Thị trường năng lượng tái tạo Việt Nam ngày càng có sức hút với các nhà đầu tư phương Tây

Tính đến cuối năm 2021, lĩnh vực năng lượng tái tạo (NLTT) đã phát triển và có công suất điện mặt trời 16,5GW và công suất điện gió là 4GW chỉ trong vòng 5 năm và với mức xuất phát điểm gần như là con số 0. Theo đó, Việt Nam đã có những bước tiến nhanh chóng để trở thành quốc gia hàng đầu về sản xuất điện tái tạo tại khu vực Đông Nam Á.

Một thống kê cho thấy lĩnh vực năng lượng tái tạo hiện chiếm khoảng 27% trong tổng công suất lắp đặt và 12% điện sản xuất. Năng lượng tái tạo đang trở thành một phần quan trọng cơ cấu nguồn lao động của Việt Nam với sự phân bổ công suất đầy hứa hẹn trong dự thảo Quy hoạch Phát triển Nguồn điện 8 và những cam kết của Chính phủ về mục tiêu net-zero vào năm 2050.

Thị trường năng lượng tái tạo trước kia chủ yếu gồm các công ty trong nước, đa phần tập trung vào lĩnh vực bất động sản và phát triển cơ sở hạ tầng vì đặc điểm chung là có liên quan đến vấn đề xây dựng, giấy phép và đất đai. Bên cạnh đó, các công ty nội địa đã hợp tác với những đối tác để gia tăng công suất năng lượng tái tạo đáng kể tại Việt Nam nhờ những yêu cầu về kỹ thuật lắp đặt tối giản của các trang trại điện mặt trời.

Chỉ trong vòng 5 năm, Việt Nam đã trở thành quốc gia sản xuất điện mặt trời đứng thứ 10 thế giới, cho thấy tốc độ tăng trưởng nhanh hơn so với những nơi khác trên toàn cầu. Đa số những giao dịch M&A diễn ra trong nước và ít nhận được sự chú ý của các nhà đầu tư tại Đông Nam Á.

Ngày càng thu hút giới đầu tư nước ngoài

Thị trường hiện nay có rất nhiều nhà đầu tư nước ngoài tìm kiếm cơ hội để tham gia và phát triển kinh tế đất nước cũng như xuất hiện nhiều hơn tại Việt Nam. Những nhà đầu tư ASEAN là các nhà đầu tư nước ngoài đầu tiên đầu tư vào lĩnh vực này bởi họ đã quen thuộc với thị trường và mong muốn tiếp cận chương trình ưu đãi hấp dẫn hơn so với thị trường nước sở tại của họ. Phần lớn trong số họ tập trung vào mua lại các doanh nghiệp đang hoạt động.

Qua thời gian, các nhà đầu tư từ những quốc gia khác trên thế giới chủ yếu là Mỹ và châu Âu đã quan tâm đến tiềm năng to lớn của lĩnh vực này. Các nhà đầu tư do ít tiếp xúc với thị trường năng lượng Việt Nam đã bắt đầu làm quen, theo dõi thay vì đầu tư một cách chủ động. Thế nhưng, trong một năm qua, họ đã trở nên tự tin hơn về diễn biến kinh doanh của thị trường cũng như tham gia nhiều hơn vào giao dịch mua lại những nền tảng lên tới hàng trăm megawatts.

Dù mua lại chủ yếu vào những dự án đang hoạt động nhưng đó sẽ là một bước đệm quan trọng cho các nhà đầu tư quốc tế mở rộng phạm vi hoạt động và chuyển sang phát triển những dự án mới trong các năm tiếp theo. 

Cách thức M&A dần có sự thay đổi

Bản chất tài sản vốn để bán cũng dần thay đổi. Đa số các giao dịch M&A trước đây diễn ra với những tài sản đơn lẻ có quy mô nhỏ với việc bán toàn bộ cổ phần cho những dự án trước khi đi vào hoạt động hoặc đã đi vào hoạt động. Điều này xảy ra bởi một số nhà đầu tư nội địa chuyển vốn và tập trung vào những lĩnh vực kinh doanh quan trọng của họ, do đó cách nhanh nhất để thực hiện điều đó là bán những dự án đơn lẻ.

Lý do thứ hai là vì những dự án này không đạt được sự ổn định trong năm đầu tiên. Bên cạnh đó, tỉ lệ cắt giảm cao ở giai đoạn phong tỏa của dịch bệnh năm 2020-2021 khiến nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ phải chật vật với sự sụt giảm doanh thu và không thể thực hiện nghĩa vụ trả nợ.

Mặt khác, Việt Nam lại đang bước vào quy trình đấu giá diện và ưu tiên phát triển điện gió trong đất liền/ngoài khơi trong Quy hoạch Phát triển Nguồn điện 8. Theo đó, lợi thế tốt hơn trong thị trường ở thời gian sắp tới sẽ thuộc về các nhà đầu tư sở hữu sở trường kỹ thuật mạnh, các nguồn tài trợ và chi phí vốn cạnh tranh tốt hơn. Do vậy, các nhà đầu tư quốc tế hợp tác với những công ty trong nước sẽ giữ vai trò quan trọng trong việc mở rộng phạm vi của lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Việt Nam.

Các nhà đầu tư tài chính quốc tế quan tâm đến việc tham gia vào nền tảng quy mô tại Việt Nam cũng có cơ hội để tiếp cận thông qua sự hợp tác như vậy. Thị trường với vấn đề về thanh khoản thấp và cơ hội huy động vốn hạn chế đang mở rộng cửa cho các nhà đầu tư tài chính có thể lấp đầy chỗ trống.

Thị trường M&A trong nửa năm tới được kỳ vọng sẽ sôi động và có tính chất cạnh tranh hơn, có thể tạo nên nhiều điểm gia nhập hấp dẫn hơn.

Ví dụ như, VinaCapital những năm qua đã cam kết hỗ trợ Việt Nam chuyển đổi sang nguồn năng lượng sạch. Công ty triển khai một số dự án quan trọng như dự án Điện khí hóa lỏng 3.000MW LN tại Long An, nền tảng điện gió 500MW liên doanh với EDF Renewables hay SkyX Solar – công ty năng lượng điện mặt trời áp mái với công suất dự kiến trên 200MW vào năm 2023.

Thị trường dù có nhiều cơ hội nhưng vẫn cần sự hiểu biết sâu sắc về thị trường và nỗ lực thẩm định để lựa chọn tài sản hợp lý vì các danh mục đầu tư, cấu trúc thuế tài chính, khuôn khổ pháp lý của nền tảng này rất phức tạp. Chuyên gia cho rằng, các nhà đầu tư cần bắt tay vào đánh giá thị trường cạnh tranh và khả năng phát triển những dự án mới của đối tác nội địa trong khuôn khổ cạnh tranh thời gian tới.