TS. Nguyễn Đức Độ: Lạm phát năm 2023 có thể sẽ đạt đỉnh vào quý 1 sau đó hạ nhiệt

Ngày 4/1 vừa qua đã diễn ra Hội thảo “Diễn biến lạm phát năm 2022 và dự báo năm 2023” được tổ chức bởi Viện Kinh tế Tài chính (Học viện Tài chính). Bên lề hội thảo này, TS. Nguyễn Đức Độ đã có nhiều chia sẻ quan trọng về tình hình năm 2023. 

Việt Nam vẫn kiểm soát tốt lạm phát

Nhịp sống kinh tế dẫn lại báo cáo mới nhất của Tổng cục Thống kê cho thấy, CPI năm 2022 đã tăng 3,15% và đạt mục tiêu mà Quốc hội đề ra. Theo TS. Nguyễn Đức Độ, tốc độ tăng lạm phát thấp hơn của Việt Nam có được chủ yếu là nhờ những chính sách của Chính phủ, điển hình như chính sách kiểm soát giá đối với một số dịch vụ y tế, giáo dục và cả giá điện. So với nhiều nước khác trên thế giới, việc tập trung vào những yếu tố chi phí đẩy chính là điểm khác biệt giúp các chính sách kiểm soát lạm phát tại Việt Nam trong năm 2022 thành công. 

Thời điểm hiện tại, nền kinh tế Việt Nam vẫn chưa phục hồi hoàn toàn. Năm 2022, dù tốc độ tăng trưởng GDP là 8,02%; tuy nhiên nếu tính trung bình trong giai đoạn 2020-2022 thì chỉ ở mức 4,5% và thấp hơn so với mức tiềm năng 6 - 6,5%. TS. Nguyễn Đức Độ cho biết, điều này đồng nghĩa với việc nền kinh tế Việt Nam hiện nay còn rất nhiều công suất dư thừa. Trong khi cung hàng hóa vẫn khá dồi dào thì các doanh nghiệp cũng không thể nào tăng giá mạnh. 

Ngoài ra, còn một điểm khác cần lưu ý. Thực tế, lạm phát ở các nước phát triển như Mỹ đã bắt đầu tăng tốc từ đầu năm 2021 khi những biện pháp giãn cách xã hội được dỡ bỏ trong khi nền kinh tế phục hồi mạnh mẽ trở lại. Đến năm 2021, dịch bệnh bùng phát mạnh mẽ cùng với các biện pháp giãn cách xã hội đã khiến cho nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng chậm chạp, lạm phát cũng vì thế mà ở mức thấp. Tháng 12/2021, lạm phát so với cùng kỳ tại Việt Nam chỉ là 1,81% trong khi ở Mỹ đã là 7,1%.

Đến năm 2022, lạm phát tại Mỹ đã đạt đỉnh ở mức 9% và hiện đang có xu hướng giảm. Tại Việt Nam thì khác, lạm phát dù so với cùng kỳ và Mỹ đều thấp hơn nhưng lại đang trong xu hướng tăng. Đặc biệt, lạm phát cơ bản so với cùng kỳ đang tăng lên khá nhanh, trung bình khoảng 0,41%/tháng, tương đương 4,99%/năm đồng thời cao hơn so với lạm phát CPI tổng thể.

Đáng chú ý, năm 2022 cũng là một năm nhiều biến động của giá xăng dầu trong nước. Vị chuyên gia này nhận định, đây cũng là một trong số các nguyên nhân chính khiến lạm phát tăng lên. Kể từ năm 2020 đến nay, giá xăng dầu thế giới chịu nhiều tác động từ dịch bệnh, từ đầu năm ngoái là cuộc xung đột giữa Nga - Ukraine khiến cho giá bán lẻ trong nước nhiều biến động. Năm 2022, dù mặt bằng giá cả trong nền kinh tế chịu tác động tiêu cực từ xu hướng của giá xăng dầu cùng giá nguyên vật liệu thế giới tăng cao, thế nhưng Việt Nam đã thực hiện được một số biện pháp kiểm soát nhập khẩu, trong đó có việc ổn định tỷ giá USD/VND (chính sách tiền tệ) cùng với giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu (chính sách tài khóa).

Theo TS. Nguyễn Đức Độ, điều này cũng vô tình khiến một số điểm yếu của chính sách điều hành giá bị lộ ra. Vì thế, cho đến nay, những kết quả đạt được từ quỹ bình ổn giá xăng dầu vẫn chưa thể đáp ứng được kỳ vọng của người dân và doanh nghiệp. Việc dự báo giá xăng dầu khó khăn là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến bất cập này. Cụ thể, nếu như dự báo thiếu chính xác sẽ khiến việc xác định thời điểm cũng như mức độ trích/xả quỹ không sát so với thực tế. Chưa kể, các quyết định về trích/xả quỹ nhiều khi lại mang nặng tính chủ quan của cơ quan quản lý Nhà nước.

Những yếu tố tác động đến lạm phát 2023 

Theo Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính, cả yếu tố chi phí đẩy lẫn kéo trong năm 2023 có thể không lớn. Đối với yếu tố cầu kéo, nền kinh tế thế giới sẽ tăng trưởng chậm lại, hoặc rơi vào suy thoái; sức cầu nhìn chung sẽ thấp. Đối với chi phí đẩy, khi kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại, giá hàng hóa về cơ bản sẽ không tăng mạnh và thậm chí còn giảm và kéo chi phí giảm theo.

Ngoài ra, nhiều khả năng “đồng bạc xanh” đã đạt đỉnh và đang trong xu hướng giảm. TS. Độ cho rằng, tỷ giá của Việt Nam năm 2023 sẽ ổn định, và cũng có thể lên giá nhẹ. Khi đó, áp lực về chi phí đẩy cũng không quá lớn. Thế nhưng, áp lực chi phí đẩy lớn nhất đến từ việt điều chỉnh giá dịch vụ như y tế, giáo dục, giá điện của Nhà nước... 

Xét về tổng thể, vị chuyên gia này cho biết áp lực lạm phát ở Việt Nam trong năm 2023 sẽ không quá lớn. Đồng thời, mục tiêu 4,5% là hoàn toàn khả thi, thậm chí có thể thấp hơn do nhiều yếu tố. 

Thứ nhất, trước áp lực lạm phát cơ bản gia tăng bền vững kể từ giữa năm 2022, Ngân hàng Nhà nước đã chủ động thực hiện chính sách tiền tệ một cách thận trọng trong 6 tháng sau đó. Mặt bằng lãi suất trong cả năm cũng đã tăng 2-2,5% so với năm 2021; những yếu tố này đã tác động đến kiềm chế lạm phát trong năm 2023.

Thứ hai, áp lực về tỷ giá cũng đã giảm đáng kể từ cuối năm trước. Trên thị trường quốc tế, chỉ số đồng USD nhiều khả năng cũng đã đạt đỉnh vào tháng 9 vừa qua và hiện đang trong xu hướng giảm giá, dù sẽ có những giai đoạn phục hồi nhẹ nhàng trong năm 2023. Nếu xu hướng giảm giá của đồng USD tiếp tục được duy trì, tỷ giá USD/VND trong năm nay cũng vẫn sẽ được Ngân hàng Nhà nước giữ ổn định với mục đích kiểm soát lạm phát, đồng thời sẽ hạ lãi suất để hỗ trợ việc tăng trưởng kinh tế. 

Còn một yếu tố bên ngoài khác đến từ nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu đang gia tăng và chính sách thắt chặt tiền tệ ở các nước phát triển. Trong giai đoạn đầu năm 2023, xu hướng tăng lãi suất tại Mỹ và châu Âu nhiều khả năng sẽ tiếp tục tăng lên. Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Thế giới IMF, nền kinh tế thế giới trong năm 2023 sẽ chỉ tăng trưởng ở mức 2,7% và thậm chí rơi vào suy thoái. Yếu tố này có thể sẽ tác động đến lạm phát của Việt Nam theo 2 kênh. Thứ nhất, tổng cầu với hàng hóa của Việt Nam sẽ tăng trưởng chậm lại vì nền kinh tế có độ mở lớn. Thứ hai, nguy cơ suy thoái toàn cầu cũng sẽ gây áp lực giảm giá hàng hóa cơ bản trên thế giới.

Trong năm 2023, giá xăng dầu cùng các loại nguyên liệu sẽ khó có thể tăng mạnh dù Trung Quốc mở cửa lại nền kinh tế cùng với những rủi ro có liên quan đến xung đột địa chính trị ở châu  u tăng lên. Điều này đồng nghĩa với việc, những áp lực đối với lạm phát đến từ những biến số như tiền tệ, tỷ giá hay giá nhiên và nguyên vật liệu nhiều khả năng đã đạt đỉnh trong năm 2022, đến năm 023 sẽ giảm. Thực tế cho thấy, lạm phát đã có dấu hiệu hạ nhiệt trong tháng 12 khi chỉ tăng 0,33% so với tháng trước.

Thế nhưng, áp lực tăng giá điện cũng như giá của một số dịch vụ do Nhà nước kiểm soát trong năm 2023 sẽ lớn hơn nhiều so với năm 2022, thế nhưng tác động cụ thể vẫn còn phụ thuộc vào thời điểm cũng như mức độ điều chỉnh giá của cơ quan quản lý. Theo TS. Nguyễn Đức Độ, lạm phát so với cùng kỳ nhiều khả năng sẽ đạt đỉnh vào quý đầu năm, sau đó sẽ giảm dần về mức 3% vào thời điểm cuối năm. Trong năm này, lạm phát trung bình cũng được dự báo sẽ nằm trong khoảng 3-4%.

Trong năm 2023, áp lực lạm phát có thể đến từ việc Nhà nước điều chỉnh giá dịch vụ y tế và giáo dục cũng như giá điện. Tuy nhiên, nếu việc điều chỉnh giá được thực hiện trong nửa cuối năm cùng mức điều chỉnh không quá lớn, mục tiêu kiểm soát lạm phát sẽ rơi vào khoảng 4,5%, thậm chí dưới 4% là hoàn toàn khả thi.