Hoạt động IPO “thu hút” nhà đầu tư của các doanh nghiệp vừa và nhỏ

IPO tại thị trường Việt Nam

Để có thể nâng cao chất lượng các thương vụ IPO, đảm bảo tính lành mạnh của thị trường chứng khoán cũng như bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư, nước ta đã đưa ra được những văn bản quy định đối với lĩnh vực này đó là “Luật chứng khoán và Luật doanh nghiệp số 59/2020/QH14, kèm theo đó là hàng loạt văn bản liên quan đến quản lý công ty cổ phần”. 

Những văn bản ban hành đã được siết chặt, tăng cường quản lý các điều kiện lên sàn chứng khoán của các công ty nói chung và các loại hình doanh nghiệp nói riêng. Nó cũng đã trở thành tấm màng lọc loại bớt các doanh nghiệp chưa đủ điều kiện tham gia vào thị trường chứng khoán tập trung cũng như hạn chế tình trạng IPO ồ ạt, kém chất lượng như trước đây. 

Chính điều này cũng sẽ giúp nâng cao chất lượng cổ phiếu đưa vào thị trường và giảm rủi ro cho những người tham gia. Và việc siết chặt các điều kiện IPO cũng đã góp phần cải thiện, phát triển thị trường chứng khoán của Việt Nam, gần chạm được những tiêu chuẩn của thị trường chứng khoán quốc tế. 

Những điều kiện để lên sàn chứng khoán ở Việt Nam

Đối với các doanh nghiệp, điều kiện để cho công ty lên sàn chứng khoán sẽ khó khăn hơn so với thời kỳ trước, tuy nhiên điều đó không làm giảm đi sự hấp dẫn của sân chơi IPO. Sự kiểm soát chặt chẽ của những điều kiện kích thích doanh nghiệp tập trung vào phát triển, làm ăn chân chính và tầm nhìn lâu dài hơn, triển vọng tốt hơn. Và dù thế nào thì IPO vẫn là mục tiêu, đích đến mà nhiều doanh nghiệp muốn chinh phục. 

Quy định của luật chứng khoán: Để có thể tránh việc có quá nhiều công ty phát hành cổ phiếu niêm yết, đảm bảo duy trì tính an toàn của thị trường thì nhà nước cũng đã phối hợp với các cơ quan chuyên môn có thẩm quyền để có thể đưa ra những điều kiện nghiêm ngặt. Theo đó, để cho tổ chức có thể thực hiện các thương vụ IPO thành công thì trước hết cần đảm bảo được những điều kiện sau: 

Đầu tiên là vốn điều lệ của tổ chức ở thời điểm đăng ký tiến hành IPO phải từ 30 tỷ đồng trở lên - tính theo giá trị sổ sách kế toán. Giá trị vốn hóa cũng đạt tối thiểu là 30 tỷ đồng theo cách tính bình quân gia truyền giá cổ phiếu ở trong đợt chào bán. 

Thứ hai, doanh nghiệp có tình hình hoạt động kinh doanh trong hai năm liên tục trước năm đăng ký IPO có lãi, không lỗ lũy kế, đồng thời cũng đảm bảo tỷ lệ ROE tối thiểu là 5%.

Thứ ba, doanh nghiệp đưa ra được phương án phát hành, phương án sử dụng vốn huy động được từ đợt chào bán, phương án này cũng phải được thông qua ở trong đại hội cổ đông. 

Thứ tư, doanh nghiệp có tối thiểu 15% số cổ phiếu có quyền biểu quyết của tổ chức phát hành được chào bán cho ít nhất là 100 nhà đầu tư, không phải là cổ đông lớn hiện hữu. Còn đối với những tổ chức có vốn điều lệ trên 1000 tỷ đồng thì tỷ lệ giảm còn 10%. Trước khi thực hiện IPO, các cổ đông lớn của công ty sẽ phải cam kết cùng nhau nắm giữ ít nhất là 20% vốn điều lệ tối thiểu  1 năm tính từ ngày kết thúc IPO. 

Thứ năm, doanh nghiệp không nằm trong những trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay vi phạm trật tự quản lý xã hội, bị kết án mà chưa xóa án tích. Người đại diện của doanh nghiệp không bị xử lý vi phạm trong thời gian 2 năm tính từ thời điểm đăng ký niêm yết. 

Thứ sáu, doanh nghiệp phải tiến hành hợp tác với công ty chứng khoán tư vấn hồ sơ đăng ký IPO (trừ trường hợp chính công ty chứng khoán là tổ chức phát hành. Đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thì cần phải chuyển thành công ty cổ phần trước khi đăng ký IPO. 

Thứ bảy, doanh nghiệp cần phải hợp tác với công ty chứng khoán tư vấn hồ sơ đăng ký IPO, trừ trường hợp chính công ty chứng khoán là tổ chức phát hành. Và đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thì cần phải chuyển thành công ty cổ phần trước khi đăng ký IPO. 

Thứ tám, doanh nghiệp cam kết và phải tiến hành niêm yết/ đăng ký giao dịch cổ phiếu trên hệ thống giao dịch chứng khoán từ đầu cho đến khi kết thúc đợt chào bán. Đồng thời, doanh nghiệp cũng cần phải mở tài khoản phong tỏa nhận tiền mua cổ phiếu của đợt phát hành cổ phiếu IPO. 

Đối với doanh nghiệp mới trong lĩnh vực xây dựng, cơ sở hạ tầng thì phải là doanh nghiệp làm chủ đầu tư các công trình nằm trong đề án phát triển kinh tế xã hội của bộ ngành, các tỉnh thành phố trực thuộc trung ương. Dự án đầu tư được phê duyệt bởi các cấp có thẩm quyền. 

Song song với đó cần có tổ chức đứng ra bảo lãnh phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng. Phải có ngân hàng giám sát việc sử dụng vốn huy động từ thực hiện IPO. 

Lưu ý: Thông tin về IPO cũng phải được công bố ra công chúng thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng, tính cả Internet. 

Điều kiện để niêm yết trên sàn chứng khoán với IPO có điểm gì khác biệt?

So với việc phát hành các công cụ nợ yêu cầu nhiều hơn về việc đảm bảo đáp ứng được những chỉ số an toàn kinh tế, chỉ số ROA, ROE ở ngưỡng nhất định,... bên IPO sẽ không đi sâu vào vấn đề này. Điều quan trọng là doanh nghiệp sẽ phải chứng minh được năng lực tài chính của mình trong dài hạn đồng thời cũng cần phải thuyết phục nhà đầu tư tin vào sự tăng giá trị của cổ phiếu ở trong tương lai. 

Điều kiện để một công ty lên sàn chứng khoán yêu cầu doanh nghiệp niêm yết sẽ phải thực hiện hàng loạt các điều kiện cụ thể, bao gồm: 

Thứ nhất, công bố bán thông báo phát hành trên một tờ báo điện tử hay báo tin liên tiếp ba số trong thời gian bảy ngày tính từ khi giấy chứng nhận đăng ký chào bán có hiệu lực. 

Thứ hai, doanh nghiệp hoàn tất hồ sơ đăng ký niêm yết trong thời gian 30 ngày khi đợt chào bán kết thúc. 

Thứ ba, hội đồng quản trị doanh nghiệp niêm yết phải bổ nhiệm tối thiểu một người làm nhiệm vụ của người phụ trách quản trị công ty. 

Thứ tư, Hội đồng quản trị doanh nghiệp niêm yết sẽ phải bổ nhiệm tối thiểu một người làm nhiệm vụ của người phụ trách quản trị công ty. 

Thứ năm, công bố thông tin định kỳ bao gồm báo cáo tài chính đã kiểm toán, báo cáo tài chính trong thời gian sáu tháng đã được kiểm soát, báo cáo thường niên và báo cáo tình hình quản trị, nghị quyết đại hội cổ đông thường niên,...

Thứ sáu, công bố các thông tin bất thường trong các sự kiện: Tài khoản ngân hàng của công ty bị phong tỏa theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền đối với trường hợp phát hiện gian lận, vi phạm luật liên quan đến tài khoản thanh toán; Ngày thực hiện quyền mua lại cổ phiếu của công ty; Tạm dừng hoạt động kinh doanh, thu hồi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; Quyết định thay đổi kế toán, bổ nhiệm người mới nội bộ; Quyết định tổ chức lại doanh nghiệp, giải thể hay sáp nhập;...

Thứ bảy, công bố thông tin cũng như thực hiện nghĩa vụ của một công ty đại chúng một cách minh bạch.

Doanh nghiệp muốn lên sàn chứng khoán sẽ phải đối mặt với những thách thức nào?

Theo ghi nhận, có rất nhiều lợi ích mà việc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng mang đến cho tổ chức. Mặc dù vậy, việc thắt chặt các điều kiện để cho doanh nghiệp lên sàn chứng khoán theo quy định hiện nay cũng đã gây ra nhiều khó khăn từ đó trở thành thách thức đối với các doanh nghiệp muốn tham gia. 

Theo đó, tổ chức sẽ phải đối mặt với việc bị lộ bí mật tài chính, các kế hoạch cũng như chiến lược phải được công bố công khai cho nhà đầu tư tham khảo. Điều này cũng có thể gây ra một số thiệt hại nếu như bị kẻ xấu lợi dụng trục lợi, đáng chú ý là đối thủ cạnh tranh. 

Cũng theo đó, tổ chức buộc phải thanh toán những chi phí bao gồm phí đăng ký mở tài khoản lưu ký chứng khoán, phí quản lý đối với công ty đại chúng. Bên cạnh đó, trong quá trình xây dựng kế hoạch thực hiện IPO, doanh nghiệp sẽ phải tốn thêm phí nghiên cứu thị trường, phí bảo lãnh, phí quảng bá,...

Những hoạt động quan trọng như đại hội cổ đông cũng sẽ được kiểm soát một cách chặt chẽ hơn. Và thay vì những sự kiện như là bổ nhiệm, bãi nhiệm, thay thế thành viên hội đồng đối với công ty tư nhân sẽ được thực hiện bởi hội đồng quản trị thì giờ đây sẽ phải tổ chức hội đồng cổ đông bất thường. Và hầu như những vấn đề có tính quan trọng sẽ theo tính trình tự, thủ tục thông qua rườm rà, thiếu tính linh hoạt và mất thời gian hơn. 

Công ty đại chúng cũng sẽ luôn chịu sự giám sát của Ủy ban chứng khoán Nhà nước cho nên quyền chủ động của tổ chức bị hạn chế ở trong một số lĩnh vực. 

Công ty cũng sẽ gặp tình trạng khó kiểm soát khi có quá nhiều cổ đông mới - điều này cũng sẽ gia tăng nguy cơ kiện tụng nếu như có phát sinh tranh chấp giữa các cổ đông. 

Nhà đầu tư liệu có thách thức gì với thị trường IPO không?

Vì cổ phiếu IPO thường sẽ có xu hướng giá ban đầu thấp hơn giá trị thực tế cho nên nhiều người đã mạnh tay mua liền số lượng lớn. Vậy nên, bạn không nên vội vã đăng ký mua cổ phiếu IPO khi chưa nắm chắc được những những thông tin quan trọng. Bởi vì thực tế có một số thương vụ IPO ở Việt Nam diễn ra không mấy tốt đẹp, cổ phiếu rớt giá sau vài phiên giao dịch đã làm nhiều nhà đầu tư bị lỗ nặng. 

Vậy nên, nhà đầu tư hãy kiên nhẫn và dành thời gian nghiên cứu những dữ liệu từ các báo cáo của tổ chức, phân tích rồi mới đưa ra quyết định đúng đắn. Dù IPO là cơ hội để cho các nhà đầu tư trở thành người giàu có, tuy nhiên, nếu như mua phải cổ phiếu của tổ chức thiếu minh bạch, còn non trẻ trong chiến lược và tình hình hoạt động không tốt thì kết quả sẽ gây thất vọng.