Bức tranh ngành hàng không Việt Nam năm 2023: Từ tháng 3 đã dần hồi phục nhưng chưa đồng đều ở các phân khúc

Theo ghi nhận, hàng không Việt Nam cũng đã phát triển khá là nhanh trong hai thập kỷ vừa qua. Mặc dù vậy thì đại dịch COVID-19 cũng đã cắt đứt đi đà phát triển của ngành hàng không Việt Nam. 

Thời gian hai năm 2020 - 2021, thị trường hàng không Việt Nam cũng đã giảm sút mạnh, cấu trúc thay đổi với nhiều bất lợi. Đại dịch cũng đã khiến cho dòng tiền mất đi sự cân đối, tình trạng thanh toán của doanh nghiệp hàng không giảm nhanh và sâu, nhiều lao động của ngành hàng không bị giảm hoặc là mất việc làm, cấu trúc của ngành hàng không bị biến động theo chiều hướng xấu.

Thị trường hàng không trong nước phục hồi ấn tượng, bay quốc tế vẫn còn đang chạy đà

Năm 2021, ngành hàng không Việt Nam có những lúc tê liệt bởi vì việc đóng cửa bầu trời để chống đại dịch COVID-19. Cũng có những ngày trên bầu trời không có một chuyến bay thương mại nào hoạt động. Còn sang năm 2022, khi mà dịch bệnh dần được kiểm soát thì thị trường hàng không Việt Nam trên đà phục hồi kể từ tháng 3 nhưng đồng đều ở các phân khúc. 

Và ngay từ tháng 4/2022, thị trường nội địa cũng đã ở mức tương đương cùng kỳ năm 2019. Với sự bùng nổ của nhu cầu trong dịp hè thì thị trường nội địa vào tháng 7 và tháng 8 cũng đã hồi phục hoàn toàn cũng như có sự tăng trưởng trên 30% so với cùng kỳ năm 2019. 

Còn đối với thị trường quốc tế, tốc độ hồi phục vẫn còn chậm dù cho Việt Nam cũng đã dỡ bỏ các hạn chế đối với hành khách nhập cảnh từ ngày 15/3/2022 và khôi phục lại các chính sách miễn thị thực cho 25 quốc gia từ tháng 5/2022. 

Còn tại thị trường nội địa, các hãng hàng không Việt Nam cũng đã mở rộng hoạt động khai thác cũng như mở đường bay mới, tăng tần suất để có thể đáp ứng được nhu cầu đi lại của khách hàng với 69 đường bay nội địa thường lệ được khai thác bởi 5 hãng hàng không đó là Vietnam Airlines bao gồm Vasco, Vietjet Air, Bamboo Airways, Pacific Airlines và Vietravel Airlines nối Hà Nội, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh đến với 19 sân bay địa phương theo hệ thống mạng đường bay trục - nan, liên vùng, nội vùng rộng khắp toàn quốc.

Còn đối với thị trường quốc tế thì 62 hãng hàng không nước ngoài cùng 4 hãng hàng không Việt Nam là Vietnam Airlines, Vietjet Air, Bamboo Airways và Pacific Airlines tiến hành khai thác thường lệ 118 đường bay quốc tế với 24 quốc gia/vùng lãnh thổ tại Bắc Mỹ, châu  u, Trung Đông, châu Á và cả châu Phi.

Theo ghi nhận, thị trường trong nước tăng trưởng ấn tượng và sản lượng năm 2022 vượt cả năm 2019 nhưng thị trường quốc tế lại hồi phục rất chậm. Trái lại thì vận chuyển hàng hóa quốc tế tăng nhưng vận chuyển hàng hóa nội địa giả, 

Hiện nay thì Việt Nam vẫn chưa lọt vào danh sách các quốc gia vùng xanh và nhiều nước vẫn đang áp dụng chính sách hạn chế du lịch với Việt Nam, trong khi đó đường bay quốc tế chính là yếu tố đem đến hơn 50% doanh thu cho các hãng hàng không Việt Nam trong giai đoạn trước dịch bệnh. 

Và Cục Hàng không Việt Nam cũng đã trao đổi với Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO) cùng các Nhà chức trách hàng không các quốc gia với vùng lãnh thổ đối tác (bao gồm Singapore, Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Australia, Nga, Pháp, Đức, Anh, Lào, Campuchia, Ba Lan, Romania) trong việc sẽ mở lại các đường bay quốc tế cũng như hỗ trợ cho các hãng hàng không Việt Nam có thể tháo gỡ các khó khăn ở trong quá trình khôi phục các đường bay quốc tế. 

Cũng theo đó, Cục Hàng không Việt Nam cũng đã thường xuyên trao đổi cũng như liên lạc và tiếp xúc với nhà chức trách hàng không của Trung Quốc cũng như Ấn Độ cũng để tăng thêm tần suất và tải cung ứng cũng như điểm đến trong hoạt động khai thác của các hãng hàng không Việt Nam đến với hai quốc gia đông dân này. 

Những hãng bay chưa có lãi từ hoạt động kinh doanh vận tải hành khách hàng hóa. Sự phục hồi ở các doanh nghiệp hàng không trong chuỗi cung ứng của ngành cũng có sự phục hồi mạnh mẽ nhưng các hãng hàng không và các doanh nghiệp cung ứng vận chuyển hành khách vẫn còn gặp khó khăn, phải giải quyết các vấn đề bất lợi bởi dịch bệnh để lại, đáng chú ý đó là sự mất cân đối của dòng tiền trong thời gian hai năm dịch bệnh bùng phát. 

Cũng trong thời gian hai năm chống chọi với đại dịch, khi mà sản lượng vận chuyển giảm sút trầm trọng thì các hãng hàng không Việt Nam đều chật vật, xoay sở để có nguồn tài chính và dòng tiền cho việc duy trì hoạt động. 

Cũng trong năm 2022, khi mà các biện pháp phong tỏa chống dịch được gỡ bỏ thì thị trường vận tải hàng không cũng đã có sự hồi phục khá nhanh với lượng khách đi máy bay cả năm đạt mức khoảng 80% của năm 2019 trước đại dịch COVID-19. 

Mặc dù vậy thì các hãng hàng không Việt Nam vẫn còn gặp nhiều khó khăn và vẫn phải phụ thuộc vào nguồn thu từ hoạt động tài chính, chưa có lãi từ lĩnh vực kinh doanh cốt lõi đó là vận tải hành khách, hàng hóa.

Và trong quý 3/2022, Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines – Mã chứng khoán: HVN) đã ghi nhận doanh thu thuần gần 21.200 tỷ đồng, so với cùng kỳ năm 2021 cao gấp 4,5 lần và cũng là mức cao nhất tính từ đầu dịch đến nay, trong đó thì doanh thu của riêng hoạt động vận tải hàng không ghi nhận là hơn 15.500 tỷ đồng, so với quý 3/2021 cao gấp 5,7 lần.

Ông Lê Hồng Hà, Tổng giám đốc Vietnam Airlines cho biết: "Việc dần phục hồi khai thác các đường bay quốc tế là cơ hội để Vietnam Airlines nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, tăng doanh thu, nâng cao kết quả sản xuất kinh doanh, giảm lỗ và tiến tới có lãi trở lại trong các năm tới”.

Còn Công ty cổ phần Hàng không Vietjet (Mã chứng khoán: VJC) chưa năm nào lỗ sau thuế, tuy nhiên kết quả này đạt được là nhờ vào khoản doanh thu tài chính cũng như các thu nhập khác. Cụ thể, trong thời gian 9 tháng đầu năm 2022, dòng tiền kinh doanh của Vietjet âm gần 3.600 tỷ đồng và chủ yếu là bởi các khoản phải thu tăng mạnh. Chỉ tính riêng giá trị phải thu ngắn hạn khách hàng ghi nhận là gần 17.500 tỷ đồng. Tổng giá trị của các khoản phải thu ghi nhận là gần 53.900 tỷ đồng, chiếm 80% tổng tài sản.

Còn Bamboo Airways cũng báo lỗ sau thời gian đầu có lãi nhờ vào hoạt động tài chính. Cũng trong  năm bay thương mại đầu tiên của năm 2019 thì Bamboo Airways cũng lỗ gộp hơn 1.100 tỷ đồng trong khi đó doanh thu hoạt động tài chính lên đến trên 1.800 tỷ đồng - điều này cũng đã giúp cho Bamboo có lãi trước thuế 303 tỷ đồng. Vào năm 2020, khi mà dịch bệnh COVID-19 khởi phát thì Bamboo Airways đã ghi nhận doanh thu hoạt động tài chính lên đến trên 4.600 tỷ đồng và lớn hơn cả doanh thu từ hoạt động kinh doanh cốt lõi cũng như dư sức bù đắp khoản lỗ gộp là 3.604 tỷ đồng. 

Kết quả là Bamboo Airways cũng tiếp tục báo lãi trước thuế là 398 tỷ đồng. Bước sang năm 2021, doanh thu từ hoạt động tài chính còn giảm dưới 2.600 tỷ đồng trong khi đó lỗ gộp là vượt 4.000 tỷ đồng và Bamboo Airways báo lỗ ròng gần 2.300 tỷ đồng. Mặc dù vậy thì trong quý 4/2022, giá nhiên liệu giảm và nhu cầu vận tải hàng không gia tăng vào mùa Giáng sinh và Tết Dương lịch thì giá vé cũng tăng dần cho đến cao điểm Tết Nguyên đán và các hãng hàng không Việt Nam sẽ có lãi.

Năm 2022, ngành hàng không gặp phải những khó khăn nào?

Có thể thấy, lạm phát tăng và cuộc chiến Nga - Ukraine, giá nhiên liệu tăng cao cùng dịch bệnh tăng trở lại ở một số nước, Trung Quốc chưa mở cửa,... cũng đã ảnh hưởng tiêu cực đến ngành hàng không đang phục hồi vào năm 2022. 

Cũng trong thời gian ba năm qua, ngành hàng không cũng đã trải qua những hỗn loạn bất ngờ. Nhu cầu giao thông hàng không đã tăng mạnh trở lại trong năm 2022 đã dẫn đến khả năng phục hồi về mức trước dịch bệnh. Mặc dù vậy, cuộc chiến Nga - Ukraine cùng các lệnh trừng phạt sau đó mà châu  u và Mỹ áp đặt lên nước Nga cũng đã mang đến vô số thách thức đối với ngành hàng không, ngay cả khi ngành này đang phục hồi sau hai năm tê liệt vì dịch. 

Theo dữ liệu thống kê, ngành hàng không có mức tăng trưởng ổn định trong những năm trước đại dịch nhưng doanh thu trên toàn cầu từ hãng hàng không đầy đủ dịch vụ cũng như hãng hàng không giá rẻ đểu ghi nhận được sự sụt giảm mạnh vào năm 2020, trước khi có dấu hiệu phục hồi vào năm 2021 vốn dĩ vẫn thấp hơn so với năm 2019 khi chưa có dịch bệnh. 

Những nỗ lực để có thể phục hồi ngành hàng không cũng đã được điều chỉnh để có thể phù hợp với các biện pháp trừng phạt cũng như hạn chế hàng không được áp đặt bởi cả Nga cũng như chống lại Nga. 

Cũng kể từ khi cuộc chiến Nga - Ukraine bắt đầu thì Canada, EU, Anh, Mỹ cùng nhiều quốc gia khác đã tiến hành cấm máy bay Nga vào không phận của họ. Và Nga cũng đã trả đũa bằng cách cấm máy bay 36 quốc gia bay qua bầu trời của mình. 
Và các biện pháp trừng phạt lẫn nhau và hạn chế hàng không đã làm rung chuyển lĩnh vực hàng không từ đó dẫn đến việc hủy bỏ hoặc định tuyến lại các chuyến bay, tăng giá vé máy bay và tăng chi phí nhiên liệu và nhiều vấn đề khác.

Cũng theo đó, cuộc khủng hoảng năng lượng cũng trở nên trầm trọng hơn bởi xung đột Nga - Ukraine đã đẩy giá nhiên liệu lên đến mức 35% tổng chi phí hoạt động của ngành hàng không trên thế giới. Ngành hàng không quốc tế của Việt Nam cũng đã bị ảnh hưởng tương tự ở trong năm 2022 vừa qua, tuy nhiên bức tranh có triển vọng khả quan hơn dành cho năm 2023.