Chuyên gia nhận định: Cần có quỹ hỗ trợ “sếu đầu đàn”

Cần tạo ra các doanh nghiệp Việt để “cầm cái”

Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển Mekong - TS Phùng Đức Tùng cho biết, tham vọng để cho Việt Nam cũng có những doanh nghiệp mang tầm cỡ đa quốc gia, làm chủ được chuỗi giá trị để có thể dẫn dắt nền kinh tế đã được đề cập từ lâu, nhưng chúng ta chưa làm được hay là nói đúng hơn chưa có một chính sách đủ tầm, tập trung và dài hơi để đạt cho bằng được. Chẳng hạn như câu chuyện ông lớn VinFast đã sản xuất được xe buýt điện rồi nhưng đến hiện nay doanh nghiệp chưa nhận được sự hỗ trợ nào từ Chính phủ. Lấy ví dụ như quy định buộc các đơn vị công có sử dụng xe buýt, ưu tiên mua xe buýt điện sản xuất ở trong nước. Làm như thế thì mới có thể tạo động lực khuyến khích doanh nghiệp phát triển. 

TS Phùng Đức Tùng nói rằng: “Chúng ta đang từng bước gây dựng nên những con chim đầu đàn cho nền kinh tế thì phải tận dụng tối đa những gì DN trong nước làm được, phải khuyến khích, hỗ trợ, ủng hộ tối đa. Phải để họ đứng vững trong nước thì cơ hội DN ra nước ngoài mới hiện thực được. Từ đó mới có doanh nghiệp đa quốc gia “made in Vietnam”. 

Và thừa nhận việc hiện thực hóa được khát vọng những đại bàng quốc tịch Việt trong lúc này cũng khá là gian nan bởi vì thế giới có độ cạnh tranh cao, độ mở lớn và thay đổi nhanh. Mặc dù vậy thì TS Phùng Đức Tùng cũng tỏ ra lạc quan và không phải vì thế mà chúng ta không làm được. Kinh tế trên toàn cầu cả năm tới đối diện với nguy cơ suy thoái. Nhưng Việt Nam nằm trong khu vực ít bị ảnh hưởng hơn và vẫn còn nhiều cơ hội nếu như biết tận dụng tốt. Vấn đề chính là bắt buộc phải có sự hỗ trợ lớn từ phía Chính Phủ. Cũng cần phải xác định được ngành nào sẽ là ngành mũi nhọn để có thể chú trọng chính sách hỗ trợ đồng thời làm sớm ngày nào sẽ hay ngày đó. 

Cũng đồng quan điểm, TS Huỳnh Thanh Điền (Đại học Kinh tế TP.HCM) cho biết, nền kinh tế của Việt Nam sau dịch bệnh COVID-19 đang nổi lên như một cực tăng trưởng mới. Mỹ hay là các nước phương Tây đã phát triển từ lâu và giờ họ có chiến lược đưa doanh nghiệp lớn qua các nước đang trên đà phát triển. Sản xuất chuyển dịch về khu vực châu Á thì Việt Nam cũng sẽ sở hữu cho mình rất nhiều lợi thế. Như thế, về mặt nội tại Việt Nam sau thời gian tích cực thu hút FDI theo hướng tiếp thu công nghệ, tạo công ăn việc làm trong nước thì người lao động cũng đã làm chủ công nghệ. Và dẫn đầu câu chuyện thương hiệu Việt cũng đã vươn tầm trên thế giới như VinFast của Vingroup hay Thaco (Trường Hải). TS Huỳnh Thanh Điền cũng khẳng định rằng: “Việt Nam hoàn toàn có thể sản sinh ra những tập đoàn, những doanh nghiệp công nghiệp hùng mạnh và có khả năng dẫn dắt toàn ngành cũng như đủ sức cạnh tranh trên trường quốc tế. Vấn đề hiện nay chính là làm sao để đội ngũ doanh nhân Việt mạnh dạn dám làm, muốn làm”.

Còn các chuyên gia cho rằng, Việt Nam nếu như muốn phát triển các ngành công nghiệp chủ lực và buộc phải có các doanh nghiệp chủ lực làm chủ chuỗi giá trị. Đó chính là những doanh nghiệp lớn có ý tưởng sản phẩm và có ý tưởng thiết kế kỹ thuật, có tiềm  lực để xây dựng được thương hiệu cũng như phát triển được hệ thống phân phối. Lúc đó thì doanh nghiệp cũng sẽ đặt hàng các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hướng dẫn họ về công nghệ, kiểm soát về chất lượng. Và mỗi một ông lớn sẽ tạo ra hàng ngàn công việc làm cho hàng ngàn doanh nghiệp vừa và nhỏ. Cũng với mô hình phát triển như thế thì mỗi ngành kinh tế cũng sẽ có thể tạo dựng được một đội ngũ doanh nghiệp Việt lớn mạnh, nội lực cũng như hoàn toàn làm chủ chuỗi giá trị. Đây cũng là tiền đề vững chắc để có thể kéo nền kinh tế không chỉ phát triển nhanh mà còn phát triển mạnh, bền vững.

Cần phải có quỹ hỗ trợ cho “sếu đầu đàn”

Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh - chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành cho biết, Nghị quyết 29 cũng đưa ra một chủ trương xây dựng những sếu đầu đàn với một diện mạo mới và phải làm chủ công nghệ, đổi mới sáng tạo cũng như phải có thương hiệu dần vươn ra khu vực cũng như toàn cầu lan tỏa nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp khác cùng nhau phát triển. Và với đề bài đó thì Chính phủ cũng hoàn toàn có thể tạo dựng được nền móng và bộ khung cho các tập đoàn lớn mạnh đúng nghĩa. 

Chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành nhấn mạnh: “Đó là doanh nghiệp lớn không chỉ là có vốn nhiều mà còn phải có chất. Chất ở đây chính là các doanh nghiệp sẽ phải làm chủ công nghệ, đổi mới sáng tạo cũng như có thương hiệu quốc tế. Và lớn hơn chính là phải có tính lan tỏa, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp khác phát triển. Như thế, dứt khoát cũng phải có môi trường kinh doanh thuận lợi, ít rủi ro giúp doanh nghiệp có cơ hội tiếp cận nguồn lực để tăng sức cạnh tranh…”. 

Thực tế cho thấy, mô hình doanh nghiệp, tập đoàn dẫn dắt một ngành công nghiệp cũng đã có bài học từ Hàn Quốc, Đức. Và sứ mệnh cầm cái chuỗi giá trị cũng như dẫn dắt hệ thống doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với một doanh nghiệp hay là một tập đoàn không thể tự mình mà làm được. Và khi một doanh nghiệp, tập đoàn được chọn mặt gửi vàng một cách công khai và minh bạch thì Chính phủ cũng cần phải dồn lực hỗ trợ bằng nhiều chính sách thiết thực có liên quan đến mặt bằng và đất đai, thuế, bảo lãnh cho vay vốn, bảo lãnh việc phát hành trái phiếu hay thậm chí là bảo lãnh tín dụng quốc tế. Song song với đó cũng cần phải có chính sách hỗ trợ gắn kết những mối quan hệ tạo thành chuỗi giá trị giữa doanh nghiệp lớn cùng các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng tham gia vào chuỗi giá trị cũng sẽ được hỗ trợ như ưu đãi về thuế hay chi phí liên quan đào tạo, chuyển giao công nghệ. 

TS Phùng Đức Tùng cũng nêu thêm quan điểm rằng, không chỉ có chính sách mà quan trọng nhất là chính sách đó có độ dài hơi bao lâu. Trước mắt thì cần phải có 2 quỹ tài chính hỗ trợ cho doanh nghiệp. Đó chính là quỹ hỗ trợ nghiên cứu và phát triển (R&D) nhằm tài trợ cho các doanh nghiệp mũi nhọn. Quỹ này cũng quan trọng bởi nếu như Chính phủ không hỗ trợ R&D thì một mình doanh nghiệp cho dù có tầm vóc lớn cỡ nào thì cũng sẽ rất khó tự thân đầu tư là R&D được. 

Thứ hai chính là quỹ hỗ trợ cho doanh nghiệp ngành công nghiệp mũi nhọn với mục đích mở rộng sản xuất, mở rộng thị trường cũng như ưu tiên tuyệt đối cho doanh nghiệp làm hàng hóa có hàm lượng chất xám cao, giá trị cao xuất khẩu cũng có gắn liền với mác “made in Vietnam”. Quỹ này cũng sẽ cho vay lãi suất ưu đãi. Cuối cùng chính là các chính sách hay các quỹ nói trên thì phải ổn định, lâu dài và thậm chí là có thể kéo dài 30 năm như một số nước đã từng làm. 

TS Phùng Đức Tùng cũng dẫn chứng Hàn Quốc có quỹ hỗ trợ nghiên cứu này từ lâu đời. Nhờ thế mà họ cũng mới có những Samsung, Hyundai. Cho đến hiện nay, đã lớn mạnh và đóng góp 20% GDP của Hàn Quốc nhưng Samsung vẫn tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ phía chính phủ nếu như có nghiên cứu sản phẩm mới và mang tính đột phá. Để có thể nghiên cứu và làm thành công màn hình LED thì Samsung cũng nhận hỗ trợ từ Chính phủ nước này ghi nhận là 32 triệu USD. Còn Đức cũng có quỹ hỗ trợ doanh nghiệp để R&D triển khai sản phẩm mới trị giá 3 tỷ euro hàng năm. Cũng tương tự, Nhật Bản cũng có ưu tiên cho doanh nghiệp nhỏ có nghiên cứu đóng góp vào nền y khoa nước nhà và cũng có thể hỗ trợ 1 triệu USD ngay lập tức nếu như sản phẩm có giá trị nhân văn. 

TS Phùng Đức Tùng nói thêm rằng, không thể chính sách nay có và vài năm sau lại bỏ khiến cho doanh nghiệp không an tâm đầu tư sản xuất được. Đòi hỏi doanh nghiệp có tầm nhìn dài hạn trong khi chính sách của chúng ta lại có sự thay đổi liên tục thì sẽ rất khó. Ví dụ như hiện tại doanh nghiệp đang gặp khó về vốn, vay không được hay chỉ vay trong ngắn hạn thì cùng lắm là trung hạn, còn dài hạn là không thấy. Trong khi đó, doanh nghiệp tìm nguồn vốn huy động qua kênh trái phiếu doanh nghiệp thì trước đây thả thoải mái thì nay lại phanh đột ngột khiến cho doanh nghiệp đang làm ăn tốt cũng bị vạ lây. Khi chính sách thay đổi nhanh như thế thì doanh nghiệp tài giỏi cỡ nào cũng không thể kịp trở tay. Vậy nên, điều quan trọng nhất chính là có hệ thống pháp luật nhất quán, ổn định nhiều năm, định hướng được rõ ràng và chọn ngành công nghiệp mũi nhọn để có thể xây dựng nên những con chim đầu đàn. 

TS Phùng Đức Tùng nhấn mạnh: “Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có nguồn vốn hỗ trợ cho nhà nông thì nay ngân hàng cũng sẽ phải có nguồn vốn hỗ trợ doanh nghiệp làm công nghiệp mũi nhọn với mức lãi suất thấp nhất. Trong thực tế, doanh nghiệp ngành công nghiệp thì hầu như không tiếp cận được vốn vay với mức lãi suất thấp để có thể đầu tư nghiên cứu và phát triển công nghệ từ đó làm những mặt hàng mang tính cạnh tranh cao từ điện tử, ô tô, cơ khí, năng lượng tái tạo”.