Thị trường chứng khoán Việt Nam hồi sinh sau cơn bĩ cực?

Chứng khoán sụt giảm mạnh

Trái ngược với sự phát triển thăng hoa trong năm 2021 trước đó, thị trường chứng khoán năm 2022 diễn ra với những chuyển biến không mấy khả quan. Theo đó, sau khi lập đỉnh 1.528 điểm vào hồi tháng 4/2022, chỉ số VN-Index đã bước vào chu kỳ giảm giá (downtrend) kéo dài tới giữa tháng 11, trong đó mức đáy sâu nhất được thiết lập trong phiên 16/11 là 873,78 điểm.  Mức đáy này đã đánh dấu việc thị trường chứng khoán giảm tới 43% giá trị chỉ trong vòng 7 tháng, qua đó đưa VN-Index vào nhóm chỉ số chứng khoán giảm sâu nhất thế giới.

Nhịp giảm sâu này của thị trường còn khiến hàng loạt nhà đầu tư chịu thiệt hại nặng nề, không chỉ riêng penny, nhà đầu tư cổ phiếu midcap, bluechip cũng "bốc hơi" từ 40-60% tài khoản từ đầu năm. Không ít người thậm chí chấy tài khoản, làn sóng "call margin" còn lan sang tới cả lãnh đạo doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp bất động sản, tạo áp lực đè nặng lên chứng khoán Việt Nam.

Tình trạng bán tháo diễn ra trong nhiều tuần liên tiếp khiến tâm lý nhà đầu tư trở nên tiêu cực, trong khi bên cầm tiền duy trì tâm lý chờ đợi giá giảm thêm dù đa số cổ phiếu đã được đánh giá là hấp dẫn. Chưa kể, dòng tiền trên thị trường còn phải cạnh tranh trực tiếp với lãi suất tiết kiệm gửi ngân hàng. Thanh khoản bình quân toàn thị trường trong tháng 11 thu về quanh mức 11.000 tỷ đồng/phiên, chỉ bằng 1/3 so với giai đoạn hồi đầu năm 2022.

Bên cạnh yếu tố thanh khoản, số lượng tài khoản mở mới giảm sâu cũng là một tín hiệu cho thấy sức hút của thị trường chứng khoán đã hạ nhiệt đáng kể. Cụ thể, tính riêng trong tháng 11, nhà đầu tư cá nhân chỉ mở mới 88.334 tài khoản, chạm đáy 21 tháng.

Việc chứng khoán trong nước giảm mạnh có thể được giải thích bởi nhiều nguyên nhân. Điển hình như một số cá nhân lợi dụng các diễn đàn, hội nhóm mạng xã hội như Zalo, Facebook, Telegram… để tung tin đồn, phát tán tài liệu giả mạo, thông tin không đúng sự thật nhằm mục đích xúi giục, lôi kéo nhà đầu tư mua bán một hay một số cổ phiếu gây ảnh hưởng đến giá cổ phiếu, cũng như tạo áp lực cho cơ quan quản lý trong việc kiểm soát, xử lý tin đồn giả mạo trên thị trường chứng khoán.

Cùng với đó, việc nhiều lãnh đạo cấp cao tại các doanh nghiệp lớn bị khởi tố do có hành vi gian dối trong việc phát hành, mua bán trái phiếu doanh nghiệp đã làm mất niềm tin của các nhà đầu tư tham gia thị trường vốn nói chung, trong đó bao gồm cả thị trường chứng khoán. Điều này khiến không chỉ cổ phiếu của những doanh nghiệp vi phạm bị ảnh hưởng mà cả những cổ phiếu khác cũng bị bán tháo do tâm lý lo ngại, thận trọng lan rộng, dẫn đến nhiều cổ phiếu giảm sàn.

Bên cạnh đó, động thái tăng mạnh lãi suất để đối phó với nguy cơ lạm phát tăng cao cũng khiến một phần dòng tiền từ đầu năm dần rút khỏi thị trường chứng khoán để quay lại sản xuất, kinh doanh và chuyển qua các kênh an toàn hơn như gửi ngân hàng, trái phiếu chính phủ, trái phiếu ngân hàng, khiến dòng tiền trên thị trường chứng khoán thiếu hụt.

Ngoài ra, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, việc chứng khoán Việt Nam sụt giảm mạnh còn tới từ áp lực giải chấp. Theo vị chuyên gia, khi lãi suất tăng, nghĩa vụ trả nợ tăng, giá cổ phiếu giảm mạnh, một số nhà đầu tư sở hữu nhiều cổ phiếu đã phải bán giải chấp để bù đắp lại phần sụt giảm của giá cổ phiếu dùng để thế chấp cho các khoản vay ký quỹ, cũng như để hạ tỷ lệ nợ về mức an toàn theo quy định. Vòng xoáy giải chấp này đã diễn ra mạnh trong tháng 10 và nửa đầu tháng 11 vừa qua.

Triển vọng thị trường chứng khoán vẫn mang gam màu sáng

Sau khi nhúng đáy 874 điểm, VN-Index đã có sự phục hồi tích cực từ nửa cuối tháng 11 và tính đến phiên ngày 16/11/2022, tức chỉ sau 1 tháng, chỉ số chính đã tăng gần 200 điểm. Cùng với sự đi lên của chỉ số, thanh khoản cũng được cải thiện rõ rệt khi ghi nhận giá trị giao dịch tăng gấp đôi, đạt khoảng 17.000 - 22.000 tỷ đồng/phiên. Riêng trong phiên 6/12, thanh khoản sàn HoSE đạt 23.533 tỷ đồng, cao nhất trong vòng 8 tháng qua.

Đà hồi phục của thị trường cùng với những phiên tăng trần liên tiếp của nhiều cổ phiếu, đặc biệt là nhóm bất động sản, khi công cuộc giải cứu nhóm cổ phiếu này sau hàng loạt phiên giảm sàn liên tiếp trước đó đã thành công, lượng hàng bán giải chấp lên tới hàng chục triệu tại các mã cổ phiếu như PDR, NVL, DIG hay CEO đều được hấp thụ hết. qua đó tại sự hứng khởi cho nhà đầu tư.

Cùng với động thái bắt đáy của nhà đầu tư nhỏ lẻ, hàng loạt cổ đông lớn và lãnh đạo doanh nghiệp, thì sự tham gia mạnh mẽ của nhà đầu tư nước ngoài cũng trở thành một lực đẩy quan trọng cho thị trường hồi phục trong thời gian qua.

Thống kê cho thấy, nhà đầu tư nước ngoài đã mua ròng lên đến 16.000 tỷ đồng trong tháng 11, qua đó đánh dấu giá trị mua ròng lớn nhất trong vòng 2 năm trở lại đây. Đáng chú ý, dòng vốn từ Đài Loan (Trung Quốc) đang "ồ ạt" chảy vào thị trường chứng khoán Việt Nam với đại diện tiêu biểu là Quỹ Fubon FTSE Vietnam ETF. Cụ thể, quỹ này đã mua ròng lên tới 133 triệu USD (khoảng 3.300 tỷ đồng) trong tháng 11. Chưa dừng tại đó, bước sang nửa đầu tháng 12, dòng vốn ngoại còn tiếp tục mua ròng hơn 4.500 tỷ đồng tính riêng trên sàn HoSE.

Tại thời điểm bắt đầu sót vốn, ông Yang Yining – nhà quản lý quỹ Fubon FTSE nhận định sự sụt giảm của thị trường chứng khoán Việt Nam kể từ cuối tháng 9 chủ yếu do áp lực bán giải chấp nhóm cổ phiếu bất động sản và việc Ngân hàng Nhà nước tăng lãi suất 2 lần trong vòng 1 tháng. Sau khi thị trường giảm sâu đã tạo cơ hội cho một quá trình hồi phục từ đáy. Đại diện quỹ nhấn mạnh: "Đây quả thực là thời điểm tốt để đầu tư vào thị trường chứng khoán Việt Nam".

Bên cạnh đó, nhà sáng lập quỹ PYN Elite, ông Petri Deryng cũng chỉ ra rằng khi so sánh các thị trường tài chính, nền kinh tế vĩ mô với những quốc gia khác trong khu vực ASEAN, Việt Nam vẫn được đánh giá là hấp dẫn dựa trên nhiều khía cạnh. Do đó, các nhà đầu tư nước ngoài đánh giá thời điểm hiện tại là cơ hội tuyệt vời để rót tiền nhiều hơn vào thị trường chứng khoán Việt Nam, đặc biệt là khi nhìn vào triển vọng kinh tế trong vòng 5 năm tới.

Quỹ ngoại này chia sẻ, nhờ dòng tiền đầu tư mới cùng việc đồng Euro tăng giá, quỹ này có cơ hội để mua cổ phiếu ở vùng đáy bằng lượng tiền mặt dự trữ, đồng thời xây dựng vị thế mới với nhóm ngân hàng, hiện đang chiếm 9% tỷ trọng danh mục đầu tư của PYN Elite.

Nhà đầu tư tổ chức nước ngoài hiện đang chiếm hơn 90% giao dịch của khối ngoại và được đánh giá là có nhiều nguồn lực về mặt tài chính cũng như hiểu biết hơn so với nhà đầu tư cá nhân. Vì vậy, đây có thể được coi là một trong những dấu hiệu chứng tỏ niềm tin của khối ngoại đối với thị trường chứng khoán Việt Nam và điều này chắc chắn sẽ được tăng thêm khi việc chấn chỉnh, minh bạch hóa thị trường tiếp tục được thực hiện kiên quyết hơn trong thời gian tới.

Thêm vào đó, bước sang năm 2023, tốc độ tăng trưởng kinh tế đặt ra vào khoảng 6,5%, một số tổ chức lớn như Standard Chartered, Citigroup hay Fitch Ratings cũng dự báo Việt Nam sẽ tăng trưởng trên 6%. Như vậy, bất chấp một số rủi ro đang hiện hữu, bức tranh tổng thể của nền kinh tế vẫn đang suy trì khá tích cực. Do vậy, những khoản đầu tư với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận trong dài hạn có thể sẽ đạt thành công nhiều hơn và triển vọng của thị trường chứng khoán vẫn mang gam màu sáng.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia cho rằng mỗi nhà đầu tư cần đưa ra hành động phù hợp. 

Với những người đang "gồng lỗ" từ khi thị trường khó khăn nhất cần rà soát lại danh mục nắm giữ, chọn lọc những cổ phiếu tốt có tiềm năng tăng trưởng trong năm 2023, ít đòn bẩy.

Còn với những người đang cầm tiền mặt, có thể họ đã may mắn thoát được những "cú sập" của thị trường và đang chờ những chuyển biến của nền kinh tế. Những nhà đầu tư này thường gặp áp lực tâm lý lớn, không dám giải nhân và bỏ lỡ những nhịp hồi phục của thị trường. Theo đó, họ có thể dùng một phần vốn nhỏ, tham gia vào những phiên điều chỉnh để cân bằng tâm lý. 

Với những nhà đầu tư muốn "lướt sóng", điều quan trọng nhất là lựa chọn cổ phiếu theo dòng tiền. Gần đây, dòng tiền thưởng có xu hướng chảy vào các nhóm trụ như ngân hàng, chứng khoán, thép. Trong những nhóm này, nên chọn cổ phiếu đầu ngành, beta cao, được khối ngoại mua ròng để theo dõi, khi có tín hiệu kỹ thuật xác nhận thì có thể giải ngân.