ChatGPT làm dấy lên lo ngại về nguy cơ mất việc, lao động Việt cần chuẩn bị gì?

Theo VnExpress, giới chuyên gia đưa ra nhận định rằng, ChatGPT chưa thể thay thế con người trong ngắn hạn. Tuy nhiên, nó sẽ là động lực để người lao động nỗ lực trau dồi thêm các kỹ năng.

ChatGPT được ra mắt từ ngày 30/11/2022, đã nhanh chóng tạo nên cơn sốt khi có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ như viết văn, tra cứu, lập trình bằng những câu lệnh ngắn. Theo Similar Web, nếu TikTok cần 9 tháng để đạt 100 triệu người dùng thì công cụ chatbot này chỉ mất 2 tháng.

Vừa qua, nền tảng này đã bắt đầu nhận được sự quan tâm nghiêm túc. Theo đánh giá từ tỉ phú Elon Musk, chatbot này “tốt một cách đáng sợ”. Đồng thời, ông lên kế hoạch tuyển một nhóm chuyên gia nghiên cứu về AI nhằm tạo nên sản phẩm cạnh tranh với ChatGPT.

Ngày 1/3, Sở Thông tin Truyền thông TP HCM đã đưa ra 4 nhóm nhóm lĩnh vực ứng dụng ChatGPT mà thành phố đặt hàng nhằm mục tiêu tìm ra những giải pháp giúp cải thiện hiệu quả quản lý nhà nước ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI.

Một lần nữa, cơn sốt ChatGPT đã khơi mào cho những cuộc thảo luận về nguy cơ con người sẽ bị thay thế bởi AI. Các chuyên gia trong nước và quốc tế cũng nhận định một số ngành nghề có thể chịu tác động lớn vì công nghệ trí tuệ nhân tạo.

Theo ông Phúc Phạm, Giám đốc Điều hành Robert Walters Vietnam - một công ty săn đầu người và tuyển dụng, nhân viên dịch vụ khách hàng, hay nhân viên telesales (bán hàng qua điện thoại) đều có thể bị thay thế nếu đa số câu trả lời mang tính cơ bản và tiêu chuẩn. Chuyên viên phân tích dữ liệu hay kỹ sư phần mềm cấp thấp là một nhóm nhân sự khác có thể bị ảnh hưởng.

Kịch bản tương tự có thể xảy đến với các chuyên viên nghiên cứu thị trường, nhập liệu, phân tích tài chính hay kế toán cơ bản. Các công việc truyền thông như báo chí, quảng cáo, sáng tạo nội dung hay tài liệu kỹ thuật cũng có thể bị ảnh hưởng.

Dẫu vậy, các chuyên gia nhân sự vẫn đồn đoán rằng AI nói chung và ChatGPT nói riêng không phải là mối đe dọa đối với lực lượng lao động Việt Nam, ít nhất là trong tương lai gần.

Theo dự báo của ông Phúc Phạm, sự có mặt của các công cụ AI như ChatGPT sẽ tạo nên nhu cầu khác trên thị trường, ngay cả khi một số công việc có thể bị thay thế bởi AI. Ông nói đó là lý do mà những công cụ này có thể tác động nhưng không gây nên sự đe dọa.

Theo đánh giá của bà Nguyễn Thị Thu Giang, Phó giám đốc Navigos Search miền Bắc, AI hay ChatGPT chưa thể thay thế người lao động được nhiều trong ngắn hạn, nghĩa là khoảng 3-5 năm tới. Đối với doanh nghiệp, nhu cầu tuyển dụng chưa ảnh hưởng lớn.

Lý do là vì AI tại Việt Nam chưa được ứng dụng nhiều, ngoại trừ những ngành nghề như ô tô, dịch vụ tài chính, viễn thông. Đối với những doanh nghiệp nhỏ và vừa, chatbot trả lời tự động vẫn là ứng dụng phổ biến. Thế nhưng, hiệu quả cũng giới hạn.

ChatGPT nói riêng hay các tổng đài tự động (callbot) nói riêng vẫn chưa thể thay được các tổng đài viên con người, theo Trọng Tiến, trưởng một đội tổng đài viên 13 nhân sự của một công ty tổng đài thuê ngoài cho ngân hàng tại quận 4, TP HCM.

Tiến giải thích rằng Callbot chủ yếu là để nhắc nợ. Trong khi đó, thông thường khách hàng sẽ rất bức xúc mới gọi, nhưng các callbot không nghe rõ thông tin người gọi sẽ tự động ngắt kết nối. Anh Tiến chia sẻ rằng chúng cũng không biết chờ đợi, nghe giải thích hay nghe chửi như họ.

Người lao động không cần lo sợ bị mất việc vì AI, tuy nhiên cần có thái độ thế nào để tận dụng được cơn sốt ChatGPT nói riêng và AI nói chung?

Các chuyên gia cho rằng tận dụng các nền tảng này để xử lý công việc mang tính đơn giản, lặp đi lặp lại là điều đầu tiên cần nghĩ tới. ChatGPT là một mô hình ngôn ngữ AI được đào tạo trên một kho văn bản trực tuyến khổng lồ. Theo đó, nó ghi nhớ câu, từ, đoạn văn được sắp xếp theo thứ tự thường xuyên nhất và cách thức mà chúng liên kết được với nhau.

Bà Thu Giang cho biết ChatGPT sẽ là một công cụ AI hữu ích cho những người cần thực hiện các công việc đòi hỏi tính đúc kết, tổng hợp và sáng tạo dựa trên những thông tin có sẵn. Bà Giang nói ChatGPT sẽ đặc biệt hữu ích với những công việc sử dụng ngôn ngữ dưới định dạng viết, chẳng hạn như các nội dung quảng cáo, văn bản, đề xuất, thông cáo báo chí, báo cáo về nội dung cụ thể.

Thế nhưng, ChatGPT chỉ có thể giúp lập trình viên triển khai các nhiệm vụ liên quan tới ngôn ngữ tự nhiên, mà chưa thể được dùng để lập trình. Mặt khác, người dùng cần nhận thức về vấn đề đạo văn, đặc biệt là khi ứng dụng hay tiếp thị trực tuyến.

Theo lưu ý của ông Phúc Phạm, Google có các thuật toán xử phạt, hạn chế nội dung được tạo ra bởi AI. Điều đó có nghĩa là việc dựa hoàn toàn vào AI ở những vai trò này dường như không phải là một chiến lược tốt. Sự kiểm soát và can thiệp của con người vẫn cần thiết ở đa số những vai trò mà AI có thể được dùng.

Điều thứ 2 là con người cần nâng cái EQ - trí tuệ cảm xúc nhằm tạo ra lợi thế so với máy móc. Theo bà Thu Giang, người lao động cần trau dồi thêm chuyên môn, các kỹ năng mềm của bản thân, đồng thời trau dồi trí tuệ cảm xúc và thúc đẩy sự sáng tạo trong công việc khi đứng trước sự phát triển ngày càng vượt bậc của AI nói chung và ChatGPT nói riêng.

Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) cho biết có 10 kỹ năng sẽ cần thiết khi đến cột mốc 2030, và 3 kỹ năng quan trọng nhất là Active Learning (Chủ động học), Fluency of Ideas (Lưu loát về ý tưởng) và Judgement & Decision Making (Đánh giá và Ra quyết định). Ngoài ra, sử dụng và kiểm soát công nghệ cũng là một kỹ năng cần được quan tâm để một người lao động có thể bắt nhịp với sự phát triển của công nghệ trí tuệ nhân tạo.

Theo các chuyên gia nhận định, ChatGPT cũng là động lực để cải thiện tổ chức và cá nhân. Theo chị Thu Ngọc, một chuyên gia truyền thông ở Hà Nội, ChatGPT vừa là cơ hội, vừa là thách thức. Chị cho biết đây có thể là công cụ tối ưu cho một số giải pháp trong ngành của chị, tuy nhiên không thể thay thế 100%.

Chị cho biết mọi người lo ChatGPT sẽ dần dần thay thế những người viết những nội dung truyền thông, tuy nhiên chắc chắn là không như vậy. Chúng ta có thể xem ChatGPT giống như nước uống đóng chai bán sẵn, trong khi người làm nội dung giống như nước ép trái cây nguyên chất, nên chất lượng và giá trị khác nhau. Thế nhưng, chị xác nhận rằng con người sẽ có thêm động lực để cập nhật kiến thức, trau dồi thêm khả năng sáng tạo của bản thân nhờ sự phổ biến của AI.

Theo Lê Đình Lực, CEO hệ thống tiếng Anh DOL English, AI có thể giúp giáo viên thoát khỏi những việc nhỏ lẻ mà nhọc nhằn. Cụ thể như, tập trung dạy thực hành và phát triển tư duy thay vì việc phải đi dạy những kiến thức cũ về tiếng Anh như ngữ pháp này sử dụng ra sao, hay từ này có nghĩa là gì.

Ông Lực nói những siêu AI như công cụ ChatGPT chính là cơ hội. Chỉ có những ai không chịu nỗ lực thay đổi, không áp dụng đúng tư cách, tư duy đúng mà chỉ biết “cần cù bù thông minh” thì mới phải lo sợ.

Ông Phúc Phạm cũng chỉ ra AI có thể được dùng trong ngành tuyển dụng để phân tích hồ sơ xin việc hay thư ứng tuyển. Qua đó, giúp quá trình xử lý hồ sơ trở nên khách quan hơn và hạn chế sự thiên vị của con người.

Tuy nhiên cũng xuất hiện một rủi ro lớn khi tiêu chuẩn hóa cách thức này. Bởi trí tuệ nhân tạo được lập trình để tuyển dụng những hồ sơ xin việc tốt nhất, điều này cũng đồng nghĩa là AI sẽ thường xuyên lựa chọn những hồ sơ giống nhau, gây cản trở các công ty tuyển dụng nhân tài dựa theo tiềm năng, kỹ năng và lý lịch đa dạng.