Cổ nhân dạy “Đũa không cắm thẳng, ngồi không rung chân”: Tại sao lại quan niệm như vậy?

Có thể thấy, những câu nói của tổ tiên thể hiện những quy tắc quan trọng trong cuộc sống và là một trong những điều cốt yếu mà mọi người cần biết. Những quy tắc này bao hàm tất cả các khía cạnh của cuộc sống. Đọc qua, nhiều người cứ ngỡ đó là sự ràng buộc nhưng thực tế, nó lại dạy chúng ta phép tắc và sự tôn trọng. 

Bên cạnh câu nói “Đũa không cắm thẳng, ngồi không rung chân”, người xưa thường dùng câu “tam trường lưỡng đoạn” để ám chỉ cách sắp xếp đũa ngắn dài, không đồng đều trên bàn ăn. Đây được xem là điềm xấu, thể hiện sự xui xẻo và chết chóc. Trong văn hóa của người Á Đông, việc dùng đũa cắm thẳng vào bát cơm được coi là hành vi tối kỵ. Hành vi này tương tự với việc cắm nhang vào bát hương để cúng người đã khuất. 

Quy tắc khi dùng đũa của người xưa

Đũa là một đồ vật khá độc đáo mang đậm nét văn hóa của người dân Á Đông. Đũa có nguồn gốc sớm nhất phải kể đến triều đại nhà Thương và nhà Chu cách đây hơn 3000 năm. Chính vì thế, việc sử dụng đũa cũng có rất nhiều quy tắc, cụ thể như sau: 

Không cắm đũa vào bát cơm

Khi trẻ nhỏ cắm đũa vào bát cơm chắc chắn sẽ bị cha mẹ, người lớn khiển trách. Nguyên nhân bởi, từ thời xa xưa, đũa chỉ được cắm thẳng vào bát cơm khi thờ cúng tổ tiên hoặc người mới qua đời. Ngày nay, nhiều nơi vẫn quan niệm không nên cắm thẳng đũa vào bát cơm bởi có thể mang đến những điều xui xẻo, không may mắn.  

Không dùng đũa gõ bát

Có một quan niệm rằng, khi ăn không được dùng đũa gõ vào bát cơm. Hành động này sẽ khiến nhiều người khác cảm thấy phản cảm. Trước kia, khi người ăn xin ăn uống, họ sẽ dùng đũa đánh vào bát cơm của mình để gây sự chú ý với những người xung quanh.  

Trong xã hội ngày nay, dù thực trạng người ăn xin gõ đũa bát không còn nhưng nhiều người vẫn kiêng kỵ điều này. Bên cạnh đó, người dân còn chú ý sử dụng những loại đũa khác nhau vào những dịp khác nhau. Cụ thể, màu sắc của đũa cũng phải phù hợp trong những dịp cần dùng. Ví như, tổ chức tang lễ tại nhà là phải dùng đũa trắng thay vì đỏ, nếu không sẽ là không tôn trọng người đã khuất. Ngược lại, nếu trong nhà có việc vui thì chọn đũa màu đỏ với ý nghĩa thịnh vượng. 

Những nghi thức gia đình của người xưa

Người xưa vốn rất coi trọng lễ nghi phép tắc. Họ coi phép tắc chính là giáo dục. Học thức của một người tốt hay xấu trước hết thể hiện ở hành vi của người đó có phù hợp hay không. 

Một người được giáo dục tốt sẽ dễ được mọi người đồng tình và ưu ái. Trong cuộc sống cũng như các tác phẩm thơ văn, điện ảnh thường thấy rằng, hầu như mọi người đều đánh giá cao sự khôn ngoan của cuộc sống. 

Đi - đứng - ngồi - nằm phải đúng mực

Việc đi, đứng, ngồi, nằm là tác phong của mỗi người. Thông thường, trước khi binh lính nhập ngũ vài ngày, việc đầu tiên họ được huấn luyện chính là tư thế quân sự. Nếu họ không thể đứng yên thì không thể nói đến hình tượng người lính được nữa.

Bình thường ở nhà cũng thế, chỉ khi bạn đứng thẳng thì mới được người khác coi trọng. Ngược lại, nếu bạn luôn quanh co, người khác tự nhiên sẽ không muốn liếc nhìn bạn lần thứ hai. Chưa kể, nhiều người lớn tuổi còn truyền nhau câu nói rằng: Nếu đi đứng ngay thẳng, đời sau sẽ ngay thẳng.

Ngồi không rung chân

Cổ nhân có câu rằng: “Nam đẩu cùng, nữ đẩu tiện” – Đàn ông nghèo, đàn bà ế. Tuy chỉ là một câu nói cửa miệng nhưng không khó để nhận thấy người xưa không ưa gì thói quen rung chân, đồng thời đánh giá thấp điều này.

Nếu bạn quen rung chân, bạn sẽ bị mọi người coi là xuề xòa và thiếu tôn trọng nơi công cộng. Rung chân không chỉ là tác phong con người mà còn thể hiện vận mệnh người đó. Thử nghĩ mà xem, nếu bạn cứ rung chân khi đàm phán với đối tác, chắc chắn đối phương sẽ có đánh giá không cao về bạn.

Tôn trọng người già và yêu thương trẻ nhỏ

Cổ nhân Trung Quốc có câu rằng: “Trưởng ấu hữu tự, tôn ti hữu biệt” – Người lớn tuổi và trẻ em phải có trật tự, và có sự phân biệt giữa cấp cao và cấp dưới”. Yêu thương trẻ nhỏ, tôn trọng người già luôn là một đức tính truyền thống. Người trẻ cần phải biết kính trọng người lớn tuổi. Khi nói chuyện với người lớn, không dùng ngón tay để chỉ bởi đây là hành động khinh thường. Bên cạnh đó, hậu bối cũng không được gọi thẳng tên trưởng lão bởi như thế là bất lịch sự. 

Khi dùng bữa, không được ngồi và ăn trước người lớn. Mọi người phải đợi người lớn tuổi ngồi vào chỗ và động đũa trước thì mới được dùng bữa. 

Quy tắc tiếp khách của người xưa

Khi tiếp xúc với người khác, điều quan trọng nhất chính là cách đối nhân xử thế. Hàng ngày, không tránh khỏi những lúc hàng xóm sang chơi, bạn bè đến nhà, bạn tuyệt đối không được thô lỗ. Đặc biệt khi tiếp đãi khách quý, gia chủ không được để sáu bát sáu đĩa. Nguyên nhân bởi, theo thông lệ xưa của nhà Thanh, tử tù chỉ được ăn sáu đĩa trước khi bị xử tử.

Bên cạnh đó, khi cách ngồi vào chỗ cũng không được lấy đồ ăn ngay. Chỉ khi chủ nhà nâng ly báo hiệu bữa ăn bắt đầu thì khách mới đụng đũa. Cho nên, khách không được ăn trước chủ nhà. Đồng thời, chủ nhà cũng phải đợi đến khi khách ăn xong bỏ bát thì mới dọn dẹp; tuyệt đối không dọn khi khách còn đang ăn. 

Khi nhà đang có khách thì không được quét nhà quét sân bởi đây là hành vi phản cảm, thô lỗ; cũng không dùng chổi đánh người khác trước mặt khách khứa. Khi nhặt vật gì do người khác đưa, phải cầm bằng cả hai tay. Nếu cầm bằng một tay chứng tỏ địa vị của bên kia thấp, đó là biểu hiện của sự thiếu tôn trọng đối với mọi người.

Có thể thấy, những quy tắc do tổ tiên để lại nghe có vẻ rườm rà nhưng thực chất đó là kết tinh của văn hóa truyền thống. Nắm giữ được những quy tắc bạn trọng, bạn sẽ được mọi người yêu quý và chào đón.