Thị trường trái phiếu cần được "gỡ rối" như thế nào?

Áp lực của việc đáo hạn trái phiếu

Cụm từ “nghẽn mạch trái phiếu”, “làn sóng rút tiền ở các quỹ trái phiếu” chính là những tiêu đề đang được quan tâm trong thời gian trở lại đây. 

Mặc dù được FiinRatings đánh giá là không đáng quan ngại trước áp lực đáo hạn hạn trái phiếu doanh nghiệp với quan điểm là dư nợ trái phiếu tính đến cuối tháng 9/2022 chỉ chiếm khoảng 4% tổng dư nợ tín dụng trên toàn hệ thống ngân hàng Việt Nam. 

Như thế, con số này so với Trung Quốc và nhỏ nhưng cũng cần phải lưu ý rằng lượng tiền từ các nhà đầu tư tổ chức ở trong và ngoài nước Trung Quốc cũng như các nhà đầu tư nhỏ lẻ đổ vào thị trường so với GDP cũng lớn hơn so với Việt Nam rất nhiều. 

Còn một điểm khác nữa là vấn đề không ở chỗ quy mô lớn nhỏ mà là khi niềm tin của thị trường bị dao động, tình trạng thanh khoản đã diễn ra ở khắp nơi. Và câu chuyện suýt rơi vào thảm họa tài chính diễn ra ở trên thị trường trái phiếu của Anh thời gian gần đây cũng cho thấy được điều này. 

Và trong thời gian chỉ mấy ngày giao dịch, một thị trường mà thanh khoản được đánh giá là dư giả ở trên 100 tỷ bảng Anh đột ngột đã bay hơi hoàn toàn và buộc Ngân hàng Trung ương Anh (BoE) phải tiến hành cam kết bỏ ra 65 tỷ Bảng Anh can thiệp. Chỉ đến khi cựu Thủ tướng Anh đột ngột bay hơi hoàn toàn và buộc Ngân hàng trung ương Anh (BoE) phải cam kết sẽ bỏ ra 65 tỷ bảng Anh Liz Truss ra đi cùng chính sách tài khóa được cho là viễn thông và nguy hiểm đối với thị trường bị bỏ đi thì thị trường sẽ lại bình ổn trở lại. 

Được biết, vào đầu tuần cuối tháng 10 khi mà tân thủ tướng Anh Rishi Sunak được tái bổ nhiệm Bộ trưởng tài chính Jeremy Hunt - đây là người muốn “lấp” lỗ hổng ngân sách 50 tỷ bảng Anh thì thị trường đã dần hồi phục. Lúc này, thanh khoản lại đột ngột xuất hiện trở lại. Và câu hỏi tiền đi đâu mất đã từng xuất hiện ở Anh mấy ngày nay chẳng còn có ai hỏi nữa. 

Bởi vì đơn giản là khi mà tâm lý của thị trường dao động hay còn gọi là một cuộc khủng hoảng niềm tin nhỏ thì người ta sẽ tiến hành bán mọi thứ và rút tiền. Nó giống như kiểu làn sóng rút tiền ở quỹ trái phiếu mà truyền thông đưa ra hiện nay. Và để có thể đảo ngược điều này cần phải làm mấy điều. Đầu tiên là bình ổn thị trường, hai là chính sách rõ ràng và cuối cùng chính là giảm thiểu bất định về chính sách. 

Bình ổn thị trường trước mắt nhằm giảm thiểu bất định chính sách về dài hạn

Xét về kinh nghiệm thì gần đây cũng có mấy lựa chọn: 

Thứ nhất là làm như Fed vào năm 2020 ở Mỹ và có phần nào đó là Ngân hàng trung ương châu  u (ECB) hay BoE tung tiền ra để mua trái phiếu gồm trái phiếu doanh nghiệp có rủi ro cao. Mặc dù vậy thì như chúng ta cũng biết, bảng cân đối của Fed và BoE đều đã phình to nhiều lần. Hiện nay, Fed cần giảm bảng cân đối đã phình to lên 9 nghìn tỷ USD Mỹ của mình chứ không phải bơm tiền nữa. Trong bối cảnh hiện ở toàn cầu và cả Việt Nam là lạm phát tăng cao thì không phải là thấp như năm 2020 nên lựa chọn này không còn khả thi. 

Thứ hai chính là sử dụng quỹ bình ổn trái phiếu như Hàn Quốc hay là dành một khoản tiền để có thể can thiệp như BoE ở Anh trong thời gian gần đây. Vào ngày 23/10, Chính phủ Hàn Quốc cũng đã công bố kế hoạch mở rộng tài trợ cho các chương trình thanh khoản lên ít nhất 50.000 tỷ won trong nỗ lực giảm bớt đi các xáo trộn ở trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp sau việc vỡ nợ của doanh nghiệp có liên quan Dự án công viên giải trí Legoland.

Vấn đề chính là Chính phủ Anh không can thiệp vào thị trường trái phiếu, trong khi đó Hàn Quốc đã tiến hành trích lập quỹ bình ổn trái phiếu từ rất lâu. Còn Việt Nam cũng không có sẵn nguồn quỹ này hoặc là phải chuyển đổi nguồn quỹ từ đâu đó. Điều này làm được nhưng sợ rằng thời gian thực hiện lại quá lâu, không phù hợp với điều kiện hiện tại. 

Thứ ba chính là cho phép ngân hàng thương mại mua trái phiếu doanh nghiệp. Điều này cũng có thể làm được nếu như ngân hàng nhà nước thay đổi quy định. Mặc dù vậy thì nó lại không khác gì với việc ngân hàng thương mại bơm tiền cho vay bất động sản. Chính sách này cũng đi ngược với quan điểm kiểm soát tín dụng vào bất động sản, tránh gây ra tình trạng bong bóng. 

Hơn thế, các ngân hàng thương mại cũng sẽ lựa chọn, chỉ trái phiếu tốt thì họ mới tiến hành mua. Và nếu như ngân hàng thương mại mua trái phiếu của doanh nghiệp trở nên yếu kém thì lại tạo ra những rủi ro lớn cho ngân hàng, tạo ra gánh nặng lên an toàn hệ thống. Đây cũng không phải là lựa chọn tốt và ngân hàng nhà nước chắc chắn sẽ có nhiều lo ngại rằng nó sẽ chuyển khó khăn của thị trường trái phiếu lên khó khăn thanh khoản của hệ thống ngân hàng. 

Lựa chọn thứ tư đó chính là tiến hành tái cấu trúc, giãn nợ và thực hiện trái phiếu đổi sản phẩm như Trung Quốc đã làm. Giải pháp trái chủ đổi lấy sản phẩm bất động sản đã được ứng dụng ở thị trường Trung Quốc. Nhược điểm của giải pháp này chính là chỉ kéo dài thêm căn bệnh và đợt vỡ nợ lần 2 đối với trái phiếu bất động sản có vẻ đang tái diễn ở thị trường Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc cũng vừa phải lập quỹ hỗ trợ 29 tỷ USD vào hồi tháng 9/2022 để có thể ứng phó với cuộc khủng hoảng thanh khoản đang lan rộng của ngành bất động sản Trung Quốc. 

Thứ năm đó chính là Ngân hàng nhà nước cũng như Bộ Tài chính tiến hành cung cấp vốn thành lập một công ty mua bán nợ xấu cho thị trường trái phiếu, mua lại các trái phiếu của công ty gặp khó khăn và làm sạch bảng cân đối của những nhà phát hành bất động sản có năng lực nhưng lại gặp khó khăn để từ đó bơm tiền sạch ra thị trường để giải quyết tình trạng khó khăn về thanh khoản. 

Và nếu như FiinRatings tính đúng thì con số này là không quá lớn và đem số tài sản xấu đó ngủ yên một thời gian và để cho các trái phiếu có chất lượng đáo hạn 2023 có thể được quay vòng thì câu chuyện sẽ trở nên khó khăn hơn ở trên thị trường trái phiếu cũng sẽ được tháo gỡ. 

Ông Hồ Quốc Tuấn - Giảng viên Đại học Bristol, Anh cho biết: “Sự phối hợp của lựa chọn thứ tư (giãn nợ, tái cấu trúc, hoán đổi sản phẩm) với lựa chọn thứ năm (một công ty mua bán giải cứu trái phiếu rủi ro cao) thì sẽ có thể giải quyết khó khăn trong ngắn hạn”. 

Tuy nhiên, gốc rễ vẫn là phía thị trường bất động sản vẫn còn khó khăn khi mà trái phiếu đáo hạn liên quan đến bất động sản sau năm 2023 vẫn còn là một rủi ro. Điều này có liên quan đến nhiều chính sách về bất động sản dài hạn. 

Ngoài ra, cần phải tiến đến giảm rủi ro bất ổn chính sách. Thị trường trái phiếu bất động sản đang thiếu đi niềm tin vào tương lai gần và không biết ngày mai sẽ như thế nào thì thanh khoản kẹt là đương nhiên. Như thế cần có một cú hích mạnh để có thể khẳng định, chính phủ cũng ưu tiên ổn định từ phía cơ quan quản lý. 

Không những thế, truyền thông rõ ràng về các quan điểm chính sách, đảm bảo doanh nghiệp có thể hoạt động ổn định và những thông tin bất ngờ dành cho các nhà đầu tư là cách mà các lãnh đạo chính phủ có thể đảm bảo được thị trường tài chính bớt đi những đợt nghẽn mạch máu.