Các doanh nghiệp thủy sản “lội ngược dòng” ngoạn mục, dự kiến lập mốc kỷ lục 10 tỷ USD trong năm 2022

Đằng sau kỳ tích của cá tra

Cùng quay trở về những tháng cuối năm 2021, các doanh nghiệp thủy sản đã đứng ngồi không yên và phải tổ chức hàng loạt các cuộc hội nghị tìm ra giải pháp khi mà tình trạng cá tra, tôm ở nhiều vùng nuôi như Bến Tre, Tiền Giang,... đã đến lứa chẳng thể thu hoạch được. Giá cả lúc này rớt sâu trong khi giá thức ăn của thủy sản lại tăng vọt khiến cho nông dân buồn không thèm thả mới hay như diện tích nuôi cá tra trong thời điểm đó cũng đã giảm rất mạnh, so với các tháng đầu năm khoảng 50% đã đẩy các doanh nghiệp đối mặt với những nguy cơ thiếu nguồn cung nguyên liệu khi mà bước vào năm mới. 

Và giữa cuộc họp với Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) cùng các địa phương, cũng đã có không ít doanh nghiệp đứng dậy phàn nàn nếu như không có cách gì tháo gỡ thì nhiều đối tác sẽ chuyển sang các nước khác như Ấn Độ, Trung Quốc,.. Lúc đó thì ngành thủy sản sẽ phải mất từ 3 - 5 năm nữa mới có thể khôi phục trở lại. 

Và trong cái khó ló cái khôn, bằng sự nhạy bén của doanh nghiệp và khi thị trường thế giới mở cửa trở lại sau đại dịch COVID-19 và nhu cầu thủy sản ở tất cả các phân khúc hồi phục rất mạnh hay sự thiếu hụt về nguồn cung bỗng trở thành cơ hội dành cho các doanh nghiệp Việt. Cùng với vị thế gần như độc quyền trong xuất khẩu cá tra thì các doanh nghiệp Việt cũng đã chủ động chia sẻ một phần chi phí vận chuyển với đối tác và nhà nhập khẩu để có thể duy trì được mức giá hợp lý cũng như tận dụng tối đa nhu cầu thị trường để giữ được đà tăng trưởng.  

Điều bất ngờ nhất có lẽ là đến từ xung đột Nga - Ukraine cùng tác động từ cuộc khủng hoảng cũng đã làm cho thị trường trên thế giới thiếu hụt đi nguồn cung khi mà Châu Âu (EU) cùng một số nước ban hành lệnh cấm nhập khẩu thủy sản Nga từ đó tạo cơ hội cho ngành thủy sản Việt Nam và nhất là cá tra có thể thay thế một phần cho cá thịt minh thái Nga (đây là cá thịt trắng) ở các thị trường như EU, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Anh,...

Đứng trước cơ hội có một không hai, các doanh nghiệp đã nhanh nhạy chuyển hướng trở lại EU và nhận kết nối với hàng loạt các đối tác và giúp xuất khẩu cá tra sang thị trường 500 triệu dân tăng vọt. Và chỉ trong thời gian 8 tháng đầu năm, ngành cá tra đã đạt mức 1,8 tỷ USD, so với năm ngoái tăng 91%, trong đó xuất khẩu sang thị trường EU cũng đạt mức 145 triệu USD, tăng 90% và sang thị trường Trung Quốc đạt mức 540 triệu USD, tăng gấp 2 lần còn Mỹ đạt 421 triệu USD, tăng 87%.

Và điều đáng mừng là việc duy trì được giá bán cá tra ở mức cao, so với năm 2021 tăng 30 - 66% đã giúp cho các doanh nghiệp và người nuôi hưởng lợi. Có lẽ cũng đã lâu, ngành cá tra mới giữ được một mức giá ấn tượng như vậy bởi trước đến nay có một nghịch lý mà cả ngành đều chua xót đó là dù cung cấp đến 90 - 94% nguồn cung cá tra trên thị trường thế giới nhưng chính các doanh nghiệp Việt lại cạnh tranh và dìm giá lẫn nhau để giành khách hàng. Cũng có doanh nghiệp từng than rằng lần đầu tiên ở trên thị trường có một ngành hàng độc quyền mà khách hàng được quyết định giá bán với các nhà cung cấp. 

Và trong cơn khủng hoảng, các doanh nghiệp đã dần ý thức được trách nhiệm của mình, đồng loạt cùng thương thảo với khách hàng để có thể tăng giá bán và nâng giá nguyên liệu thu mua của người dân và duy trì được lợi thế về cung cầu để có thể giữ giá không bị sập như hồi năm 2019. 

Các doanh nghiệp đua nhau lọt top

Chính sự đồng lòng và chia sẻ cùng các yếu tố như thiên thời - địa lợi hội tụ cũng đã giúp cho ngành thủy sản Việt tỏa sáng giữa bức tranh ảm đạm của kinh tế thế giới. Dự báo xuất khẩu thủy sản trong năm nay của Việt Nam lần đầu tiên chạm mốc 10 tỷ USD. Các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam cũng đạt được lợi nhuận khủng chưa từng có. Điển hình như Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn trong nửa năm đầu ghi nhận mức doanh thu đạt mức 7.494 tỷ đồng, so với cùng kỳ năm ngoái tăng 81% với lãi ròng là 1.337 tỷ đồng, so với cùng kỳ năm trước gấp 3,4 lần. Lợi nhuận đạt khủng cũng đã giúp cho tài sản của “Nữ Hoàng cá tra” Trương Thị Lệ Khanh - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn trong nửa đầu năm tăng mạnh và đã lọt top 20 người giàu nhất trên sàn chứng khoán Việt Nam. 

Mặc dù vậy thì bà Khanh vẫn rất khiêm tốn cho rằng: "Con đường thành công của Vĩnh Hoàn cũng không hoàn toàn bằng phẳng. Trong thời điểm khó khăn nhất của Vĩnh Hoàn trong lịch sử hoạt động chính là thời điểm khi mà Vĩnh Hoàn cùng hơn 50 doanh nghiệp thủy sản phải đối mặt với vụ kiện chống bán phá giá từ Hiệp hội các nhà sản xuất cá da trơn Mỹ. Dù vậy thì cũng chính từ vụ việc đó mà các đối tác nước ngoài cũng đã bắt đầu tò mò con cá này là con gì mà Mỹ áp thuế bán phá giá. Cũng chính điều này đã giúp cho doanh nghiệp sau đó nhanh chóng mở rộng thị trường Đông Âu, Nga và hiện tại đang chiếm lĩnh vị trí đầu ở các thị trường lớn như Mỹ và Trung Quốc". 

Và một thương hiệu khác đó là Công ty Cổ phần Nam Việt (Navico). Doanh nghiệp này từng được xem là vua cá tra trên thị trường Việt Nam khi chiếm đến 20% thị phần của ngành cá. Kim ngạch xuất khẩu của công ty lên đến 165 triệu USD, gấp 3 lần kim ngạch xuất khẩu của Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Thủy sản An Giang (Agifish) và Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn.

Mặc dù vậy thì đúng thời điểm ăn nên làm ra, ban lãnh đạo của Navico lại quyết định mở rộng kinh doanh ra các lĩnh vực khác, đầu tư tài chính và cũng có lúc lên đến cả nghìn tỷ đồng vào nhiều lĩnh vực ngoài ngành cốt lõi như phân bón và ngân hàng, bảo hiểm,... Và từ năm 2009, do ảnh hưởng từ khủng hoảng kinh tế thì Navico ngậm trái đắng rơi vào tình trạng thua lỗ nặng và thậm chí ngay cả với ngành chủ lực là thủy sản và công ty cũng phải chủ động giảm đi một nửa công suất chế biến. 

Và trong suốt giai đoạn năm 2011 - 2016, cơn khủng hoảng của lĩnh vực thủy sản cũng đã khiến cho Navico cùng nhiều tên tuổi lớn như Agifish, Hùng Vương rơi vào tình trạng bấp bênh và bất thường. Đáng chú ý, có hàng loạt doanh nghiệp thủy sản như  Bình An và Việt An bị xóa tên. 

Cũng từ năm 2017, Navico đã bắt đầu làm ăn khấm khá hơn còn lợi nhuận của công ty tăng vọt. Tuy nhiên bước sang năm 2020 - 2021, bởi ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 thì Navico hoạt động khá èo uột.

Trong năm 2022, thời cá tra đến cũng đã giúp cho Navico hồi sinh một cách ngoạn mục trở lại. Cũng trong nửa đầu năm nay, Navico đã đạt mức doanh thu 2.514 tỷ đồng, so với năm ngoái tăng 40% và lãi ròng 447 tỷ đồng, so với cùng kỳ 2021 gấp 5 lần. Công ty cũng đặt kế hoạch doanh thu là 4.900 tỷ đồng - đây chính là con số cao nhất từ trước đến nay với mức lợi nhuận trước thuế là 720 tỷ đồng, so với năm 2021, tăng 377% và kỳ vọng sẽ đưa Navico trở lại thời hoàng kim.