TMĐT tại Việt Nam phát triển với tốc độ nhanh nhưng vẫn báo lỗ nặng

Chịu đựng nhiều loại chi phí

Theo Báo tin tức, đại diện VECOM cho biết ở phúc đáp Công văn số 3434/TCT-DNNCN về việc Khảo sát thông tin dữ liệu cung cấp thông tin của các sàn thương mại điện tử vừa qua rằng sau khi nghiên cứu và đồng hành với các sản thương mại điện tử trong thời gian dài, VECOM cho rằng các sàn là động lực lớn nhất giúp phát triển thương mại điện tử Việt Nam, hỗ trợ đắc lực cho công cuộc chuyển đổi số và tạo nên hàng triệu việc làm hàng năm, góp một phần lớn vào nguồn thu ngân sách nhà nước thông qua các loại thuế. Thế nhưng, khách hàng vẫn gặp nhiều khó khăn vì cần vốn đầu tư lớn khi đang phải chi trả những chi phí hoạt động cao. Bởi vậy, đa số đều đang lỗ trong đó có cả những thương hiệu thương mại điện tử lớn nhất tại Việt Nam như Shopee, Tiki, Lazada hay Sendo…

Các sàn thương mại điện tử cho biết lý do khiến họ phải chịu lỗ là vì lợi nhuận không cao. Các trang thương mại điện tử này đều phải đưa ra mức ưu đãi hấp dẫn để lôi kéo khách hàng về phía mình. Bởi vậy, nhìn chung biên độ lợi nhuận chỉ từ 5-10% và thậm chí còn thấp hơn so với mức này.

Ngoài ra, tính cạnh tranh trên thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam vô cùng khốc liệt ở thời điểm hiện tại khi cuộc đua ngày lễ hội sale liên tục diễn ra hàng tháng. Các doanh nghiệp này đều phải đối mặt với những khoản rất khủng cho hệ thống vận hành cho dù kết quả kinh doanh như thế nào đi chăng nữa. Họ phải chịu hàng loạt những chi phí cho tiếp thị bán hàng và quảng cáo truyền thông.

Bên cạnh đó khách hàng thì ít mà số lượng sàn thương mại điện tử ngày càng nhiều nên miếng bánh thị phần bị chia nhỏ dẫn đến lợi nhuận của các sàn đều thấp.

Bên cạnh đó, đại diện của sàn thương mại điện tử Tiki cho biết ngoài các cuộc đua giành thị phần thì hạ tầng logistics tại Việt Nam vẫn còn yếu. Do vậy, chi phí logistics ở mỗi sản phẩm khá cao. Thống kê của Công ty nghiên cứu Armstrong & Associates (Hoa Kỳ) cho thấy chi phí dịch vụ logistics tại Việt Nam bằng khoảng 20,9% GDP. Hiện chi phí vận tải tại Việt Nam cũng khá cao với 30 đến 40% giá thành của sản phẩm. Trong khi đó, tại những quốc gia khác tỉ lệ này chỉ khoảng 15%. Điều này khiến các sàn thương mại điện tử gặp sức ép lớn hơn.

Vấn nạn hàng giả và hàng nhái là một điểm khác gây nhức nhối. Đa số người tiêu dùng lựa chọn phương án thanh toán COD vì lo ngại về việc thanh toán trực tuyến nên chi phí sản phẩm thường tăng thêm gây tác động tới khả năng cạnh tranh hàng hóa trên sàn thương mại điện tử.

Theo ông Vũ Đức Thịnh, Tổng Giám đốc Lazada Logistics Việt Nam, các sàn thương mại điện tử có mục tiêu là thu hút được nhiều nhà bán hàng để phát triển hệ sinh thái, đẩy mạnh tính phát triển bền vững của thị trường mà không phải chỉ dừng lại ở việc thu phí các nhà bán lẻ.

Ông Thịnh cho hay: “Các nhà bán hàng đang tính chi phí thanh toán thu tiền hộ và logistics cho nhà bán hàng đều thông qua chi phí phát sinh thực tế mà họ phải chịu. Ở một số trường hợp, các sàn chịu khoản lỗ cho các phần chi phí đó. Đây cũng là thực tế lý giải vì sao các sàn thương mại điện tử đều báo lỗi rất lớn ở mỗi kỳ báo cáo tài chính”.

Mặc dù bị lỗ nhưng đa số các sàn thương mại điện tử vẫn thực hiện xây dựng đơn vị logistic sử dụng các công nghệ hiện đại để cải tiến chuỗi cung ứng nhằm giảm chi phí vận hành như Shopee, Lazada và Tiki.

Khó thu thuế của các sàn

Theo thống kê, Việt Nam hiện nay có 139 đơn vị chủ sở hữu sàn giao dịch thương mại điện tử, trong đó có 98 sàn cung cấp dịch vụ, 41 sàn bán hàng và 3 công ty đối tác của các nhà cung cấp nước ngoài thay nhà cung cấp nước ngoài trả tiền cho các cá nhân tổ chức có quan hệ giao dịch với họ. Số lượng khách hàng hiện trung bình truy cập các sàn là khoảng 3,5 triệu lượt mỗi ngày.

Các cơ quan quản lý thuế gặp những trở ngại trong việc chống thất thu thuế đối với các sàn thương mại điện tử trong bối cảnh các sàn tại Việt Nam ngày càng phát triển và mở rộng thị phần. Theo ông Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế, có 5 khó khăn khi thu thuế TMĐT.

Đầu tiên là các cá nhân và tổ chức có thể thực hiện hoạt động kinh doanh xuyên biên giới mà không nằm trong đối tượng đánh thuế của bất kì nước nào dựa theo nguyên tắc quản lý thuế truyền thống trong điều kiện nền kinh tế số. Như vậy, các nước đều căn cứ trên sự hiện diện vật chất của người nộp thuế sau khi cá nhân và doanh nghiệp có thể vận dụng những quyết định để phân bố thu nhập về địa điểm có lợi nhất về thuế.

Điều thứ hai là gặp khó khi xác định được căn cứ tính thuế. Các hoạt động kinh doanh trên môi trường số có thể thực hiện qua website trong một khu vực thị trường nào đó mà không cần vật chất của người nộp thuế phải xuất hiện tại một địa bàn hay một quốc gia cụ thể. Hoặc có thể hiểu rằng sự hiện diện trong không gian số không nằm trong phạm vi điều chỉnh của luật thuế hiện tại mà đang chủ yếu căn cứ vào hiện diện vật chất của tổ chức kinh doanh hoặc người nộp thuế. Ví dụ điển hình chính là việc quảng cáo trực tuyến và những hoạt động tương tác qua các nền tảng trang mạng xã hội.

Điều thứ 3 là gặp khó khăn khi phân biệt loại thu nhập làm cơ sở đánh thuế. Rất khó để phân biệt một số loại thu nhập trong nền kinh tế số nhất là bản quyền, doanh thu hàng hóa thông thường hay phí dịch vụ. Bên cạnh đó, cũng có nhiều câu hỏi được đặt ra về mô hình kinh tế trong việc xác định lĩnh vực kinh doanh ngành nghề làm căn cứ tính thuế giá trị gia tăng.

Thứ tư là gặp khó trong việc kiểm soát giao dịch kinh doanh để quản lý đối tượng thu thuế với những hoạt động kinh doanh thương mại điện tử. Bởi lẽ các giao dịch hoàn toàn thực hiện bằng phương thức điện tử, chủ thể kinh doanh không cần đến cửa hiệu hay cửa hàng một cách truyền thống và máy chủ có thể đặt tại nước ngoài, đối tượng cũng có nhiều gian hàng trên một sàn giao dịch và có thể có nhiều sàn trên nhiều trang mạng xã hội.

Thứ năm là kiểm soát dòng tiền gặp nhiều khó khăn. Những phương thức thanh toán không dùng tiền mặt trở nên đa dạng trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển. Việc kiểm soát giao dịch kinh doanh thương mại điện tử tại Việt Nam khó khăn hơn khi hệ thống thanh toán theo hình thức COD được áp dụng phổ biến hơn với những cách thanh toán không dùng tiền mặt. 

Bộ Tài chính vừa qua đã ban hành Thông tư 40 để quản lý thuế các nhà bán hàng và doanh nghiệp trên sàn thương mại điện tử. Theo đó các sàn thương mại điện tử phải kê khai và nộp thuế thay cho các cá nhân bán hàng. Luật quản lý thuế số 38 trước đó và một số thông tư ban hành từ năm 2020 đã có nhiều quy định liên quan đến quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử.

Bà Nguyễn Thị Lan Anh, Vụ trưởng Vụ doanh nghiệp nhỏ cá nhân (Tổng cục Thuế) cho biết việc quy định các sàn thương mại điện tử phải có nhiệm vụ khai thuế và nộp thuế thay cho cá nhân kinh doanh trên sàn là một phương án tối ưu để quản lý thuế hiệu quả hơn. Qua đó giúp việc cải cách thủ tục hành chính, giảm đầu mối kê khai thuế và giảm tình trạng gian lận trốn thuế khiến ngân sách nhà nước thất thu.

Thế nhưng điều này đã khiến nhiều tranh cãi xảy ra. Theo các sàn thương mại điện tử, vì phải đầu tư cả về hạ tầng, nhân lực để xác định và phân loại số thuế cần nộp nên sẽ làm tăng chi phí đối với sàn.

Theo đại diện của VECOM, phương án mang đến những thông tin theo phương thức điện tử là hợp lý vì nó hỗ trợ cơ quan thuế quản lý và thuận tiện cho việc hoạt động kinh doanh thông suốt của các sàn thương mại điện tử. Thế nhưng, việc báo cáo và cung cấp thông tin cần ở mức độ hợp lý, theo sát quy định của pháp luật, không vượt quá trách nhiệm của doanh nghiệp sàn và đảm bảo theo nguyên tắc trong khoản 4 Điều 1 Thông tư 100/2021/TT-BTC.

Bên cạnh đó, VECOM cũng đưa ra đề nghị Tổng cục thuế và các cơ quan quản lý nhà nước lưu ý về những khoản lỗ có trong kế hoạch của các sàn thương mại điện tử và giảm gánh nặng chi phí tối đa. Qua đó, tạo điều kiện để các sàn có thể phát triển. Khi đó nền kinh tế cũng được hưởng lợi và nguồn thu thuế cũng ổn định.