Năm 2022, xuất khẩu thủy sản "về đích" sớm

Xuất khẩu thủy sản được giá tốt nhờ nhu cầu cao

Giữa tháng 10, lực lượng thu mua của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thủy sản Tấn Phát ở huyện Trần Đề, Sóc Trăng đã kéo lưới bắt 20 tấn tôm thẻ của một hộ dân ở ấp Trà Đuốc, xã Viên Bình. Ao tôm này cùng kích cỡ là 30 con/kg với mức giá giao dịch ở ao là 163.000 đồng/kg. Đại diện Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thủy sản Tấn Phát - ông Lưu Trường Giang cho biết, giá tôm kích cỡ lớn đã tăng 5.000 đồng so với tuần trước. 

Ở thời điểm hiện tại, giá tôm không còn sốt như hồi tháng 6 - 7 nhưng vẫn còn khá cao và kích thích người dân gia tăng sản lượng. Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản VN (VASEP) cho biết, xuất khẩu tôm đã chững lại bởi thiếu nguyên liệu và tình hình lạm phát ở châu  u. Mặc dù vậy thì trong tháng 9, kim ngạch xuất khẩu tôm vẫn tăng 13% so với cùng kỳ năm trước. Mặt hàng này hiện đang dẫn đầu về kim ngạch xuất khẩu thủy sản với 3,4 tỷ USD. Kim ngạch xuất khẩu cá tra cũng đạt 2 tỷ USD và tăng trưởng ấn tượng đến 82%, các loại thủy hải sản khác như cá ngừ, mực và bạch tuộc, nhuyễn thể cũng đều có sự tăng trưởng mạnh cũng như đạt 3,2 tỷ USD. 

VASEP cũng nhận định tình hình xuất khẩu thủy sản có dấu hiệu chững lại vào tháng 7 nhưng ngay sau đó thì tình hình cũng đã hồi phục, nhất là thị trường các nước ASEAN láng giềng của Việt Nam. Và với tốc độ tăng trưởng đột phá và liên tục trong những năm trở lại đây, tính đến nay thì tỷ trọng của thị trường ASEAN cũng đã gần tương đương với EU trong tổng xuất khẩu cá tra của Việt Nam. Xuất khẩu cá tra sang thị trường này tính đến hết quý 3/2022 đạt trên 70 triệu USD, so với cùng kỳ năm 2021 tăng 81%. Còn riêng ở thị trường Thái Lan, Singapore thì hiện nay có 70 doanh nghiệp Việt Nam có sản phẩm cá tra xuất khẩu sang đây. 

Đại diện của một doanh nghiệp cá tra cho hay, trong bối cảnh chi phí vận tải đường biển tăng mạnh và ngành hàng xuất khẩu cá tra lại có giá bán không cao so với các loại thủy hải sản khác nên những thị trường có vị trí địa lý gần với các nước ASEAN là một sự lựa chọn phù hợp của một số doanh nghiệp xuất khẩu cá tra. Và với tốc độ tăng trưởng như hiện nay thì ASEAN cũng có xu hướng sẽ chiếm lĩnh tỷ trọng xuất khẩu cá tra nhiều hơn và cũng có thể vượt qua EU trong thời gian tới. 

TS Hồ Quốc Lực - nguyên Chủ tịch VASEP, Chủ tịch HĐQT Công ty Sao Ta (FIMEX VN) cho biết: “Vấn đề của Việt Nam chính là diện tích nuôi trồng manh mún và chưa có nhiều trang trại nuôi đạt chuẩn ASC để có thể nâng tầm con tôm Việt Nam. Chỉ có nuôi mức độ trang trại mới có thể áp dụng được các tiêu chuẩn công nghệ cao cũng như có cơ hội tăng năng suất, giảm thiểu rủi ro hay giảm giá thành… Như vậy, cũng cần có chính sách tích tụ đất đai cũng như chính sách khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực nuôi tôm để có thể thúc đẩy ứng dụng chuyển đổi số trong nuôi tôm…”. 

Trong khi đó thì nhờ tận dụng tốt Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) nên các thị trường khác như  Canada, Brazil… cũng đã tăng cường nhập khẩu cá tra của Việt Nam. Dự báo riêng kim ngạch xuất khẩu cá tra trong năm nay có thể đạt mức 2,6 tỷ USD. Và chính sự trở lại của thị trường Trung Quốc trong thời gian gần đây cũng đã mang đến nhiều kết quả kinh doanh khả quan cho các doanh nghiệp. 

Ngành thủy sản Việt Nam có chiến lược dài hơi

Ông Trương Đình Hòe - Tổng thư ký VASEP nhận định: “Hiện nay nguồn nguyên liệu từ nuôi trồng chiếm đến 70% nguyên liệu cho chế biến xuất khẩu, nên doanh nghiệp đều có nhu cầu mở rộng các vùng nuôi tập trung để tăng nguyên liệu cho chế biến xuất khẩu. Mặc dù vậy thì hiện nay các địa phương đang đô thị hóa nên các biến động từ quy hoạch đất dành cho sản xuất và những quy hoạch về sử dụng đất đang là thách thức lớn cho doanh nghiệp thủy sản và người nuôi thủy sản. Do vậy, VASEP cho rằng cần thúc đẩy nhanh việc sửa luật Đất đai, trong đó cần đặc biệt quan tâm tới vấn đề tích tụ ruộng đất, quy định sử dụng đất, quy hoạch đất để ngành thủy sản phát triển được các vùng nuôi tập trung phù hợp”.

Còn về nhập khẩu thì VASEP cũng cho rằng chính sách khuyến khích nhập khẩu nguyên liệu thủy sản cho sản xuất, xuất khẩu vẫn còn thiếu hay các thủ tục cho nhập khẩu vẫn còn rất khó khăn, vướng mắc. Và trên cơ sở chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2020 cũng đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Hiệp hội đề nghị Chính phủ ban hành quy định cũng như chính sách khuyến khích nhập khẩu nguyên liệu thủy sản để sản xuất xuất khẩu, gia công xuất khẩu.

Như thế, việc này cũng sẽ giúp cho Việt Nam có thể tận dụng được lợi thế về năng lực chế biến hiện đại và tay nghề của công nhân cũng như đặt mục tiêu trở thành nhà máy gia công lớn nhất của thủy sản thế giới. Và một thách thức, khó khăn khác mà các doanh nghiệp thủy sản đang gặp phải đó chính là các thủ tục chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác còn nhiều bất cập đã khiến cho doanh nghiệp gặp vướng mắc khi sử dụng nguyên liệu khai thác có chứng nhận. 

Cũng đồng quan điểm trên, nguyên Chủ tịch VASEP, Chủ tịch HĐQT Công ty Sao Ta (FIMEX VN) - TS Hồ Quốc Lực phân tích, trên thế giới hiện nay có 6 nước nuôi tôm có sản lượng cao là Ecuador, Ấn Độ, Việt Nam, Trung Quốc, Indonesia và Thái Lan. Trong đó thì Ecuador, Ấn Độ và Việt Nam là 3 nước có sản lượng tôm cao nhất. 

Còn về thị trường tiêu thụ tôm chính bao gồm Mỹ, châu Âu, Nhật Bản. Như thế có sự cạnh tranh, có sự đan xen nhau mặc dù khác nhau ở phân khúc sản phẩm. Nếu như phân tích về lợi thế, trình độ chế biến của Việt Nam vẫn là cao nhất. Ấn Độ cũng mới bắt đầu tăng cường đầu tư trong thời gian từ 2 - 3 năm gần đây. Chính vì thế mà giá tôm tiêu thụ trung bình của Việt Nam là cao nhất và Ecuador là thấp nhất.

Dù vậy thì vấn đề của Việt Nam chính là diện tích nuôi trồng vẫn còn manh mún và chưa có nhiều trang trại chăn nuôi đạt chuẩn ASC để có thể nâng tầm con tôm của Việt Nam. Chỉ có nuôi mức độ trang trại mới có thể áp dụng các tiêu chuẩn công nghệ cao và có được cơ hội tăng năng suất, giảm thiểu các rủi ro và giảm giá thành,... Như thế thì cũng cần có chính sách tích tụ đất đai cũng như chính sách khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực nuôi tôm, thúc đẩy ứng dụng chuyển đổi số trong việc nuôi tôm. 

Cũng theo ông Lực, hiện nay các doanh nghiệp Việt Nam đã tạo được vị thế quan trọng trong lĩnh vực cung ứng thủy sản cho thế giới, nhưng để chạy đua cho vị trí cao hơn nữa thì cũng cần có những hoạch định đúng đắn và kịp thời, mọi sự chủ quan và chậm trễ đều có thể sẽ phải trả giá đắt.