Thiếu xăng, dân biết kêu ai?

Thị trường Việt vẫn đủ tổng cung xăng dầu

Mới đây, Bộ Công Thương ra thông báo khẳng định tổng nguồn cung xăng dầu tại Việt Nam hoàn toàn đáp ứng đủ nhu cầu cho người dân. Cam kết cung ứng xăng dầu từ hai nhà máy lọc dầu lớn nhất cả nước là Nghi Sơn và Bình Sơn còn đủ. Trong quý III/2022, hai nhà máy dự kiến sản xuất 3,9 triệu m3 (chiếm 72% tổng nhu cầu); Trong quý IV dự kiến sản xuất 4,4 triệu m3 (chiếm 80% tổng nhu cầu). 

Về nguồn nhập khẩu, Tổng cục Hải quan và Bộ Tài chính thống kê, trong 9 tháng đầu năm thì Việt Nam nhập khẩu được hơn 6,5 triệu tấn xăng dầu thành phẩm các loại, kim ngạch lớn hơn 6,8 tỷ USD, tăng khoảng 22,7% về lượng và hơn 131% về giá.

Có nghĩa là tổng nguồn cung xăng dầu cả nguồn tự sản xuất nội địa và nguồn cung xăng dầu nhập khẩu đều khá lớn so với năm 2021, sẽ không xảy ra tình trạng thiếu xăng dầu từ những đầu mối lớn, các thương nhân. 

Về hiện tượng khan hiếm xăng trong thời gian gần đây, Bộ Công Thương cho biết chỉ là thiếu cục bộ xảy ra tại những chuỗi phân phối từ thương nhân, đầu mối đến đại lý bán lẻ vì doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đã giảm mức chiết khấu trong hệ thống phân phối. Từ đó xảy ra hiện tượng nhiều doanh nghiệp đã thu hẹp lại hoạt động kinh doanh, chỉ bán theo kiểu cầm chừng và thiếu nguồn cung cục bộ tại một số đại lý bán lẻ xăng dầu.

Doanh nghiệp đầu mối và thương nhân cung cấp nhiên liệu chưa đảm bảo được cung cấp đủ số lượng xăng dầu hoặc cung cấp thiếu ở một số thời điểm. Đó chính là nguyên nhân khiến các cây xăng hiện nay bị thiếu hàng cục bộ, không thể bán đủ theo nhu cầu của người dân.

Trên thực tế, việc điều hành giá xăng đang duy trì thấp và ổn định, đây là một giải pháp giúp ổn định kinh tế vĩ mô và kiềm chế lạm phát tăng cao. Tuy nhiên, việc quản lý bán lẻ thay vì quản lý giá bán buôn, trao đổi nhưng lại không gắn trách nhiệm của thương nhân phân phối, đầu mối chính là nguyên nhân dẫn tới tình trạng thiếu hụt xăng dầu, hay thậm chí gây lũng đoạn thị trường xăng dầu.

Lỗi nằm ở đâu?

Một số đại lý bán lẻ xăng dầu cho rằng, vấn nạn khan hiếm xăng dầu cục bộ tại nhiều tỉnh thành khu vực miền Nam, cùng chiết khấu 0 đồng chỉ là một biểu hiện có thể nhìn thấy rõ nhất trong chuỗi cung ứng xăng dầu vốn đang được nhìn nhận là cơ chế vận hành méo mó, mang yếu tố độc quyền, đặc lợi và đang trao sự “độc quyền” cho một nhóm kinh doanh.

Không chỉ vậy, chi phí định mức kinh doanh xăng dầu hiện đã được áp dụng kể từ năm 2014. Trong khi đó, Bộ Tài chính chậm sửa chữa khiến cho các doanh nghiệp bị lỗ, gây ảnh hưởng tới khả năng duy trì hoạt động kinh doanh của họ.

Nghị định 83/2014 và Nghị định 95/2021 về kinh doanh xăng dầu, cho thấy trong khi các thương nhân và đầu mối được mua nhiều nhiên liệu hơn nơi khác thì các đại lý bán lẻ xăng dầu lại chỉ được ký hợp đồng làm đại lý để mua và bán xăng cho một tổng đại lý, thương nhân phân phối duy nhất. Do đó, quy định này đã vô tình tạo ra sự độc quyền trong chuỗi cung ứng, tạo ra khe hở cho hành vi thao túng nguồn cung và giá chiết khấu (hoa hồng).

Trong một buổi phỏng vấn, Giám đốc Công Ty TNHH MTV Bội Ngọc (chuyên kinh doanh xăng dầu tại Trà Vinh) - TS Giang Chấn Tây cho biết: “Nhà nước có quy định về giá bán lẻ nhưng lại không quy định giá trần và giá sàn bán buôn để cho các công ty đầu mối và nhà phân phối dựa vào đó”.

Ông Tây khẳng định, đây chính là nguyên nhân lớn khiến các thương nhân phân phối tự ý nâng giá buôn lên cao hơn giá điều hành, giá bán lẻ để giúp tăng lợi nhuận hoặc giảm lỗ. Theo tiết lộ của ông Tây, từng có thời điểm các thương nhân và đầu mối “kê khống” phí vận chuyển để các đại lý bán lẻ chịu, để họ có thể né hoặc đẩy khoản lỗ cho đại lý

Về giải pháp giúp hạn chế tình trạng chiết khấu 0 đồng và ngăn chặn sự thiếu hụt nhiên liệu cục bộ hiện nay, Giám đốc Công Ty Bội Ngọc cho rằng, không chỉ xem xét, tháo gỡ khó khăn về chi phí kinh doanh định mức hay lợi nhuận định mức của các doanh nghiệp xăng dầu, mà còn cần cân nhắc việc quy định khoản chiết khấu cố định là 1.500 đồng/ lít hoặc quy định cho thương nhân đưa ra mức giá bán buôn tới đại lý bán lẻ không quá 95% giá bán lẻ.

“Có như vậy thì các đại lý bán lẻ xăng dầu mới đảm bảo bán không bị lỗ hay buộc phải đóng cửa. Ngay chính chủ đại lý bán lẻ xăng dầu cũng là doanh nghiệp, phải thu về lợi nhuận thì họ mới làm được. Đối với chính sách thuế, phí của Nhà nước cũng cần điều hành một cách linh hoạt để giảm bớt áp lực, không gây gánh nặng cho chuỗi bán lẻ” - Ông Tây nói.

Vị này cũng cho rằng: “Thật không công bằng nếu Nhà nước buộc đại lý bán lẻ xăng dầu phải mua xăng tại một đầu mối, còn các thương nhân phân phối lại được ký hợp đồng, mua xăng ở nhiều nơi khác nhau”.

Ông Tây còn cho rằng, các thương nhân không lỗ do giá bán lẻ mà họ lỗ chủ yếu vì không đạt lợi nhuận nên đã dùng chiêu trò. Nhiều đại lý bán lẻ xăng dầu biết rõ nhà phân phối đang cố tình bán giá buôn đắt hơn giá bán lẻ, không có chiết khấu hoặc chiết khấu âm của thương nhân, tuy nhiên không cách nào có thể thay đổi được vì họ vẫn đang đúng luật.