Cổ phiếu chu kỳ của chứng khoán Việt Nam diễn biến như thế nào khi nhìn từ mức PE 2-4 lần của nhóm thép?

Cổ phiếu thép giảm mạnh, PE chỉ còn 2-4 lần sau trần tình của Chủ tịch Trần Đình Long

Theo Nhịp sống kinh tế, khi các nhà đầu tư lớn nhỏ trên thị trường cho rằng mắc P/E PE forward năm 2022 của VN-Index là 11.x chính là mức cực rẻ của thị trường chứng khoán Việt Nam thì vẫn có những cổ phiếu chu kỳ như cổ phiếu thép chỉ giao dịch ở mức PE 2 - 4 lần. Điều này tưởng chừng như vô lý nhưng lại được các nhà đầu tư huyền thoại trên thế giới lý giải từ lâu. Chủ tịch Hội đồng quản trị của Tập đoàn Hòa Phát có phát biểu trong buổi họp Đại hội cổ đông mới đây về mục tiêu lợi nhuận 25.000 - 30.000 tỷ đồng trong năm 2022 đã giảm đáng kể so với năm 2021, cụ thể: "Chúng ta chỉ là tế bào trong nền kinh tế, mọi người đợi kết quả kinh doanh quý 1, quý 3 và quý 4 tôi nghĩ kế hoạch kinh doanh trong năm nay sẽ khó. Mọi người cũng sẽ thấy được kết quả kinh doanh thê thảm như thế nào vì ngành thép không được thuận lợi. Tất nhiên trong bất kỳ điều kiện gì thì Hòa Phát cũng sẽ cố gắng làm một cách tốt nhất. Và trong bất cứ khó khăn thì Hòa Phát cũng phải là công ty tốt nhất trong ngành thép, nhưng đề nghị cổ đông thông cảm. Ở trong nền kinh tế chung này, mình không thể khác được". 

Câu nói của vị chủ tịch này nói đến những khó khăn trong thời gian tới sau 2 năm thăng hoa của ngành thép. Nói nôm na là ngành thép đang đi vào khó khăn hơn. Chính câu nói này của ông Long đã vô tình đẩy các cổ phiếu thép vốn đã giảm giá mạnh hơn trước đó tiếp tục giảm thêm. Khi cổ phiếu thép giảm mạnh, PE chỉ còn 2 - 4 lần so với mức bình quân 13.x lần của thị trường hiện nay (FE forward năm 2022 khoảng 11.x lần). Mức PE thấp của cổ phiếu thép, nhiều nhà đầu tư đã cho rằng rất vô lý nhưng cần nhìn dưới góc độ của cổ phiếu chu kỳ. Còn khi ở cuối chu kỳ cổ phiếu sẽ thường có mức PE thấp. Đây được xem là đặc điểm của nhóm cổ phiếu chu kỳ. Hiện trên thị trường chứng khoán có nhiều cổ phiếu mang tính chu kỳ như cổ phiếu hàng hóa, chứng khoán, cổ phiếu thép, phân bón,... và điển hình nhất là nhóm cổ phiếu thép - trong đó có Hòa Phát. 

Hiện tại, hàng loạt các cổ phiếu ngành thép của đang có mức PE rất thấp như HPG giá loanh quanh là 35.000 đồng/cổ phiếu, tức là PE chỉ 4,4 lần, HSG ở mức giá 21.700 đồng/cổ phiếu và hiện nay cũng chỉ có PE 3 lần, NKG với giá hiện tại là 30.300 đồng/cổ phiếu mức PE đã rớt về 2,76 lần. Còn một số cổ phiếu ngành thép khác như Thép Tiến Lên (TLH) mức PE cũng đang ở mức 3 lần, SMC PE thậm chí chỉ ở mức 2,18 lần.

Tổng công ty thép Việt Nam (mã: TVN) cũng có mức PE 11 lần và Tisco (mã:TIS) có PE 16 lần. Tuy nhiên, hai doanh nghiệp này thuộc sở hữu nhà nước và Tisco lại vướng dự án 8.000 tỷ đồng đắp chiếu dài hạn. Cũng vì thế mức PE không phản ánh tình hình chung của toàn ngành. Vậy lý do tại sao lại có mức PE thấp như thế. 

Năm 2022, ngành thép có dấu hiệu chững lại

Được biết, trong hai năm qua ngành thép đã thăng hoa với giá thép tăng dữ dội. Trên cơ sở đó doanh nghiệp thép đã gặt hái được lợi nhuận, giá cổ phiếu bứt phá. Tuy nhiên, đến năm 2022, ngành thép có dấu hiệu chững lại, giá cổ phiếu đã phản ánh trước với việc rớt giá sâu (mất khoảng 50 - 60% so với đỉnh giá) đã khiến cho mức PE thấp đáng kinh ngạc. Quan sát trong giai đoạn từ năm 1996 đến hiện tại, từng có lúc giá thép thế giới leo lên mốc hơn 1.100 USD/tấn nhưng cũng có khi lùi về 200 - 300 USD/tấn. Không thể phủ nhận được rằng, thép là ngành có tính chất chu kỳ. 

Còn theo góc nhìn của huyền thoại đầu tư Peter Lynch trong cuốn sách "Đánh bại phố Wall", tại chương 15 lý giải rất sâu sắc về mức PE thấp của các cổ phiếu có tính chu kỳ. Cổ phiếu chu kỳ cũng được xem là một khẩu vị yêu thích của nhà đầu tư nổi tiếng này. Và khi nền kinh tế trì trệ, các chuyên gia quản lý tiền đã bắt đầu nghĩ đến việc đầu tư vào những công ty hoạt động theo chu kỳ. Hơn thế, việc tăng hay giảm giá cổ phiếu của các công ty sản xuất nhôm, thép, gỗ, sản xuất giấy, chế tạo ô tô, hóa chất và hàng không bùng nổ đến việc suy thoái rồi lại phục hồi lại mô hình quen thuộc, cũng như các mùa trong năm vậy. Và vấn đề ở đây chính là mong muốn muôn thuở đi trước các đối thủ cạnh tranh của các nhà quản lý quỹ bằng cách quay vòng theo chu kỳ trước khi những người khác kịp làm. Dường như Phố Wall đã luôn tiên liệu được sự hồi phục của các ngành hoạt động theo chu kỳ sớm hơn thực tế rất nhiều, điều này sẽ giúp cho họ đầu tư vào vòng tuần hoàn đó ngày càng khéo léo hơn.

Peter Lynch viết rằng: "Với hầu hết các cổ phiếu, tỷ lệ P/E thấp được coi là một điều tốt lành, nhưng với các cổ phiếu chu kỳ thì điều này lại ngược lại. Chỉ số P/E thấp của các công ty chu kỳ là dấu hiệu cho thấy công ty đang ở vào khúc cuối của giai đoạn thịnh vượng. Nhà đầu tư không thận trọng sẽ giữ những cổ phiếu chu kỳ này vì tình hình kinh doanh vẫn tiến triển tốt và các công ty vẫn có mức thu nhập cao, nhưng điều đó sẽ sớm thay đổi. Nhà đầu tư thông minh lúc này sẽ bán cổ phiếu ra để tránh tình trạng bán cổ phiếu ồ ạt". Và khi đám đông đổ xô đi bán cổ phiếu thì giá cổ phiếu chỉ có thể đi xuống. Còn khi giá giảm đã kéo theo tỷ lệ P/E thấp dần đối với nhà đầu tư không chuyên thì cổ phiếu khi trông P?E của nó sẽ ngày càng hấp dẫn. Không bao lâu, nền kinh tế cũng sẽ biến động, thu nhập từ cổ phiếu chu kỳ này cũng sẽ giảm với mức độ chóng mặt. Bởi vì có nhiều nhà đầu tư muốn thoát ra làm cho giá cổ phiếu tụt dốc. Trên thực tế, mua cổ phiếu chu kỳ sau khi công ty đạt kỷ lục về lợi nhuận trong vài năm với tỷ lệ P/E ở mức thấp chính là phương pháp đầu tư sẽ khiến cho bạn thua lỗ một nửa vốn chỉ sau thời gian ngắn. 

Ở chiều ngược lại, tỷ lệ P/E cao được xem là một tín hiệu không hay đối với hầu hết các cổ phiếu thì nó có thể lại là một tin tốt lành của một cổ phiếu chu kỳ. Thông thường điều này có nghĩa là một công ty chu kỳ đang vượt qua thời kỳ tồi tệ nhất và hoạt động kinh doanh của nó nhanh chóng được cải thiện, lợi nhuận thu được sẽ vượt cả kỳ vọng của các nhà phân tích và các nhà quản lý quỹ bắt đầu sốt sắng mua cổ phiếu. Chính vì thế, giá cổ phiếu sẽ tiếp tục tăng lên. 

Peter Lynch viết: "Trên thực tế, chơi cổ phiếu chu kỳ chính là một trò chơi dự đoán khiến cho việc kiếm tiền từ những cổ phiếu này khó gấp đôi. Rủi ro cơ bản ở đây chính là bạn mua quá sớm rồi sau đó nản chí bán đi. Việc đầu tư vào một công ty chu kỳ mà không có kiến thức cơ bản về ngành đó (ví dụ như đồng, nhôm, sắt thép, gỗ, giấy, ô tô, hay bất kể ngành gì) cũng như quá trình phát triển của nó là một việc làm nguy hiểm. Nếu như bạn là một thợ ống nước, theo dõi giá cả của từng sản phẩm ống đồng thì bạn sẽ có nhiều cơ hội kiếm tiền hơn cả một Thạc sĩ quản trị kinh doanh. Và thành tích của tôi về các cổ phiếu chu kỳ cũng là khá tốt. Vậy nên, hễ khi nào có suy thoái thì tôi đều chú ý đến chúng. Vì bản thân tôi luôn có suy nghĩ một cách tích cực và giả định rằng nền kinh tế sẽ tăng trưởng trở lại dù cho có bao nhiêu dòng tít ảm đạm xuất hiện trên báo chí. Chính vì thế mà tôi vẫn sẵn sàng đầu tư vào cổ phiếu chu kỳ trong thời điểm tồi tệ nhất. Một khi mọi thứ dường như không thể tồi tệ hơn nữa đối với những công ty này, thì sự chuyển biến tốt dần lên bắt đầu xuất hiện".

Và sự hồi phục trở lại của một công ty với một bảng cân đối kế toán vững mạnh chính là điều chắc cahwns xảy ra. Điều này cũng sẽ dẫn đến quy tắc 19 của Peter đó là "Trừ khi bạn là một người bán khống hay một thi sĩ tìm kiếm một người bạn đời giàu có, không thì đừng bao giờ trở nên quá bi quan". Hơn thế, Peter Lynch cũng từng đầu tư vào các cổ phiếu chu kỳ nổi tiếng như GM - đây là công ty chuyên sản xuất ô tô và Phelps Dodge - là một công ty chuyên khai thác đồng. Cũng theo vị chuyên gia này, điều quan trọng nhất đối với các cổ phiếu chu kỳ chính là bảng cân đối kế toán có thực sự đủ mạnh để tồn tại qua giai đoạn sụt giảm sắp tới.