Ngoài giá bán ngày càng giảm, đâu là nguyên nhân khiến lợi nhuận ngành thép sút kém trong thời gian qua?

Giá bán giảm trong khi lượng thành phẩm tồn kho cao

Tính trong khoảng 4-5 tháng đầu năm nay, giá thép xây dựng nội địa đã ghi nhận mức tăng liên tục. Thế nhưng, kể từ giữa tháng năm cho đến nay, giá thép trong nước đã trải qua 13 lần giảm liên tiếp. Việc giá thép lao dốc liên tiếp đã ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu bán hàng của những doanh nghiệp thép, khiến doanh thu bị hao hụt đáng kể. 

“Vua thép” Hòa Phát cũng không tránh khỏi sự ảnh hưởng tiêu cực của việc giá thép lao dốc. Theo báo cáo tài chính quý 2 của Tập đoàn Hòa Phát (Mã: HPG), doanh thu thuần của Hòa Phát đạt 37.422 tỷ đồng, so với cùng kỳ năm 2021 bị ảnh hưởng của đại dịch đã tăng 6,6%. Điều đáng nói, đây là mức tăng trưởng doanh thu thấp nhất của tập đoàn kể từ quý 3/2019. 

Chung tình trạng, CTCP Thép Nam Kim (Mã: NKG) cùng với CTCP Thép Pomina (Mã: POM) cũng ghi nhận doanh thu thuần trong quý 2 năm nay chỉ lần lượt nhích nhẹ ở mức 2,7% và 0,3%. Thậm chí, Tập đoàn Hoa Sen (Mã: HSG) còn báo cáo doanh thu thuần trong quý 2 suy giảm.

Vì có độ trễ so với doanh thu nên giá vốn hàng hóa, hay còn được biết đến là chi phí nhập nguyên vật liệu cũng như sản xuất thép thành phẩm vẫn chưa giảm. Hầu hết các doanh nghiệp trong kỳ vừa qua đều ghi nhận lợi nhuận gộp giảm sút. Bên cạnh đó, lượng thành phẩm tồn kho cũng cần được định giá lại theo như giá thị trường, đồng thời trích lập dự phòng giảm giá để có thể tuân thủ đúng theo nguyên tắc thận trọng trong kế toán. Chính vì thế, chi phí của các doanh nghiệp cũng bị kéo lên cao. 

Ngay trong ngày 1/1 đầu năm, Tập đoàn Hòa Phát đã phải dự phòng giảm giá hàng tồn kho lên tới 236 tỷ đồng. Tính đến ngày 30/6, khoản mục này đã tăng lên hơn ba lần, đạt 762 tỷ đồng. Trong khi đó, giá trị dự phòng cùng với hàng tồn kho của Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNSteel – Mã: TVN) cũng ghi nhận mức tăng từ 86 tỷ lên 142 tỷ đồng. 

Nguyên liệu sản xuất tăng cao

Ngày 24/5 vừa qua, trong Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2022 của Tập đoàn Hòa Phát, tỷ phú Trần Đình Long từng cảnh báo, kết quả kinh doanh của ngành thép trong 3 quý cuối năm nay sẽ vô cùng “thê thảm”. Một trong những lý do khiến tình trạng này xảy ra là do giá than luyện coke - một nguyên liệu không thể thiếu trong quá trình sản xuất thép bằng lò cao - đã bị đẩy giá lên tới 100 – 200 USD/tấn do cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine. 

Điều đáng nói, cả hai quốc gia này đều là những nhà sản xuất thép lớn trên thế giới. Khi xung đột bùng nổ, nhiều người cho rằng việc bớt đi hai đối thủ cạnh tranh “sừng sỏ” sẽ giúp ngành thép của Việt Nam được hưởng lợi. Tuy nhiên thực tế lại không giống như thế khi những con số trong quý 2 đã cho thấy cả doanh thu và lợi nhuận của ngành thép đều đã sụt giảm.

Theo Hòa Phát, giá than vào hồi tháng 12/2021 rơi vào khoảng 340 USD/tấn, đến tháng 3 con số này đã tăng gần gấp đôi lên mức 670 USD/tấn. Thông thường, tập đoàn này chỉ nhập trước nguyên liệu khoảng 2-3 tháng, việc giá than tăng cao trong tháng 3 đã khiến chi phí sản xuất trong quý 2 gia tăng đáng kể. Không riêng gì Hòa Phát, giá than nửa đầu năm nay so với cùng kỳ năm trước cao hơn 53% đã ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của CTCP Gang thép Cao Bằng (Mã: CBI).

Chi phí vận tải lên dốc theo giá xăng dầu

Theo Tập đoàn Hòa Phát, các lệnh trừng phạt của Mỹ và châu Âu áp đặt lên Nga trong thời gian qua đã khiến cho chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn, giá xăng dầu bị đẩy lên cao cũng khiến cho chi phí vận chuyển tăng theo. 

Trong quý 2 năm nay, cước vận chuyển và xuất khẩu của Hòa Phát đã ghi nhận mức tăng 205 tỷ đồng so với cùng kỳ năm trước, tương ứng với 61%. Điều này khiến cho chi phí bán hàng của tập đoàn đội thêm 79% so với cùng kỳ, lên mức 737 tỷ đồng. Đồng cảnh ngộ, Hoa Sen cũng ghi nhận chi phí xuất khẩu trong quý 2 là 522 tỷ đồng, tăng gần 43% so với cùng kỳ; trong khi đó sản lượng xuất khẩu đã giảm 26,8% và xuống còn 230.230 tấn thép thành phẩm.

Theo Chứng khoán HSC, lượng tiêu thụ ở nước ngoài của Hoa Sen giảm sút là do lo ngại về nền kinh tế toàn cầu sẽ giảm tốc trong thời gian tới. Theo đó, sản lượng xuất khẩu tôn đã giảm 26,6% so với cùng kỳ, xuống còn 223.393 tấn; sản lượng xuất khẩu ống thép cũng lao dốc 32,1% xuống còn 6.837 tấn.

Biến động tỷ giá gây nhiều thiệt hại

Kể từ tháng 3 cho đến tháng 6 năm nay, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã liên tục nâng lãi suất lên 3 lần liên tiếp, tổng mức tăng là 1,5 điểm %. Việc lãi suất ở Mỹ tăng lên khiến cho các nhà đầu tư đua nhau dồn tiền vào USD, đẩy tỷ giá USD lên mạnh mẽ hơn trước rất nhiều. Điều này khiến cho những doanh nghiệp đi vay bằng USD cũng sẽ phải gồng gánh mức nợ lớn hơn trước. Có thể lấy ví dụ rằng, khi tỷ giá đang ở mức 20.000 đồng/USD thì Công ty A đi vay 1 tỷ USD sẽ tương đương với mức tiền là 20 tỷ đồng. Đến khi đồng USD mạnh hơn, tỷ giá tăng lên mức 25.000 đồng/USD thì khối nợ 1 tỷ USD lúc trước của Công ty A sẽ có giá trị tăng lên khá nhiều, tương đương 25.000 tỷ đồng.

Một khi giá trị nợ đã tăng lên, dù lãi suất có là cố định đi chăng nữa thì chi phí lãi vay tính theo Việt Nam đồng (VND) cũng sẽ cao hơn so với trước. Không những thế, việc đồng USD mạnh lên còn dẫn đến hoạt động nhập khẩu nguyên vật liệu của các doanh nghiệp gặp nhiều bất lợi. Ví dụ như, khi tỷ giá ở mức 20.000 đồng/USD, Công ty A muốn nhập khẩu khoảng 1 tỷ USD quặng sắt sẽ phải chi ra 20.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, khi tỷ giá tăng lên mức 25.000 VND/USD, Công ty A nếu muốn nhập 1 tỷ USD quặng sắt họ sẽ phải chi 25.000 tỷ đồng dù giá cùng lượng quặng sắt nhận về vẫn giữ nguyên.

Theo Thép Pomina, lỗ từ chênh lệch tỷ giá đã được thực hiện trong quý 2/2022 đã cao gấp hơn 4 lần cùng kỳ năm 2021 và đạt 66,4 tỷ đồng. Trong khi đó, mức lỗ chênh lệch tỷ giá (cả chưa thực hiện và đã thực hiện) của Tập đoàn Hòa Phát trong quý 2 là 1.270 tỷ đồng, so với cùng kỳ năm trước đã cao gấp 6,4 lần. Tương tự, lỗ chênh lệch tỷ giá tại Hoa Sen cũng đạt mức 159 tỷ đồng, tăng gần 123% so với cùng kỳ năm trước. VNSteel và Thép Việt Đức (VG Pipe – Mã: VGS) cũng không “thoát nạn” khi ghi nhận lỗ từ biến động tỷ giá trong quý 2 năm nay cao gấp nhiều lần so với cùng kỳ năm 2021. 

Tính tại ngày 31/12/2021, Tập đoàn Hòa Phát đang tiến hành vay ngắn hạn 927,3 triệu USD cùng với 61,5 triệu USD tiền vay dài hạn. Đồng thời, tập đoàn này phải trả cho người bán 732 triệu USD. Năm nào cũng thế, tập đoàn của tỷ phú Trần Đình Long đều chi hàng tỷ USD để nhập hàng loạt các loại nguyên liệu phục vụ cho quá trình sản xuất thép, điển hình như than coke và quặng sắt. Vì thế, “ông lớn” ngành thép Việt khẳng định, biến động tỷ giá là một trong những rủi ro khá lớn đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của tập đoàn.  

Do đó, tập đoàn này luôn tìm mọi cách để giảm bớt những rủi ro này. Để hạn chế tối đa rủi ro tỷ giá, Tập đoàn Hòa Phát đã và đang phấn đấu mở rộng thị trường xuất khẩu của mình sang nhiều quốc gia trên thế giới. Từ đó, tập đoàn có thể tăng nguồn doanh thu bằng USD, cân bằng được dòng ngoại tệ vào và ra. Đáng chú ý, việc tìm kiếm thêm thị trường tại nước ngoài cũng giúp tập đoàn của tỷ phú Trần Đình Long gia tăng được doanh thu cùng với sản lượng tiêu thụ trong bối cảnh bán hàng ở thị trường trong nước đang có dấu hiệu chững lại trong thời gian qua. 

Trong quý 2 năm nay, tỷ trọng xuất khẩu dựa trên tổng tiêu thụ thép xây dựng của Tập đoàn Hòa Phát đã tăng từ 28% trong quý đầu năm lên mức 36%. Đáng chú ý, bên cạnh lỗ chênh lệch tỷ giá ngày càng cao, trong quý 2 các doanh nghiệp còn phải chịu thêm một loại chi phí tài chính khác tăng lên, đó chính là tiền lãi vay. Cụ thể, chi phí lãi vay của Tập đoàn Hòa Phát đã tăng thêm 19,5%, đạt đỉnh mới là 717 tỷ đồng; chi phí lãi vay của Pomina cũng tăng từ 99 tỷ lên 123 tỷ đồng. Trong khi đó, VNSteel và Ông thép Việt Đức cũng ghi nhận chi phí lãi vay trong quý 2 năm 2022 cao hơn cùng kỳ năm ngoái.