ cũng đang cân nhắc việc hạn chế xuất khẩu gạo bởi diện tích gieo trồng trong vụ mùa này đã giảm khoảng 13% so với năm trước bởi thiếu mưa ở các bang trồng lúa chính đã dẫn đến việc tăng giá của loại ngũ cốc này. Các nhà phân tích cũng cho rằng, sản lượng gạo Ấn Độ thấp hơn cũng có thể ảnh hưởng đến thị trường thế giới. Nguyên nhân là vì Ấn Độ đang là nước xuất khẩu gạo lớn nhất và chiếm đến 40% thương mại toàn cầu. Còn ở thị trường Châu Âu, USDA cũng đã hạ dự báo sản lượng gạo xay xát của EU trong năm 2022 xuống chỉ còn 1,35 triệu tấn, so với năm ngoái giảm mạnh 21% do hạn hán nghiêm trọng nhất trong nhiều thế kỷ. 

Còn một nước nhập khẩu gạo lớn khác chính là Trung Quốc cũng đang phải vật lộn với đợt nắng nóng tồi tệ nhất trong những năm qua và nhiều diện tích sản xuất lúa bị thiệt hại do thiếu nguồn nước. Những yếu tố này được cho là sẽ tác động tích cực đến thị trường gạo trong thời gian tới và nhất là khi giá gạo của Việt Nam hiện đang ở mức thấp nhất trong gần 1 năm qua. 

Reuters cho biết, gạo 5% tấm của Việt Nam đang được chào bán ở mức giá là 390 - 393 USD/tấn, so với gạo Thái Lan thấp hơn 20-27 USD/tấn nhưng lại cao hơn so với gạo Ấn Độ bởi chất lượng của vụ thu hoạch bị ảnh hưởng bởi mua. Dù vậy, giá gạo được cho là khó có khả năng giảm thêm bởi vì nhu cầu toàn cầu vẫn mạnh, trong khi đó nguồn cung từ vụ thu hoạch Hè Thu ở Đồng bằng sông Cửu Long đang giảm. 

Trong 7 tháng đầu năm 2022, dù nhu cầu thế giới tăng mạnh nhưng giá xuất khẩu gạo của Việt Nam đã giảm 9,6% so với cùng kỳ, đạt bình quân là 489 USD/tấn. Được biết, sự sụt giảm này chủ yếu đến từ các lô hàng xuất khẩu sang các thị trường Châu Á và Châu Phi còn ở các thị trường EU, Mỹ dù cho khối lượng không nhiều nhưng giá vẫn tương đối tốt đồng thời có xu hướng tăng. 

Thông tin từ các doanh nghiệp cho thấy, thông thường các nước Châu Á và Châu Phi bị hấp dẫn bởi giá cả, trong khi ở Mỹ và Châu Âu lại quan tâm đến chất lượng và sẵn sàng chi trả cao hơn miễn đó là sản phẩm tốt.

Tiến hành đẩy mạnh xuất khẩu vào các thị trường khó tính và củng cố thị trường truyền thống

Các chuyên gia cho biết, một trong những điểm nổi bật của ngành gạo Việt Nam chính là chủng loại xuất khẩu đa dạng và có thể đáp ứng được nhu cầu cũng như thị hiếu tiêu dùng của nhiều thị trường khác nhau. Đối với một số thị trường như Philippines, Malaysia, Gana, Bờ Biển Ngà,... lại rất chuộng gạo DT8, Jasmine, KDM, gạo giống Nhật của Việt Nam còn đối với Mỹ và Trung Quốc thì lại có nhu cầu lớn đối với gạo ST25, ST24, ST21. 

Trong 7 tháng đầu năm 2022, Philippines vẫn là thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam với gần 2 triệu tấn, trị giá là 924,9 triệu USD, so với cùng kỳ tăng 57% về lượng và tăng 39,8% về trị giá. Thị trường này đã chiếm 48,5% tổng khối lượng gạo xuất khẩu của cả nước, so với cùng kỳ tăng 36,3%. Chỉ tính riêng trong tháng 7, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang thị trường Philippines đã tăng hơn 2 lần so với cùng kỳ năm ngoái lên mức 354.279 tấn. Và việc Bộ nông nghiệp Philippines chính thức cấp lại giấy phép kiểm dịch thực vật SPS-IC dành cho các thương nhân nhập khẩu gạo trong tháng 5 vừa qua cũng đã khôi phục được kết quả xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này. 

Và trong báo cáo tháng 8, USDA cũng đã nâng dự báo nhập khẩu gạo của Philippines - đây là quốc gia nhập khẩu gạo lớn thứ 2 trên thế giới thêm 100.000 tấn so với ước tính trước đó lên mức kỷ lục là 3,2 triệu tấn trong năm 2022. Con số này cũng đã tăng 8,5% so với mức 2,9 triệu tấn của năm 2021. Còn theo dữ liệu mới nhất của Cục Công nghiệp Thực vật (BPI), nhập khẩu gạo của Philippines ghi nhận từ tháng 1 đến tháng 7 đã tăng 62% lên mức 2,3 triệu tấn so với 1,4 triệu tấn của cùng kỳ năm 2021. Trong đó, 81,7% tương đương khoảng 1,9 triệu tấn được nhập khẩu từ thị trường Việt Nam. Trước đó, Cơ quan Thống kê Philippines (PSA) cũng đã báo cáo rằng tổng lượng gạo tồn kho của nước này tính đến thời điểm tháng 6 đã giảm 12,3% so với cùng kỳ năm ngoái xuống mức 2,2 triệu tấn. 

Không riêng Philippines, nhiều thị trường lớn khác cũng đang quay trở lại nhập khẩu gạo từ Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2022 sau khi giảm vào năm trước điển hình như Bờ Biển Ngà ghi nhận tăng 51,5%; Malaysia ghi nhận tăng 53,2%; Indonesia ghi nhận tăng 45,3%,...

Đáng chú ý, gạo Việt đã bước đầu chinh phục được nhiều thị trường khó tính và đòi hỏi cao về chất lượng ví dụ như EU, Mỹ, Nhật Bản,... Trong đó, lượng gạo xuất khẩu vào thị trường Mỹ tăng 61% và EU tăng gần 80%. 

Đối với thị trường EU, các doanh nghiệp cũng đang tận dụng khá tốt các lợi thế từ Hiệp định EVFTA để tiến hành mở rộng thị phần ở Châu Âu. Gạo là mặt hàng luôn nằm trong số các ngành hàng sử dụng mẫu C/O EVFTA cao nhất, tỷ lệ lên đến 100%. 

Cam kết từ Hiệp định EVFTA cho thấy, EU sẽ dành cho Việt Nam hạn ngạch là 80.000 tấn gạo/năm bao gồm 30.000 tấn gạo xay xát, 20.000 tấn gạo chưa xay xát, 30.000 tấn gạo thơm. Đáng chú ý, EU sẽ tự do hóa hoàn toàn đối với mặt hàng gạo tấm, cam kết này cũng sẽ giúp cho Việt Nam có thể xuất khẩu ước khoảng 100.00 tấn vào thị trường EU hàng năm. Đối với sản phẩm từ gạo, EU sẽ đưa thuế suất về mức 0% sau thời gian từ 3 - 5 năm. 

Dù vậy, xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc - đây là thị trường lớn thứ hai của nước ta cũng giảm mạnh 27,5% trong 7 tháng đầu năm 2022 so với cùng kỳ năm 2021, chỉ đạt mức 466.255 tấn. Và chính sách Zero COVID của Trung Quốc cũng đã ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu dùng gạo nếp - đây là chủng loại xuất khẩu chính của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, các doanh nghiệp xuất khẩu cũng đặt kỳ vọng nhu cầu gạo nếp tăng trong các dịp Lễ Tết cuối năm sẽ thúc đẩy nhu cầu của thị trường này.