Các “kỳ lân” công nghệ ASEAN đối mặt sự kết thúc của “thập kỷ vàng”

Được biết, cách trụ sở trung tâm tại Singapore 10 phút lái xe là nơi mà Grab đặt trụ sở 9 tầng với khoảng 3.000 nhân viên. Điều này cũng cho thấy được một điều rằng Grab đã phát triển lên một tầng cao mới tính từ những ngày đầu thành lập một văn phòng cửa hàng cho thuê xe với quy mô nhỏ. 

Giới đầu tư dần “thận trọng” với các startup công nghệ Đông Nam Á

Có thể thấy, năm 2022 được cho là thời điểm kỷ niệm đối với Grab - đây là một trong những biểu tượng đổi mới tại Đông Nam Á. Mặc dù vậy thì giá cổ phiếu của Grab đã giảm đáng kể từ khi công ty này lên sàn vào tháng 12/2021 với mức vốn hóa thị trường giảm đến 80%. 

Như thế, Grab là một trong số các công ty công nghệ ở trong khu vực Đông Nam Á lo lắng về các cổ đông khi rất cố gắng đảo ngược những năm thua lỗ. Và một công ty Singapore khác được thành lập cùng năm, nhà điều hành sàn thương mại điện tử Lazada vẫn dựa vào nguồn vốn từ công ty mẹ Trung Quốc và là gã khổng lồ Alibaba. Các công ty cùng ngành như Sea cũng đã nhanh chóng giảm quy mô khi mà các khoản lỗ tăng lên nhanh chóng. 

Chính sự ra đời và lớn mạnh của các doanh nghiệp này cũng đã trở thành biểu tượng cho sự trỗi dậy của hệ sinh thái công nghệ Đông Nam Á. Đối tác sáng lập của GMO VenturePartners - Ryu Muramatsu cho hay: “Nhiều ngõ ngách trong xã hội đã được chuyển đổi kỹ thuật số nhờ những đơn vị như Grab”.

Hiện nay, nhiều startup xuất hiện cũng đã kéo theo sự xuất hiện của các nhà đầu tư muốn săn lùng lợi nhuận ở trong môi trường lãi suất thấp. Phân tích của Preqin cho thấy, nguồn vốn đầu tư mạo hiểm ở trong khu vực Đông Nam Á đã tăng vọt lên mức 24,8 tỷ USD vào năm 2021, trong thời gian 120 lần gấp hơn 120 lần. 

Kể từ tháng 12 năm ngoái, mọi thứ đã dường như thay đổi - đây cũng là thời điểm lãi suất bắt đầu tăng dẫn đến áp suất về lạm phát. Điều này cũng đã dẫn đến đợt bán tháo cổ phiếu công nghệ từ đó khiến cho định giá của các công ty công nghệ lao dốc. 

Và tính đến tháng 9, số lượng giao dịch đầu tư mạo hiểm tại Đông Nam Á đạt mức 1.030 giao dịch, so với cùng kỳ năm trước tăng 24% và vượt qua mức giảm 5% ở trên toàn cầu. Mặc dù vậy thì tổng giá trị giao dịch của khu vực đã hầu như không có sự thay đổi ở mức 16 tỷ USD đã cho thấy được quy mô trung bình của các thương vụ đã giảm đi nhiều. 

Còn các công ty trong giai đoạn tăng trưởng cũng đang chú trọng vào việc hạn chế đốt tiền mặt và cố gắng để tồn tại cho đến khi thị trường hồi phục. Vậy, liệu rằng các công ty khởi nghiệp thế hệ đầu tiên của Đông Nam Á như Grab và Sea có thể đạt được mục tiêu cũng như xác thực mô hình kinh doanh hay không thì sẽ là một bài kiểm tra vô cùng quan trọng đối với hệ sinh thái của khu vực trong bối cảnh thị trường đang dần đi xuống. 

Đối tác sáng lập của Openspace Ventures - đây là một nhà đầu tư ban đầu vào Gojek cho biết hệ sinh thái của khu vực - ông Shane Chesson cho biết hệ sinh thái của khu vực đang trên đà phát triển khi đề cập đến lợi nhuận và tính bền vững. Ông Shane Chesson nói rằng: “Chúng tôi đang chứng kiến những tài năng tuyệt vời được phát triển trong ngành và tiến vào các lĩnh vực khác, tăng cường đổi mới nhưng họ còn phải chứng minh khá là nhiều điều. Họ chưa bền vững cũng như chưa có lợi nhuận nên cần đến khá nhiều yếu tố để thành công”. 

Grab - là ví dụ điển hình cho các startup công nghệ có tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng vẫn lỗ

Grab bắt đầu hành trình của mình với tư cách là một nền tảng gọi xe. Sau khi trở thành kỳ lân trong hai năm thì công ty khởi nghiệp này đã khởi động một cuộc chơi tham vọng cũng như tốn kém vào các lĩnh vực kinh doanh khác gồm cả lĩnh vực giao hàng thực phẩm cũng như fintech. 

Có thể thấy, sự phát triển của siêu ứng dụng này ở một trong những khu vực phát triển nhanh nhất trên thế giới đã chứng minh được tầm nhìn của Grab là đúng đắn nhưng điều quan trọng là công ty vẫn thua lỗ. Mặc dù cải thiện về lợi nhuận nhưng Grab vẫn lỗ ròng 1 tỷ USD trong nửa đầu năm. 

Vào ngày 27/9, Grab đã lần đầu tổ chức Investors Day ở trụ sở chính với sự tham gia của hàng chục nhà đầu tư cũng như nhà phân tích từ khắp khu vực đến để nghe về kế hoạch của công ty. Lần đầu tiên, công ty thua lỗ cam kết sẽ hòa vốn ở cấp độ toàn tập đoàn vào 6 tháng cuối năm 2024 dù trên cơ sở EBITDA đã có sự điều chỉnh. 

Ông Alex Hungate - Giám đốc vận hành của Grab cũng đã vạch ra một loạt sáng kiến mới, chủ yếu là đổi mới tập trung vào GrabUnlimited - đây là một chương trình đăng ký hàng tháng. Và một khoản phí hàng tháng là vài USD, chương trình cung cấp các lợi ích cũng như giao dịch trên các dịch vụ của siêu ứng dụng này từ giao hàng miễn phí đến chỉ gọi cho những tài xế có mức xếp hạng cao. 

Và trọng tâm của chương trình chính là nêu bật sự thay đổi của Grab đó là tăng cường quan hệ với người tiêu dùng hiện tại thông qua việc đăng ký người dùng mới, qua đó giảm bớt đi phụ thuộc vào các gói ưu đãi. Trong quý 2/2022, các khoản ưu đãi của Grab cho người tiêu dùng đã lên đến 311 triệu USD và trở thành một trong những lý do chính khiến cho hãng này lỗ đến 571 triệu USD trong thời gian này. 

Theo đó, Grab đã đạt được EBITDA dương cho mảng kinh doanh chính của mình đó là gọi xe, chiếm khoảng 1 nửa tổng doanh thu toàn tập đoàn. Mặc dù vậy thì chương trình đăng ký cũng sẽ giúp ích cho hoạt động kinh doanh giao hàng đầy hứa hẹn của hãng và dự kiến sẽ hòa vốn vào quý 2/2023. 

Trọng tâm mới này đặc  biệt quan trọng bởi vì Grab đã khởi động hoạt động kinh doanh ngân hàng kỹ thuật số ở Singapore vào tháng 9 cùng với kế hoạch sẽ thâm nhập vào Malaysia và Indonesia vào năm 2023. Khoản đầu tư của công ty vào cho vay trực tuyến dự kiến cũng sẽ đạt đỉnh vào năm 2023 và mất thêm 3 điểm để hòa vốn. 

Có thể thấy, hệ sinh thái startup Đông Nam Á từng học theo Thung lũng Silicon và không gian công nghệ của Đông Nam Á cũng đã bắt đầu nở rộ vào đầu những năm 2010, thời điểm mà smartphone đã bắt đầu phổ biến nhiều hơn. Thời điểm đó, các nhà đầu tư và chính phủ cũng đang xem xét các hệ sinh thái công nghệ hàng đầu như Thung lũng Silicon, cố gắng thúc đẩy những điều tương tự ở quê nhà. 

Và trong nhiều năm sau, các công ty khởi nghiệp trong khu vực Đông Nam Á bị “chế giễu” là đạo nhái hoặc là sao chép  Thung lũng Silicon hay Trung Quốc. 

Thay đổi chiến lược phát triển

Như thế, khi thị trường tăng trưởng thì các nhà đầu tư lo sợ bị bỏ lỡ các cơ hội. Các nhà đầu tư phi thuyền như Vision Fund của SoftBank Group - vốn dĩ cũng đầu tư vào Grab và Tokopedia, chi nhánh thương mại điện tử của GoTo - và Tiger Global Management cũng đã tiến hành rót hàng triệu USD vào các kỳ lân của khu vực.

Và ngay cả những công ty khởi nghiệp chưa được biết đến rộng rãi cũng đã chứng kiến các quỹ đầu tư vào startup ở giai đoạn mà hạt giống như Y Combinator của Thung lũng Silicon đồng thời bơm tiền để có thể gia tăng giá trị cũng như thiết lập các công ty mới nhằm nâng cấp vốn trong tương lai. 

Hơn thế, lượng tiền mặt dồi dào cũng cho phép các công ty khởi nghiệp có thể trì hoãn kế hoạch lên sàn và tiếp tục nhận thêm tiền dù cho thua lỗ nặng. Còn các đơn vị này cũng chú trọng việc mở rộng thị phần thay vì tăng trưởng bền vững. 

Các công ty khởi nghiệp cũng nên chú trọng nhiều hơn vào lợi nhuận. Mặc dù vậy thì trong quá khứ, việc giành thị phần là một nước đi vô cùng hợp lý và gần như đó là một quy luật của trò chơi. 

Tiềm năng phát triển của các kỳ lân công nghệ

Các nhà đầu tư vẫn vô cùng lạc quan về triển vọng dài hạn của Đông Nam Á cũng như hoạt động gây quỹ đang tiếp tục diễn ra. Các nhà đầu tư cũng đang chuyển hướng khỏi Trung Quốc sau khi nền kinh tế này tăng trưởng chậm lại. Vào cuối tháng 9 - SuperReturn Asia - đây là hội nghị đầu tư mạo hiểm cũng như đầu tư tư nhân lớn nhất thế giới đã lần đầu tiên được tổ chức ở Singapore thay vì tại Hong Kong. 

Như thế, khu vực Đông Nam Á đang chứng kiến lượng tiền đổ về nhiều hơn với số lượng quỹ chú trọng vào khu vực cũng tăng lên. Trong 6 tháng đầu năm, các công ty đầu tư mạo hiểm trong khu vực Đông Nam Á cũng đã đóng 23 quỹ với số tiền thu được là hơn 3 tỷ USD - ngang cả năm 2021. 

Dữ liệu này cũng cho thấy được rằng hiệu suất của cả năm 2022 có khả năng sẽ vượt qua mức trước khi xảy ra đại dịch và đạt đỉnh trong năm 2019. Mặc dù vậy thì vẫn có rủi ro đang đón chờ ở phía trước. Và trong bối cảnh kinh tế bất ổn thì các nhà đầu tư đang chú trọng nhiều hơn vào lợi nhuận ngắn hạn. Và cũng giống như các công ty công nghệ đã giành được thị phần thông qua nội địa hóa thì các nhà đầu tư cũng cần có mặt ở khu vực để có thể kiểm tra tiến độ.