"Cuộc chiến" của các ông lớn trong lĩnh vực vận tải hàng không

Ông lớn bất ngờ xin xin rút lui

Theo Thanh Niên, bộ Giao thông vận tải mới đây đã có báo gửi Thủ tướng Chính phủ về việc Công ty CP IPP Air Cargo của vợ chồng tỷ phú Johnathan Hạnh Nguyễn đã xin dừng cấp giấy phép bay. Cũng theo Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Anh Tuấn, trong thời gian tới, khi mà thị trường vận tải hàng không trên thế giới, trong nước cũng có sự phục hồi và ổn định, trường hợp IPP Air Cargo cũng có nhu cầu cấp phép kinh doanh vận chuyển hàng hóa không mới thì IPP Air Cargo đã phải thực hiện việc nộp lại hồ sơ cấp phép ngay từ đầu và theo đúng với chủ trương cũng như quy định của Nhà nước tại thời điểm nộp hồ sơ.

Thời điểm trước đó, cuối tháng 10 vừa qua, Công ty CP IPP Air Cargo đã bất ngờ có văn bản gửi Bộ Giao thông vận tải đề nghị dừng cấp giấy phép kinh doanh vận chuyển hàng hóa hàng không IPP Air Cargo. IPP Air Cargo cũng giải thích việc xin dừng cấp giấy phép bay bởi tình hình biến động cũng như bất ổn của thị trường hàng hóa trên toàn cầu hiện nay hay như dự báo khó khăn của ngành vận chuyển hàng hóa trong thời gian vài năm tới bởi biến động về giá nhiên liệu cũng như nguy cơ suy thoái ở trên diện rộng. 

Và đề xuất này cũng được xem là bất ngờ bởi IPP Air Cargo đã trải qua rất nhiều khó khăn để có thể đạt được các yêu cầu thêm định về việc thành lập hãng hàng không vận tải hàng hóa khắt khe của Cục Hàng không Việt Nam cũng như Bộ Giao thông vận tải. Doanh nghiệp này cũng đã nộp đủ ký quỹ 300 tỷ đồng và xuất xưởng chiếc máy bay đầu tiên vào hồi tháng 8/2022 đồng thời chuẩn bị bộ máy nhân sự để vận hành. Việc dừng cấp phép bay - đây là bước thủ tục cuối cùng để chính thức cất cánh thì đồng nghĩa với việc IPP Air Cargo sẽ phải làm lại từ đầu nếu như sau này có nhu cầu quay lại thị trường hàng không. 

Đặc biệt, tuần trước, hãng bay vận tải hàng hóa của Đức đó là Lufthansa Cargo cũng đã công bố sẽ mở thêm đường bay vận chuyển hàng hóa từ Frankfurt tới Hà Nội. Lý do theo thành viên ban điều hành, Giám đốc thương mại Lufthansa Cargo - ông Ashwin Bhat là hãng bay này không thể bỏ qua Việt Nam - nơi có đến 30% hàng hóa xuất đi là điện tử và hàng công nghệ cao. Những lợi thế như tốc độ hồi phục kinh tế vào loại nhanh trên thế giới sau dịch bệnh COVID-19, các hiệp định thương mại song phương ký với nhiều thị trường lớn và đặc biệt là châu  u được xem là ưu điểm lớn của Việt Nam. 

Cũng theo thống kê, sản lượng hàng hóa vận chuyển hàng không ở Việt Nam cũng đã tăng lên 2,5 lần theo chu kỳ 10 năm và dự báo đến năm 2030 đạt mức khoảng 4,1 triệu tấn. Mặt hàng xuất khẩu nhiều nhất của Việt Nam là điện thoại, máy tính, máy móc, quần áo,...

Khoảng trống đáng tiếc trong mục tiêu chiếm lĩnh thị phần

Chính sự rút lui của IPP Air Cargo với tư cách là hãng bay vận chuyển hàng hóa đầu tiên của Việt Nam đã để lại khoảng trống đáng tiếc ở trong mục tiêu chiếm lĩnh lại thị phần vận chuyển hàng hóa hàng không của hãng bay nội. 

Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam cho biết thị phần vận chuyển hàng hóa quốc tế của các hãng hàng không trong nước chỉ chiếm khoảng 12%. Phần lớn thị phần còn lại cũng nằm trong tay gần 10 hãng hàng không nước ngoài khai thác chuyên chở hàng hóa từ các quốc gia và vùng lãnh thổ đến Việt Nam. 

Mặc dù vậy thì một tín hiệu vui đó là tân binh Vietravel Airlines cũng đã tiến hành ký kết hợp tác đầu tư cũng như phát triển kinh doanh dịch vụ vận chuyển hàng hóa hàng không với Asean Cargo Gateway (ACG). Và mục tiêu của hãng bay này chính là mở dịch vụ chuyên chở hàng hóa ở châu Á bằng 2 - 4 chiếc máy bay chuyên dụng B737-800F dành cho cargo.

Chủ tịch Hiệp hội DN dịch vụ logistics VN (VLA) - ông Lê Duy Hiệp cho biết: Việc IPP Air Cargo rút khỏi thị trường thời điểm này cũngcó thể do nhiều nguyên nhân như vốn hoặc thời điểm chưa thích hợp. Đây cũng là điều đáng tiếc bởi các doanh nghiệp logistics trong nước rất mong chờ sự ra đời của các hãng bay Việt Nam chuyên vận tải hàng hóa”. 

Cũng theo ông Hiệp thì trong thời gian 2 năm dịch bệnh có nhiều doanh nghiệp cũng đã phải đi thuê máy bay chở hàng 1 chiều hoặc là 2 chiều ví dụ như Bee Logistics thuê máy bay bay từ Ấn Độ tới Hà Nội, TP. HCM hay là một số doanh nghiệp cũng thuê máy bay để bay Hà Nội - Sydney (Úc),...

Ông Hiệp nói rằng, việc phụ thuộc vào các hàng hàng không ở nước ngoài trong vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không do lịch sử để lại. Các hãng nước ngoài cũng có nhiều ưu thế ví dụ như quy mô lớn, hệ thống ở trên toàn cầu cũng mạng lưới đường bay lớn”. Cũng theo ông Hiệp thì đây chính là lý do Lufthansa là hãng bay quốc gia của Đức, từng vào thị trường Việt Nam từ rất lâu rồi sau đó có một thời gian chuyển hướng sang Bangkok (Thái Lan) và hiện tại lại quay lại mở rộng hoạt động tại Việt Nam. 

Cũng theo chủ tịch VLA thì quy mô xuất nhập khẩu của Việt Nam là rất lớn, ví dụ như năm 2022 đạt trên 700 tỷ USD, trong đó trên một nửa là hàng hóa xuất khẩu. Tính riêng hàng hóa vận chuyển bằng đường hàng không là trên 2 triệu tấn đã cho thấy thị trường Việt Nam rất tiềm năng ở trong khu vực. Mặc dù vậy thì việc các hãng bay nội có làm chủ được vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không hay không đòi hỏi thời gian cũng như mạnh dạn đầu tư. Các hãng hàng không ở trong nước vẫn đang vận chuyển hàng hóa ở khoang bụng máy bay chở khách mà chưa có đội máy bay riêng chở hàng hóa - điều này cũng hạn chế sản lượng hàng chuyên chở cũng như làm gia tăng chi phí cước. 

Ông Hiệp nói rằng, không chỉ hàng không mà tàu biển chúng ta cũng phải phụ thuộc vào nước ngoài khá nhiều. Nhưng bài học từ hàng hải cũng cho thấy việc các hãng tàu ở trong nước đã mạnh dạn đầu tư đội tàu giúp trước mắt doanh nghiệp trong nước làm chủ việc vận chuyển bằng container nội địa. Đối với quốc tế cũng đang có nhiều tín hiệu tích cực ví dụ như đề án lập đội tàu vận chuyển container của Tổng Công ty hàng hải Việt Nam. Cũng tương tự, việc đầu tư vận chuyển hàng không muốn cạnh tranh được thì phải có đội máy bay chuyên chở hàng hóa. Dĩ nhiên là việc này cũng đòi hỏi vốn đầu tư lớn, mạng lưới đại lý và khách hàng đủ rộng bởi vì nếu như tỷ lệ xếp hàng không đạt trên 80% chắc chắn sẽ lỗ. Dù vậy thì nếu không mạnh dạn đầu tư thì các hãng bay nội địa cũng khó lòng cạnh tranh cũng như gia tăng thị phần trong mảng lĩnh vực rất tiềm năng đó là hàng hóa hàng không.  

Theo khảo sát của Vietnam Report cho thấy, những khó khăn lớn nhất mà doanh nghiệp logistics đang phải đối mặt bao gồm  biến động về giá năng lượng, nguyên vật liệu đầu vào hay cạnh tranh giữa các doanh nghiệp cùng ngành, rủi ro  từ chuỗi cung ứng và bất ổn chính trị ở trên thế giới,... Thách thức lớn nhất đó là biến động giá năng lượng và là điểm khác biệt lớn nhất trong bức tranh kinh tế của ngành logistics năm 2022, bắt nguồn từ cuộc xung đột chính trị Nga - Ukraine bắt đầu từ hồi tháng 3 đã kéo theo cú sốc lớn đến nguồn cung làm cho thị trường năng lượng trên toàn cầu có biến động mạnh. 

Cũng theo đó, chi phí nhiên liệu cũng chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu chi phí hoạt động và đã đặt ra một bài toán cho các doanh nghiệp ngành logistics về việc điều chỉnh giá. Có 63,2% doanh nghiệp tham gia khảo sát của Vietnam Report cho biết, tổng chi phí đã tăng lên trong 9 tháng năm 2022 so với cùng kỳ năm trước. Có gần ⅓ số doanh nghiệp đã ghi nhận mức tăng đáng kể đối với chi phí xăng dầu.  

Không chỉ có thế, khi mà giá nhiên liệu trở thành gánh nặng của doanh nghiệp sẽ gây ra nhiều bất lợi trong việc cạnh tranh, điển hình như việc tăng cách biệt về mặt chi phí logistics của Việt Nam so với bình quân thế giới cũng như trong khu vực.