Data journalism là gì? Cách kể chuyện bằng báo chí dữ liệu hiệu quả

Data journalism là gì?

Data journalism nghĩa là báo chí dữ liệu. Báo chí dữ liệu là việc sử dụng những con số, những thông tin dữ liệu để có thể tạo nên một tác phẩm báo chí hoàn chỉnh phản ánh tin tức một cách bao quát, thú vị và hấp dẫn nhất có thể.

Cách trình bày các tác phẩm báo chí truyền thống trước kia thường có “quá nhiều chữ”, không mấy hấp dẫn cho người đọc, khó có thể thu hút được sự quan tâm chú ý của độc giả, công chúng hiện đại. Trong khoảng thời gian ngắn ngủi, eo hẹp, độc giả không muốn phải bỏ ra quá nhiều thời gian chỉ để đọc, tiếp nhận một chủ đề thông tin mà muốn được tiếp nhận càng nhiều loại thông tin càng tốt.

Điều này khiến cho báo chí hiện đại ngày nay phải thay đổi cách trình bày nội dung bằng việc đơn giản hóa những con chữ, những con số thay bằng những hình ảnh hấp dẫn phong phú, những thông tin số liệu thể hiện một cách trực quan.

Trước đây, báo chí dữ liệu xuất hiện một cách đơn giản sơ khai trong những bản tin đồ họa ở trên báo in, báo giấy, trong những bản tin dự báo thời tiết đơn giản nội dung ngắn gọn cho đến những nội dung nhiều thông tin, phức tạp hơn, được trình bày đầy màu sắc, công phu bằng những loại phần mềm xử lý chỉnh sửa hình ảnh. Tuy nhiên, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 bùng nổ, như hiện nay một tin đồ họa hoàn toàn có thể thay thế, thể hiện toàn bộ những nội dung thông tin khổng lồ có chứa ở trong các nguồn dữ liệu lớn.

Khi nhắc đến data journalism là nói đến việc hình ảnh hóa (visualisation) các dữ liệu bằng những biểu đồ, hình ảnh infographic,... Hình ảnh hóa dữ liệu kết hợp cùng với khả năng phân tích thông tin báo chí trong các tác phẩm báo chí dữ liệu tạo ra sự hấp dẫn, vui vẻ, cuốn hút so với những bài báo chí thông thường.

Có thể nói, báo chí dữ liệu rất khác biệt so với báo chí truyền thống, khi coi trọng các dữ liệu được đưa ra hơn là tin tức.Trong thời đại kỹ thuật số bùng nổ như hiện nay, mọi thứ mọi thông tin đều được mô tả kỹ chi tiết bằng những con số trực quan.

Sự cuốn hút hấp dẫn đặc biệt của báo chí dữ liệu

Điểm khác biệt lớn nhất của báo chí dữ liệu đó chính là năng lực cung cấp về thông tin trực quan hơn, chi tiết và hấp dẫn hơn so với những loại hình báo chí truyền thống. Ngoài ra, báo chí dữ liệu cho thấy được khả năng kể về một câu chuyện vô cùng hấp dẫn, thú vị với quy mô, phạm vi thông tin rất rộng lớn nhờ vào sự hỗ trợ rất lớn từ các loại hình phương tiện kỹ thuật số đã đem lại cho nền báo chí hiện đại, thể hiện ở một số những nội dung chính nhất định sau:

Thứ nhất, cách sắp xếp dữ liệu thông tin một cách rất khoa học. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là thời đại của những thông tin dữ liệu lớn, dữ liệu trở thành một chìa khóa quan trọng cho các ấn phẩm sản phẩm báo chí, giúp cho báo chí dữ liệu ngày càng trở nên phát triển mạnh mẽ.

Nhờ vào sự hỗ trợ rất lớn của của công nghệ trí thông minh nhân tạo, việc phân tích các thông tin dữ liệu số liệu ngày càng trở nên nhanh chóng, dễ dàng và tiện lợi hơn, phóng viên có thể thu được những kết quả so sánh rất cụ thể chi tiết, qua đó có thể kể lại câu chuyện nhất định theo một cách riêng, rất đặc biệt.

TS Abdul Rohman, giảng viên của Khoa Truyền thông, Đại học RMIT chia sẻ, thông tin trong loại hình báo chí dữ liệu, dữ liệu đã không còn là một công cụ thống kê, phóng viên sẽ chỉ dùng các thông tin dữ liệu để viết ra một câu chuyện có giá trị thông tin cao, mang tính thời sự.

Khi xử lý những nguồn thông tin dữ liệu thô, phóng viên cần phải tìm ra được những câu hỏi lớn, một giả thiết, một nghi vấn nào đó từ những nguồn thông tin dữ liệu cụ thể, nhất định và tìm kiếm ra những nguồn dữ liệu để minh chứng cho các sự dự đoán, khi đó báo chí dữ liệu sẽ tạo ra được sự lôi cuốn, hấp dẫn và tò mò cho bạn đọc.

Dữ liệu về cuộc chiến quân sự tại nước Afghanistan được chuyển đến phóng viên của tờ báo The Guardian dưới dạng bảng tính Excel với khoảng hơn 92.201 hàng dữ liệu. Phóng viên chiến trường rất khó để có thể tóm tắt được toàn bộ thông tin của cuộc chiến để từ đó có thể truyền tải được đến công chúng bằng cách diễn giải một cách thông thường khi có một số thông tin dữ liệu không thể hiện được rõ tất cả thông tin nội dung.

Nhóm phóng viên chiến trường điều tra của tờ The Guardian phải triển khai xây dựng một thông tin cơ sở dữ liệu nội bộ giúp cho đội ngũ phóng viên có thể dễ dàng tìm kiếm được câu chuyện của họ qua những cụm từ khóa hoặc những sự kiện có tính chất quan trọng.

Nhóm phóng viên sẽ bắt đầu sàng lọc dữ liệu thông tin và kể những câu chuyện hấp dẫn bằng biểu đồ và Infographic về toàn bộ sự kiện của cuộc chiến bằng một số từ các khóa cụ thể.

Ví dụ như sự gia tăng của những cuộc tấn công trực tiếp bằng vũ khí bom hẹn giờ. Có khoảng hơn 7.500 vụ nổ và những cuộc phục kích trong khoảng thời gian từ những năm 2004 đến năm 2009. Dữ liệu cho thấy, khu vực miền Nam Afghanistan, nơi mà quân đội Anh và quân đội Canada đóng quân là khu vực đã bị thiệt hại nặng nề nhất do ảnh hưởng từ những cuộc đánh bom.

Thứ hai, sự minh bạch thông tin chính là công cụ quan trọng chống lại thông tin giả. Sự phát triển một cách nhanh chóng mạnh mẽ của mạng xã hội đã tạo ra tiền đề cho sự bùng nổ, phát triển của những tin giả. Trong cuộc chiến chống lại thông tin giả, báo chí có đóng góp một vai trò đặc biệt quan trọng trong định hướng thông tin, bác bỏ các thông tin giả.

Trong kỷ nguyên 4.0, dữ liệu là một chìa khoá vô cùng quan trọng giúp cho việc phân biệt những điều xảy ra thực tế hay chỉ là được hư cấu. Trong quá trình tiếp nhận các dữ liệu thông tin, những thông tin có số liệu chi tiết cụ thể, nguồn gốc rõ ràng sẽ luôn tạo ra niềm tin rất lớn đối với các bạn đọc, điều này cho thấy báo chí dữ liệu hiện nay có một vị trí đặc biệt quan trọng trong cuộc chiến chống lại các tin giả, khi mà thông tin được đưa ra một cách vô cùng minh bạch bằng những số liệu chi tiết cụ thể.

Cách mạng Công nghiệp 4.0 tạo điều kiện cho công chúng tiếp cận nguồn dữ liệu thô bằng khả năng liên kết, kết nối với nền tảng dữ liệu lớn, giúp công chúng có thể dễ dàng kiểm chứng được những giả thiết cụ thể chi tiết mà các phóng viên đưa ra trong các tác phẩm báo chí dữ liệu hoặc tự đưa ra những phân tích, dự đoán của chính bản thân họ.

Thứ ba, trực quan số liệu. Báo chí dữ liệu cung cấp cho độc giả cái nhìn tổng quan, cụ thể về một vấn đề nào đó bằng cách biểu thị thông tin bằng biểu đồ hoặc đồ họa. Những tác phẩm Infographic đầy màu sắc, sống động giúp công chúng chỉ cần ấn “click” vào trong một khu vực nhất định trên hình ảnh, những thông tin về các khu vực đó sẽ nhanh chóng hiện ra. Đây là cách thức sử dụng để nén dữ liệu giúp cho bạn đọc có thể tìm thấy những thông tin dữ liệu theo nhu cầu mà độc giả đang chú ý quan tâm, thay vì tất cả những thông tin dữ liệu được đưa ra dàn trải ở trên mặt báo.

Bên cạnh đó, cách trình bày tin tức bằng đồ họa trở nên đơn giản, dễ dàng hơn nhiều với những chương trình được thiết kế trên mạng Internet cùng những gói dịch vụ dành riêng cho các đơn vị cơ quan báo chí. Ngoài ra, xu hướng báo nhúng đang ngày càng phát triển mạnh mẽ hơn trên thế giới, hiện nay, một số đơn vị cơ quan báo chí đang ghi nhận có sự kết hợp mạnh mẽ với những tác phẩm báo chí siêu dữ liệu vào trong những tác phẩm báo nhúng với những góc nhìn đa chiều hơn tạo ra sự lôi cuốn, hấp dẫn cho công chúng.

Báo chí dữ liệu dần trở thành mô hình kinh doanh truyền thông mới

Trong dòng lưu chuyển tin tức của khối ngành truyền thông đương đại, thông tin được đưa đến từ rất nhiều nguồn khác nhau, mang nhiều hình thức thể hiện phong phú, đa dạng khác nhau với một số lượng thông tin dữ liệu khổng lồ và cũng có rất nhiều thông tin nhiễu. Năm 2015, hồ sơ mật “Panama Paper” đã được chuyển đến tờ báo Süddeutsche Zeitung (nước Đức) với khoảng hơn 11,5 triệu tài liệu bí mật. Những nội dung thông tin đồ sộ như vậy sẽ rất khó trong việc chuyển tải bằng những bài báo truyền thống thông thường.

Trong khi đó, công nghệ báo chí dữ liệu hiện đại ngày nay sẽ có khả năng phân loại, sàng lọc và trình bày những thông tin nói trên một cách đơn giản, khoa học, nhanh chóng, dễ hiểu và trực quan nhất. Báo chí dữ liệu với đặc trưng là khả năng có thể mô phỏng những dữ liệu thông tin bằng những loại biểu đồ, các bản đồ, những ma trận hình ảnh… kết hợp với việc thực hiện phân tích chỉ dẫn của các đơn vị nhà báo, sẽ tạo ra được những hình thức thể hiện vô cùng thú vị hấp dẫn, trực quan hơn rất nhiều so với những bài viết tin tức kiểu truyền thống.

Báo chí dữ liệu không chỉ tạo những phương pháp kể chuyện mới phù hợp với sự phát triển của công nghệ mới cũng như tạo ra thói quen tiếp nhận thông tin của đối tượng độc giả đương đại mà còn từng bước tạo nên những mô hình kinh doanh phi truyền thống dành cho các hãng tin 

Bloomberg đã và đang trong quá trình triển khai các hệ thống dịch vụ Bloomberg Terminal, cung cấp dữ liệu thông tin thị trường tài chính cùng với những công cụ trực quan hoá thông tin dữ liệu dành cho các nhà đầu tư lớn trên toàn cầu. Bên cạnh đó, hãng Bloomberg còn cung cấp thêm những bản báo cáo phân tích nghiên cứu dữ liệu chuyên sâu được thực hiện bởi những nhà báo danh tiếng, có uy tín. Đây chính là giá trị cốt lõi của dịch vụ và hiện tại đang mang về nguồn doanh thu thường niên rất lớn, lên đến hơn 6.3 tỉ $ cho hãng tin Bloomberg.

Với bài viết trên đây bạn đã có thể hiểu hơn về khái niệm Data journalism là gì cũng như những đóng góp của chúng cho ngành báo chí hiện đại. Data journalism có sức hấp dẫn rất lớn đối với các độc giả ngày nay.