Bài học rút ra từ vết xe đổ của Nhật Bản mà Trung Quốc cần lưu ý

Theo CNBC (kênh tin tức kinh doanh của Mỹ), trong quý II, GDP của Trung Quốc hầu như không tăng bởi các biện pháp của nước này đưa ra nhằm chống dịch nhưng lại kìm hãm tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế. Đến nay, mặc dù những hạn chế đã được nới lỏng nhưng việc Bắc Kinh quyết tâm theo đuổi chiến lược Zero-Covid vẫn khiến nhiều người cảm thấy bất an.

Theo các chuyên gia phân tích, ngay cả khi Trung Quốc giảm bớt những quy định khắt khe trong phòng chống dịch thì dư địa tăng trưởng vẫn còn trong vài năm tới.

Theo số liệu được công bố của Ngân hàng Thế giới (WB), năm 2021, GDP bình quân đầu người của Trung Quốc chưa bằng 1/5 Mỹ. Ngoài ra, tổng thu nhập quốc dân (GNI) đã điều chỉnh chỉ bằng khoảng 1/7 so với Mỹ.

Dư địa tăng trưởng

Ông Larry Hu, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Macquarie Capital - bình luận: "Trong vòng 5 đến 10 năm tới, do vẫn còn dư địa để bắt kịp nên Trung Quốc sẽ duy trì mức tăng trưởng 4-5%”. Tuy nhiên, ông cũng cho biết thêm, những bất ổn trong tương lai vẫn có thể ảnh hưởng tới ước tính của ông. Việc Trung Quốc lựa chọn tăng trưởng dựa vào đầu tư hay tiêu dùng cũng sẽ gây ảnh hưởng tới tốc độ phát triển kinh tế của nước này.

Câu hỏi được đặt ra rằng, nền kinh tế Trung Quốc liệu có phải đối mặt với tình trạng trì trệ như Nhật Bản hay không, ông Zong Liang, trưởng nhóm nghiên cứu của Ngân hàng Trung Quốc đã bày tỏ quan điểm rằng: Trung Quốc luôn tìm mọi cách để kiểm soát đồng nhân dân tệ, trong khi đó đồng yên của Nhật Bản lại biến động quá nhanh.

Ông cũng chỉ ra rằng, đối với Trung Quốc sự đầu tư và khả năng tự lực trong đổi mới công nghệ luôn rất cao. Các biện pháp đưa ra hồi tháng 5 nhằm kích thích kinh tế sẽ có tác động tích cực tới tăng trưởng trong quý III hoặc quý IV. Ngoài ra, các hiệp định thương mại tự do khu vực mới cũng mang lại nhiều lợi nhuận cho Trung Quốc.

Tuy nhiên, tương tự như Nhật Bản, Trung Quốc cũng phải đối mặt với những thách thức trong lĩnh vực bất động sản. Bởi dân số già sẽ khiến doanh thu bất động sản ngày càng suy yếu. Rất nhiều người bày tỏ lo ngại đối với nền kinh tế Trung Quốc. Ông Michael Pettis, giáo sư tài chính tại Đại học Bắc Kinh đã đưa ra bình luận: "Có thể tình trạng mất cân bằng tại Trung Quốc còn nghiêm trọng hơn Nhật Bản. Bởi Trung Quốc khó dựa vào tiêu dùng để tăng trưởng hơn”.

Bài học từ Nhật Bản

Kể từ những năm của thập niên 90, so với nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc thì Nhật Bản bắt đầu tăng trưởng chậm hơn. Nguyên nhân là do nước này bị vỡ bong bóng chứng khoán và bất động sản. Ông giáo sư Pettis cho biết, trong những năm 1970 và 1980, kinh tế Nhật Bản tăng trưởng nhanh chóng nhờ xuất khẩu và đầu tư vào cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, đến những năm 1990, Nhật Bản lại bắt đầu vung tiền vào đầu tư một cách lãng phí.

Cũng theo ông Pettis, nguyên nhân Nhật Bản không thể chuyển động lực tăng trưởng từ đầu tư sang tiêu dùng chủ yếu là do ngành sản xuất của nước này không có khả năng thay đổi để thích nghi phù hợp với chi phí lao động tăng cao. Ông cũng cho rằng, Trung Quốc cần đưa ra những thay đổi lớn về chính sách để tránh lặp lại sai lầm tương tự như Nhật Bản. Tuy nhiên, so với Nhật Bản, Trung Quốc sẽ không bước vào một cuộc khủng hoảng tài chính hay kinh tế nghiêm trọng như vậy. Thay vào đó, Trung Quốc có thể sẽ phải “đối mặt với một thời kỳ tăng trưởng thấp và kéo dài theo kiểu Nhật Bản".

Ông Pettis ước tính GDP của Trung Quốc trong mỗi năm tới sẽ tăng không quá 2-3% nếu những khoản đầu tư chủ yếu vào cơ sở hạ tầng và bất động sản bị giảm bớt và không được bù đắp bằng nguồn tăng trưởng tương đương.
 
Năm nay, do Trung Quốc áp dụng nghiêm ngặt chính sách Zero-Covid làm cản trở các hoạt động kinh tế khiến nhiều ngân hàng đầu tư đã hạ dự báo GDP xuống dưới 4%. Trong khi đó, tại Bắc Kinh, các chính sách tiền tệ và tài khóa được đưa ra vẫn chưa phát huy nhiều tác dụng.

Ngoài ra, lĩnh vực bất động sản của Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với nhiều rắc rối khi người mua nhà từ chối thanh toán các khoản vay thế chấp. Nguyên nhân đến từ việc các chủ đầu tư đã không giao nhà đúng tiến độ như hợp đồng.

Vào tuần trước, số khách hàng dừng thanh toán các khoản vay thế chấp đã tăng rất mạnh khiến nhiều ngân hàng Trung Quốc phải gấp rút trấn an nhà đầu tư. Đồng thời đưa ra khẳng định sẽ không bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi những khoản vay này. Tuy nhiên, trước tình hình trên cổ phiếu của các nhà băng Trung Quốc vẫn giảm mạnh.

Người mua không được nhận nhà theo đúng kế hoạch trong khi họ vẫn phải trả các khoản vay thế chấp. Báo cáo của Goldman Sachs cảnh báo rằng: "Sẽ ngày càng có nhiều người mua nhà từ chối trả nợ nếu không có sự can thiệp. Điều này sẽ tạo sức ép lên dòng tiền của các công ty địa ốc, khiến quá trình xây dựng càng chậm trễ, thậm chí các dự án sẽ ngừng thi công".

Tất cả những điều trên khiến nền kinh tế Trung Quốc có lẽ phải nhờ đến sự giúp đỡ của chính phủ. Giáo sư tài chính tại Học viện Tài chính Cao cấp Thượng Hải, ông Zhu Ning khẳng định, sự hỗ trợ từ phía nhà nước chính là giải pháp tốt nhất cho vấn đề thất nghiệp và bong bóng nhà ở.

Theo ông, Nhật Bản đã xây dựng mạng lưới an ninh xã hội của mình trong thời kỳ bong bóng tài chính rất tốt nên Trung Quốc cũng cần dành nhiều nguồn lực hơn để đảm bảo cả 3 nhu cầu cơ bản là nhà ở, y tế và giáo dục. Ông Zhu cho rằng, chính việc giảm bớt những chi phí trên có thể khuyến khích người tiêu dùng Trung Quốc chi tiêu nhiều hơn.