Doanh nghiệp xi măng rơi vào "thế khó": Liệu đầu tư công có tạo được động lực cho ngành xi măng?

Gánh nặng của doanh nghiệp xi măng là giá than, điện

Theo Doanh Nghiệp & Kinh Doanh, 2022 là một năm đầy thử thách đối với ngành năng lượng khi mà xung đột Nga - Ukraine đẩy thế giới bước vào cuộc khủng hoảng, giá của các mặt hàng nhiên liệu, trong đó có than tăng phi mã. 

Và đỉnh điểm là vào tháng 9/2022, giá than tương lai ở cảng Newcastle (Australia) đã leo thang lên 458 USD/tấn, so với tháng 1/2022 (trước khi căng thẳng Nga – Ukraine nổ ra) gấp hơn 2 lần  và gấp gần 7 lần so với tháng 12/2019 (trước khi dịch bệnh COVID-19 bùng phát).

Ghi nhận đến ngày 7/3/2023, giá than tương lai ở cảng Newcastle đã hạ nhiệt về mức 180 USD/tấn, so với tháng 9/2022 giảm khoảng 60%, mặc dù vậy mức giá này vẫn cao hơn 2,5 lần mặt bằng trước dịch bệnh COVID-19. 

Còn theo như thống kê của Tổng cục Hải Quan Việt Nam, giá than nhập khẩu về thị trường Việt Nam trong tháng 1/2023 ở mức 161 USD/tấn, so với cùng kỳ năm 2022 giảm 30% nhưng vẫn cao gấp đôi so với hồi tháng 12/2019.

Có thể thấy, việc giá than nhập khẩu về thị trường Việt Nam lao dốc từ mức đỉnh 302 USD/tấn vào hồi tháng 4/2022 và đã dần tiệm cận mức trước khi xung đột chính trị xảy ra được kỳ vọng sẽ có tác động rất tích cực đến ngành xi măng. 

Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam - ông Nguyễn Quang Cung cho biết, giá than giảm nhưng chưa trở lại mặt bằng cũ, điều này vẫn đang gây khó khăn cho ngành xi măng bởi vì than thường sẽ chiếm đến 55% giá thành sản xuất xi măng. 

Ông Cung nói rằng: “Trong trường hợp tiêu thụ xi măng trong năm 2022 tích cực hơn năm 2021, giá than giảm cũng sẽ giúp cho biên lợi nhuận của các doanh nghiệp được cải thiện nhẹ, tuy nhiên tăng trưởng mạnh là rất khó”. 

Trung tâm Phân tích và Tư vấn Đầu tư của Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI (SSI Research) cho biết, giá xi măng sẽ tương đương năm ngoái hoặc là giảm nhẹ từ 1 - 3% so với năm 2022. SSI Research cũng kỳ vọng biên lợi nhuận gộp của các doanh nghiệp xi măng cải thiện khoảng điểm 2 - 3% so với cùng kỳ do giá than điều chỉnh giảm. Mặc dù vậy, thời gian biến động giữa giá than thế giới cũng như giá than Việt Nam sẽ thường có độ trễ. 

Ông Nguyễn Quang Cung nói rằng, thực tế loại than dành cho nhiệt điện và xi măng phối trộn giữa than bùn và than mỡ, than nâu. Và dù Việt Nam có khai thác cũng như sản xuất than thì chúng ta vẫn phải nhập khẩu than để phối trộn cũng như cung cấp cho các doanh nghiệp. 

Cũng trong năm 2022, giá than trên thế giới phi mã, các đơn vị cung cấp than cũng đã liên tục điều chỉnh giá bán nên ảnh hưởng lớn đến biên lợi nhuận của các doanh nghiệp trong ngành xi măng. Theo đó, biên lợi nhuận gộp của hầu hết các doanh nghiệp xi măng đã niêm yết như xi măng Hà Sơn, Bỉm Sơn, Vicem Bút Sơn,.. cũng đã thu hẹp 2 - 3 điểm % so với thời điểm năm 2021.

Và một doanh nghiệp ghi nhận được tỷ suất lợi nhuận gộp giảm sâu đó là xi măng Phú Thọ, ghi nhận từ gần 10% trong năm 2021 xuống còn 0,04% năm 2022.

Phía doanh nghiệp cũng giải trình rằng năm 2022 nguyên vật liệu liên tục tăng cao, đáng chú ý là than cám (giá chưa bao gồm thuế giá trị gia tăng), so với năm 2021 tăng gấp đôi lên 4 triệu đồng/tấn đã làm cho chi phí sản xuất clinker tăng trung bình 327.000 đồng/tấn. Song song với giá than thì giá dầu diesel cũng cũng ghi nhận tăng 50% đã khiến cho công ty lỗ sau thuế 53 tỷ đồng và biên lợi nhuận tiến sát về mốc 0%.

Cũng theo đó, việc giá than hạ nhiệt cũng chính là tín hiệu đáng mừng dành cho doanh nghiệp xi măng, mặc dù vậy thì ông Cung cũng cho biết áp lực mới có thể xuất hiện nếu như giá điện tăng trong năm 2022. 

Và trong thời gian qua, Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) đã có nhiều lần kiến nghị Chính phủ tăng giá bán lẻ điện bởi nguồn nguyên liệu đầu vào có tăng cao, trong khi đó giá bán điện vẫn đứng yến suốt thời gian 4 năm, doanh nghiệp này cũng đã lỗ 31.000 tỷ đồng trong năm 2022.

Liệu đầu tư công có tạo được động lực cho ngành xi măng?

Vụ Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, nhu cầu tiêu thụ xi măng trên toàn ngành trong năm 2023 dự kiến khoảng 200 - 105 triệu tấn, so với năm 2022 tăng từ 7 - 10%. Trong đó thì tiêu thụ nội địa ở mức 60 - 65 triệu tấn, xuất khẩu đạt 35 - 40 triệu tấn.

Cũng trong bối cảnh chi phí đầu vào tăng, doanh nghiệp xi măng cũng phải trông cậy vào động lực đến từ đầu tư công. Ở một cuộc họp đầu năm 2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã nêu rõ mục tiêu năm nay là giải ngân ít nhất 95% trong tổng số hơn 711.000 tỷ đồng vốn đầu tư công.

Ông Cung đánh giá việc đầu tư dành cho cơ sở hạ tầng và đường cao tốc cũng sẽ chính là điểm tựa chính dành cho các doanh nghiệp trong ngành, song song với việc các ngân hàng giảm lãi suất cho vay cũng được kỳ vọng sẽ hồi sinh được thị trường bất động sản và tác động gián tiếp đến ngành xi măng. 

Đối với mảng xuất khẩu, ông Cung cho rằng xuất khẩu xi măng và clinker trong năm 2023 sẽ tiếp tục khó khăn khi mà nhu cầu xây dựng của thị trường chính đó là Trung Quốc vẫn còn đang ảm đạm. 

Ở chiều hướng khác, việc tăng thuế xuất khẩu đối với mặt hàng clinker từ 5% lên mức 10% từ ngày 1/1/2023 cũng đang khiến cho doanh nghiệp điêu đứng bởi vì giá bán không đủ bù đắp cho chi phí sản xuất, thuế.

Theo ghi nhận, từ năm 2022, Hiệp hội Xi măng Việt Nam đã gửi văn bản lên Chính phủ kiến nghị lùi thời hạn tăng thuế xuất khẩu clinker nhằm  mục đích tháo gỡ khó khăn dành cho doanh nghiệp, tuy nhiên đến thời điểm này vẫn chưa nhận được phản hồi.