Người tiêu dùng Mỹ cũng góp phần tạo ra suy thoái?

Theo Doanh Nghiệp & Kinh Doanh, tính từ đầu năm tới nay không thiếu những dự báo vô cùng ảm đạm tới từ Phố Wall về triển vọng của nền kinh tế Mỹ. Từ những nhà đầu tư tỷ phú cho tới những cựu quan chức Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), danh sách những chuyên gia phỏng đoán về nguy cơ suy thoái đang ngày càng dài hơn.

Bất chấp mọi điểm sáng như báo cáo việc làm tháng 5 vô cùng mạnh mẽ và tỷ lệ thất nghiệp chỉ ở mức 3,6%, "cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt", những đợt bán báo trên thị trường chứng khoán và những dự đoán liên tục về suy thoái đang tàn phá đi niềm tin của người tiêu dùng Mỹ đối với nền kinh tế.

Theo một khảo sát hồi tháng 4 của CNBC có tới hơn 80% người tiêu dùng tại Mỹ hiện đang tin rằng nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ rơi vào suy thoái trong năm nay.

Vào tháng trước, tâm lý người tiêu dùng đã được đo lường bởi Chỉ số tâm lý ngươi tiêu dùng tại Đại học Michigan, đã giảm gần 30% so với cùng kỳ năm ngoái, tụt xuống mức thấp nhất chưa từng thấy kể từ Đại Suy thoái.

Hầu hết mọi chuyên gia đều tin rằng chính sách tiền tệ của Fed, những tai ương kinh tế vĩ mô như cuộc chiến tại Ukraine và lạm phát lên cảo kỷ lục sẽ là nguyên nhân dẫn tới cuộc suy thoái tiếp theo.

Nhưng một số nhà phân tích lập luận rằng tâm lý bi quan và thiếu tin tưởng vào nền kinh tế của người tiêu dùng đôi khi không hề liên quan tới tình trạng tài chính thực tế của chính họ và có thể sẽ bị ảnh hưởng tới sự tăng trưởng hoặc thậm chí gây ra suy thoái.

Chia sẻ với Fortune, ông Peter Atwater phó giáo sư kinh tế tại Trường William & Mary cho biết rằng nếu tâm lý của người tiêu dùng tiếp tục đi xuống và điều này đã khiến người Mỹ giảm chi tiêu dẫn tới một lời tiên tri tự ứng nghiệm về suy thoái.

Vị phó giáo sư nhấn mạnh rằng: "Tôi thuộc nhóm những chuyên gia tin tưởng rằng cách chúng ta nhìn nhận sẽ thúc đẩy cách mà chúng ta hành động. Vì vậy, tâm lý của người tiêu dùng là một chỉ báo cho nền kinh tế trong tương lai".

Vòng tròn luẩn quẩn

Một vòng tròn luẩn quẩn sẽ xuất hiện khi niềm tin của người tiêu dùng xuống thấp. Theo ông Atwater thì nó thường sẽ bắt đầu bằng một giai đoạn mà trong đó người dân quá tự tin vào nền kinh tế chẳng hạn như khi thị trường chứng khoán và tiền ảo tăng lên cao chóng mặt trong năm 2020 và 2021.

Ông nói rằng: "Những cuộc suy thoái hầu như luôn bắt đầu bằng sự tự tin thái quá của người tiêu dùng, từ đó vô hình chung khiến họ tiếp nhận quá nhiều rủi ro mà không hay biết. Ngay sau đó, họ lại bất ngờ cảm thấy rằng mình dễ bị tổn thương khi những gì mà mình tưởng tượng không hề xảy ra".

Vị chuyên gia đã giải thích thêm rằng khi rơi vào trạng thái hoang mang và dễ bị tổn thương, người tiêu dùng sẽ sớm thắt chặt chi tiêu, từ đó góp phần dẫn tới suy thoái kinh tế và gây thêm nhiều nỗi lo sợ hơn.

Để có thể củng cổ quan điểm của mình, ông Atwater đã chỉ ra thêm dữ liệu từ những nghiên cứu về tác động của tâm lý người dùng Twitter đối với giá cổ phiếu. Ví dụ như năm 2015, nhiều nhà khoa học tại Viện Nghiên cứu Cao cấp IMT đã phát hiện ra rằng "lợi nhuận từ đầu tư cổ phiếu và tâm lý người dùng Twitter có sự phụ thuộc nhau".

Phó giáo sư Atwater nhấn mạnh rằng: "Trong vòng 24 tới 48 giờ, tâm trạng của người dùng Twitter thường sẽ được phản ánh qua giao dịch trên thị trường chứng khoán. Điều này cho thấy rằng cảm giác thường dẫn lối hành động của chúng ta".

Quả trứng hay con gà

Tất nhiên không phải chuyên gia nào cũng đồng tình rằng niềm tin của người tiêu dùng giảm sút có thể gây ra sự suy thoái kinh tế và ngay cả ông Atwater cũng thừa nhận rằng những nhà kinh tế không phải là người giỏi nhất trong việc "phân biệt con gà hay quả trứng".

Mặc dù vậy, Fortune lưu ý rằng có nhiều bằng chứng cho thấy niềm tin của người tiêu dùng có thể ảnh hưởng tới chi tiêu vốn là một yếu tố vô cùng quan trọng đối với sức khoẻ của nền kinh tế Mỹ. Chi tiêu tiêu dùng chiếm tới hơn 60% GDP của Mỹ.

Theo một nghiên cứu năm 1994 do Hiệp hội Kinh tế Mỹ công bố, nhiều nhà nghiên cứu kết luận rằng "tâm lý người tiêu dùng quả thực có thể dự báo những thay đổi về chi tiêu hộ gia đình trong tương lai". Nhưng, nhiều nhà nghiên cứu cũng cho rằng khả năng dự đoán suy thoái của tâm lý người tiêu dùng là "quá thấp".

Ông Jeffrey Fuhrer, một trong những tác giả cựu Phó Chủ tịch Fed chi nhánh Boston và hiện nay là giảng viên tại Trường Harvard Kennedy cho biết rằng ông tin rằng khả năng dự đoán suy thoái của tâm lý người tiêu dùng là "quá thấp".

Mặc dù vậy, trao đổi với Fortine, ông Fuhrer nói rằng niềm tin của người tiêu dùng đi xuống có thể làm giảm sút chi tiêu tiêu dùng, ít nhất điều này sẽ làm trầm trọng thêm những cú sốc của nền kinh tế.

Ý tưởng trên từng được công bố bởi một nghiên cứu vào năm 2020 của Đại học Kinh doanh và Kinh tế Quốc tế tại Bắc Kinh. Nhiều nhà nghiên cứu kết luận rằng "tính dễ bị tổn thương về mặt tài chính" quả thực có tác động tới hành vi có ý thức về giá cả.

Cảm giác dễ bị tổn thương

Khi đọc quá nhiều dữ liệu về niềm tin người tiêu dùng và khả năng ảnh hưởng của chỉ số này tới nền kinh tế có thể sẽ là trò chơi đầy nguy hiểm, đặc biệt là khi không có liên kết nào về mặt tài chính hoặc lý do cụ thể tại sao người tiêu dùng lại cảm thấy như vậy.

Khi nhìn vào dữ liệu của tổ chức phi lợi nhuận Conference Board về dự đoán của người tiêu dùng đối với tương lai của nền kinh tế và tình hình tài chính hiện nay của họ, có vẻ như Mỹ đang ở trong giai đoạn nguy hiểm này.

Được biết, chỉ số tình hình hiện tại - thước đo thể hiện nhận định của người tiêu dùng về những điều kiện kinh doanh và thị trường lao động hiện nay đang ở mức 149,6 điểm, tương đối cao trong thập kỷ qua.

Nhưng, chỉ số Kỳ vọng - mô tả nhận định ngắn hạn của người tiêu dùng đối với nền kinh tế, hiện đang ở mức 77,5 điểm - mức thấp hơn mức trước đại dịch. Ngoài ra, cách biệt giữa hai thước đo đang ở gần mức kỷ lục.

Những dữ liệu trên cho thấy người tiêu dùng đang lo sợ, mặc dù điều kiện kinh tế tương đối mạnh và điều này có thể sẽ dẫn tới suy thoái kinh tế. Mặc dù vậy, có quá nhiều nguyên nhân dẫn tới cách biệt nói trên và đôi khi chúng không hề liên quan gì tới chính trị.