Sau lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ, thị trường gạo thế giới trở nên bấp bênh

Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo tấm, áp thuế 20% với một số loại gạo

Ngày 8/9 vừa qua, Chính phủ Ấn Độ đã thông báo về lệnh cấm xuất khẩu đối với gạo tấm, áp thuế 20% đối với việc xuất khẩu một số loại gạo khác kể từ ngày 9/9. Được biết, quyết định này của chính phủ Ấn Độ nhằm nỗ lực tăng cường nguồn cung, đồng thời hạ giá gạo trong nước sau khi mùa màng ở nước này đã bị ảnh hưởng tiêu cực bởi tình trạng hạn hán, lượng mưa dưới mức trung bình. Được biết, những lệnh cấm và áp thuế mới của Ấn Độ có thể ảnh hưởng đến khoảng 60% lượng gạo xuất khẩu.

Liên quan đến vấn đề này, ông Sudhanshu Pandey - một quan chức cấp cao thuộc Bộ Tiêu dùng, Thực phẩm và Phân phối Công cộng Ấn Độ cho biết, trong vòng 4 năm qua, lượng gạo xuất khẩu đã tăng chóng mặt theo cấp số nhân. Cụ thể, nếu như năm 2019, loại gạo này chỉ chiếm dưới 2% lượng gạo xuất khẩu thì đến năm 2022, tỷ lệ này đã tăng lên đến mức 23%. 

Trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ gạo trên thế giới ngày càng tăng, thế nhưng thời tiết thất thường tại Ấn Độ đã khiến mùa màng ở nước này trở nên bấp bênh. Tháng 6/2022, lượng mưa được ghi nhận tại Ấn Độ là vô cùng ít ỏi, trong khi tháng 7 và tháng 8, thời tiết vẫn tiếp tục diễn ra vô cùng thất thường, điều này khiến cho những vùng sản xuất chính như Uttar Pradesh, Tây Bengal và Bihar đã giảm đến 13% đối với diện tích canh tác.

Cũng theo ông Sudhanshu Pandey, giá gạo tấm trong năm nay đã ghi nhận mức tăng lên đến 38% do nhu cầu xuất khẩu trong khoảng thời gian từ tháng 4 cho đến tháng 8/2022 đã liên tục tăng mạnh. Được biết, Ấn Độ đang chiếm hơn 40% lượng gạo xuất khẩu trên toàn cầu. Đồng thời, đất nước tỷ dân này cũng đang cạnh tranh trực tiếp với Thái Lan và Việt Nam, Pakistan và Myanmar. 

Trong năm 2021, xuất khẩu gạo của Ấn Độ đã đạt mức kỷ lục - 21,5 triệu tấn. Con số này nhiều hơn khi so sánh với tổng mức xuất khẩu của cả 4 nước ngay phía sau (Thái Lan, Việt Nam, Pakistan và Mỹ) cộng lại. Gạo của Ấn Độ được xuất khẩu sang hơn 150 quốc gia và vùng lãnh thổ. Chính vì thế, động thái cắt giảm lượng gạo xuất khẩu của Ấn Độ đã khiến áp lực về giá lương thực toàn cầu ngày càng tên lên. Chưa kể, giá lương thực cũng đang tăng do ảnh hưởng bởi hạn hán và cuộc xung đột vũ trang giữa Nga và Ukraine. 

Chưa kể, việc áp thuế mới nhiều khả năng cũng khiến nhiều người mua lựa chọn rời xa gạo Ấn Độ để tìm kiếm nguồn gạo từ các đối thủ khác như Việt Nam hoặc Thái Lan, vốn là những quốc gia đang tích cực gia tăng lượng gạo xuất khẩu. 

Giá cả có thể tiếp tục tăng trong thời gian tới

Trong thời gian sắp tới, những biện pháp siết chặt xuất khẩu gạo của Ấn Độ có thể khiến giá ngũ cốc trên thị trường quốc tế tăng cao. Liên quan đến vấn đề này, bà Sabrin Chowdhury - Giám đốc hàng hóa tại Fitch cảnh báo, nguồn cung sụt giảm và nhu cầu thế giới đã đạt đến ngưỡng kỷ lục sẽ là những yếu tố khiến cho giá cả leo thang, lạm phát lương thực. 

Sau khi Ấn Độ áp dụng lệnh cấm và áp thuế xuất khẩu, các nhà thu mua sẽ chuyển sang nguồn gạo ở Thái Lan, Việt Nam. Điều này sẽ khiến cho chi phí nhập khẩu nhiều khả năng tăng cao. Trong khi đó, vì người mua không chấp nhận mức thuế mới được áp dụng, gần một triệu tấn gạo cùng với hoạt động vận chuyển gạo tại các cảng của Ấn Độ đã dừng lại và vị mắc kẹt. Yêu cầu hạn chế xuất khẩu gạo của nước này khiến thị trường bối rối và bất ngờ; các nhà giao dịch cũng đang cố gắng để có thể hoàn tất được những hợp đồng đã ký. 

Ngay sau khi Ấn Độ ban hành lệnh cấm liên quan đến vấn đề xuất khẩu gạo, giá gạo đồ 5% tấm của nước này đã ghi nhận mức tăng từ 379- 387 USD/tấn lên 385- 392 USD/tấn. Trong bối cảnh người mua chuyển hướng sang những nguồn cung ứng rẻ hơn, xuất khẩu gạo của Ấn Độ trong năm nay có thể giảm ở mức 25%. 

Trong một diễn biến khác, giá gạo 5% tấm của Việt Nam cũng đã tăng từ 390-393 USD/tấn lên mức 400- 410 USD/tấn. Theo như thông tin từ một nhà giao dịch, dù động thái từ phía Ấn Độ khiến giá gạo Việt Nam tăng lên nhưng lượng xuất khẩu vẫn gần như không thay đổi. Nguyên nhân bởi, các nhà xuất khẩu tại Việt Nam vẫn chưa ký kết được những hợp đồng mới vì dự đoán trong những tuần sắp tới, giá gạo sẽ tăng lên cao hơn. 

Ngoài ra, giá gạo 5% tấm của Thái Lan cũng đã tăng từ 416-420 USD/tấn lên 425-435 USD/tấn. Theo như một thương nhân ở Bangkok, nguồn cung gạo đã bị ảnh hưởng khá nhiều do hàng loạt yếu tố, bao gồm: Mưa lớn, lũ lụt cùng các vấn đề về vận tải. Trong khi đó, một thương nhân khác khẳng định, các thị trường nước ngoài vẫn đang theo dõi những diễn biến xung quanh quyết định cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ. Vì thế, một số khách hàng đã lựa chọn sản phẩm gạo của Thái Lan.

Liên quan đến tình hình này, một quan chức cấp cao của Bộ Lương thực Bangladesh cho biết, nước này cũng đang trong quá trình đàm phán để tiến hành nhập khẩu gạo từ Thái Lan sau khi hoàn tất những thỏa thuận với Việt Nam, Myanmar cũng như Ấn Độ; tổng khối lượng rơi vào khoảng 530.000 tấn.

Điểm sáng về nguồn cung

Nguồn cung gạo dồi dào của những nước xuất khẩu chủ chốt trên thế giới có thể bù đắp được phần lớn sản lượng sụt giảm sau những trận lụt ở Pakistan, tình trạng nắng nóng nghiêm trọng tại Trung Quốc khiến cho mùa màng hư hại. Từ đó, mặt hàng lương thực này cũng có thể được bình ổn trở lại.

Pakistan được biết đến là nước xuất khẩu gạo lớn thứ 4 trên thế giới. Hiện tại, ngành nông nghiệp nước này đang hứng chịu thiệt hại nặng nề bởi lũ lụt, khiến nhiều vùng sản xuất nông nghiệp đã bị nhấn chìm và hư hại nặng nề. Trong năm nay, sản lượng gạo của Pakistan dự kiến giảm 10%, lượng thu hoạch dự kiến ở mức 8,7 triệu tấn. 

Thế nhưng, tình trạng nắng nóng cực đoan hồi cuối tháng 8 vừa qua tại Trung Quốc đã khiến sản lượng gạo của quốc gia xuất khẩu gạo lớn trên thế giới giảm sút, con số giảm xuống vẫn chưa được tính toán cụ thể. Thời điểm hiện tại, giới chức Trung Quốc vẫn lo ngại về tình trạng khô hạn và nắng nóng vẫn đang tiếp diễn ở nhiều địa phương, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất nông nghiệp. 

Trong năm nay, Thái Lan dự kiến xuất khẩu khoảng 7,5 triệu tấn gạo, trong khi mục tiêu đề ra trước đó là 7 triệu tấn. Việc xuất khẩu dự kiến tăng lên là nhờ sản lượng gạo gia tăng, đồng baht ngày càng suy yếu trong bối ảnh mất an ninh lương thực trên toàn cầu. Trong một thông báo mới đây, Rachada Dhnadirek - người phát ngôn Chính phủ Thái Lan cho biết, nước này trong khoảng thời gian từ tháng 1 cho đến tháng 7 năm nay đã xuất khẩu được 4,09 triệu tấn gạo, so với cùng kỳ năm trước đã ghi nhận mức tăng 54% so với cùng kỳ năm ngoái. Người này cũng lưu ý, sản lượng gạo Thái Lan đã tăng nhờ thời tiết thuận lợi, trong đồng baht yếu giúp giá gạo Thái Lan có được lợi thế cạnh tranh hơn. Được biết, đồng baht Thái hiện đang ở mức thấp gần nhất trong vòng hơn 15 năm qua khi so với đồng USD.

Theo dự báo của Bộ Thương mại Thái Lan, sản lượng gạo trong niên vụ 2022-2023 của nước này có thể đạt 26,92 triệu tấn, so với niên vụ trước đó tăng 2,09%. Hiện, Thái Lan đang là nước xuất khẩu gạo lớn thứ 3 trên thế giới, chỉ sau Ấn Độ và Việt Nam. Trong năm nay, nhu cầu về gạo Thái Lan đã tăng cao khi các nước đang nỗ lực đảm bảo an ninh lương thực trong bối cảnh xung giữa Nga và Ukraine khiến việc nhập khẩu các loại lương thực khác như bột mì gặp nhiều khó khăn.