PGS.TS Nguyễn Hữu Huân: "Tỷ giá sẽ tương đối ổn định" là kịch bản có xác suất xảy ra cao nhất năm 2024

Có thể thấy, điều hành tỷ giá dù không phải là mục tiêu chính của chính sách tiền tệ quốc gia nhưng lại có tác động lớn đến sự tăng trưởng kinh tế, kiềm chế lạm phát. Đây chính là một yếu tố cốt lõi trong ổn định kinh tế vĩ mô của mỗi nước, nhất là trong bối cảnh kinh tế thế giới đang ngày càng trở nên bất định. Những biến số như chiến tranh, thiên tai,... có thể xảy ra đột ngột, không thể dự báo trước.

Theo đó, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân đã đưa ra kịch bản của nền kinh tế cũng như tác động của nó đến tỷ giá, đề xuất các giải pháp tham khảo.

Kịch bản tăng trưởng tuyến tính

Theo như dự báo của IMF và nhóm nghiên cứu, đối với kịch bản tuyến tính khi không có sự kiện gì quá bất thường diễn ra ở trên thế giới cũng như trong nước thì dự báo đến năm 2025, Việt Nam mới lấy lại đà tăng trưởng mục tiêu từ 6,5-7%, trong khi đó lạm phát vẫn sẽ duy trì ở mức 3-4%.

Khi đó, điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước sẽ không có quá nhiều biến động. Cố gắng duy trì được trạng thái chính sách như hiện tại, nghĩa là không tiếp tục nới lỏng thêm, cũng không đảo chiều sang thắt chặt.

Hiện tại, dư địa nới lỏng chính sách tiền tệ của Việt Nam không còn nhiều và dù nới lỏng cũng không mang lại tác động lớn đến sự tăng trưởng. Mặc dù vậy thì Việt Nam cũng không nên đảo chiều chính sách bởi vì sẽ gây ra những bất ổn về tỷ giá, lãi suất như giai đoạn 2022. Chính sự ổn định chính sách tiền tệ sẽ tạo tiền đề để hồi phục sản xuất, tiêu dùng trong nước.

Đối với kịch bản này, dự báo tỷ giá trong năm 2023 sẽ vẫn duy trì ổn định bởi không có quá nhiều áp lực. Và Việt Nam vẫn đang là quốc gia xuất siêu, nhận lượng kiều hối lớn. Theo đó thì việc nguồn vốn FDI có thể gia tăng trong thời gian tới khi mà các hiệp định đối tác chiến lược, thương mại tự do được thông qua, đặc biệt là đối với Mỹ.

Cũng trong kịch bản tăng trưởng tuyến tính này, dự báo tỷ giá sẽ tăng khoảng từ 3-3,5% trong năm 2024. Mức tăng này cũng nằm trong tầm kiểm soát, Ngân hàng Nhà nước hoàn toàn có thể chủ động ứng phó trước một số đợt tăng tỷ giá bất thường trong năm bởi yếu tố về mùa vụ. Tỷ giá cũng sẽ không ảnh hưởng quá lớn đến việc thực thi các mục tiêu chính của chính sách tiền tệ như tăng trưởng, kiểm soát lạm phát.

Kịch bản tăng trưởng theo hướng tích cực

Đối với kịch bản tích cực hơn về tăng trưởng GDP, khi mà nền kinh tế Việt Nam có dấu hiệu hồi phục nhanh, tỷ giá sẽ gặp áp lực.

Với kịch bản này thì kinh tế thế giới tăng trưởng tích cực trong năm 2024 thoát khỏi suy thoái cũng như trở lại hồi phục mạnh mẽ. Những cuộc xung đột được giảm bớt, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đảo chiều chính sách từ việc thắt chặt sang nới lỏng dần, dòng tiền cũng bắt đầu đảo chiều từ Mỹ chảy về lại các quốc gia mới nổi, cầu tiêu dùng thế giới phục hồi trở lại.

Khi đó thì tỷ giá chịu áp lực khá là lớn. Bởi vì một khi đơn hàng quốc tế bắt đầu tăng trở lại, nhu cầu nhập khẩu nguyên vật liệu cũng sẽ tăng đột biến ở một số thời điểm. Chính điều này cũng sẽ gây áp lực lên tỷ giá trong ngắn hạn.

Cũng theo đó, cán cân thanh toán sẽ theo đường cong chữ J khi mà kinh tế bắt đầu hồi phục mạnh, nghĩa là ban đầu sẽ thâm hụt ngắn ngạn, sau đó thì mới thặng dư bởi nhu cầu nhập khẩu đột biến để phục vụ việc sản xuất trong nước, trong khi xuất khẩu cần một thời gian sau mới có thể tăng trưởng tương ứng.

Song song với đó, dòng vốn FDI và FII cũng sẽ không thể bùng nổ trong ngắn hạn bởi chênh lệch lãi suất giữa Việt Nam và Mỹ không lớn cũng như để triển khai đầu tư FDI mất khá nhiều thời gian để làm thủ tục.

Đối với kịch bản này thì VND sẽ tăng giá từ 4-5% so với đồng USD, Ngân hàng Nhà nước sẽ phải nhọc nhằn hơn trong việc điều hành tỷ giá. Và Việt Nam cũng sẽ cần phải đưa ra các chiến lược ứng phó sớm ở những thời điểm cao điểm, tránh bị động dẫn đến điều hành giật cục, ảnh hưởng đến các mục tiêu vĩ mô khác như là tăng trưởng kinh tế, lạm phát hay như ảnh hưởng đến tâm lý của người dân gây ra tình trạng đầu cơ, tích trữ ngoại tệ.

Ở những lúc cao điểm thì Ngân hàng Nhà nước có thể cân nhắc sử dụng dự trữ ngoại hối để cân bằng cán cân thanh toán hoặc là cho phép tỷ giá biến động trong biên độ cao hơn mức bình thường tuy nhiên cần phải phát đi thông điệp rõ ràng để tránh gây ra tâm lý hoang mang cho doanh nghiệp, người dân.

Và việc tung dự trữ ngoại hối sẽ làm ảnh hưởng đến lãi suất khi mà phải hút tiền đồng về và làm lãi suất tăng trở lại, điều này có thể sẽ ảnh hưởng đến việc thúc đẩy hồi phục tăng trưởng kinh tế, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân đánh giá là không quá lớn nhưng cần thiết, cần phải đánh đổi.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân cũng lưu ý, điều hành vĩ mô sẽ luôn là bài toán đánh đổi trong ngắn hạn và điểm mấu chốt là chúng ta nên ưu tiên mục tiêu nào, hy sinh mục tiêu nào ở từng thời điểm sao cho mang lại lợi ích cho nền kinh tế là lớn nhất, hạn chế các hệ quả hoặc là tác dụng phụ của chính sách.

Mặc dù vậy, việc đảo chiều chính sách cũng cần phải mang tính dự báo được và cần phải có lộ trình cụ thể, tránh việc xoay chuyển quá nhanh rất dễ gây ra các cú sốc không đáng có cho nền kinh tế.

Còn về phần doanh nghiệp thì cũng phải chủ động ứng phó khi dự báo tỷ giá tăng mạnh, sử dụng các công cụ phòng ngừa rủi ro tỷ giá như hợp đồng kỳ hạn để tránh thiệt hại khi mà tỷ giá tăng cao so với mức trung bình.

Kịch bản tăng trưởng tiêu cực với xác suất xảy ra thấp

Đối với kịch bản tăng trưởng tiêu cực, áp lực lên tỷ giá sẽ càng nhiều khi mà tăng trưởng kinh tế sụt giảm, FED tiếp tục tăng lãi suất và diễn biến các cuộc xung đột trên thế giới trở nên căng thẳng. Và thế giới cũng tiếp tục rơi vào tình trạng đình lạm (đình đốn, lạm phát) với việc kinh tế suy thoái và lạm phát tăng lên ở mức cao trước áp lực bởi giá nguyên liệu tăng cao bởi những cuộc xung đột kinh tế.

Và đối với kịch bản xấu này thì chúng ta sẽ phải gặp áp lực từ nhập khẩu lạm phát như năm 2022 và việc rút vốn tiếp tục từ khối ngoại để chuyển về Mỹ sẽ gây ra áp lực rất mạnh lên tỷ giá. Dự báo tỷ giá có thể tăng hơn 10% nếu như tình hình thực sự xấu đi, áp lực tỷ giá lớn và thâm hụt kép (nghĩa là cả cán cân thanh toán, ngân sách đều thâm hụt mạnh) đã khiến cho nền kinh tế dễ bị tổn thương.

Lúc này thì bắt buộc phải cho VND mất giá tương đối với USD, hạn chế dùng dự trữ ngoại hối để bình ổn. Dự trữ ngoại hối của chúng ta không có quá nhiều tác dụng. Và việc sử dụng dự trữ ngoại hối chỉ làm mất đi khối lượng dự trữ nhưng không đem lại hiệu quả, kịch bản tương tự như cuộc khủng hoảng tài chính 1997 diễn ra ở các quốc gia Đông Nam Á mà điển hình nhất chính là Thái Lan.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân cho biết, dĩ nhiên thì xác suất của kịch bản này là thấp nhất nhưng với hiệu ứng thiên nga đen (xác suất nhỏ nhưng tác động lớn) thì chúng ta vẫn phải tính đến trường hợp này để có kế hoạch chủ động ứng phó một cách kịp thời. Theo đó, Chính phủ cần phải xây dựng một đội ngũ mà như ở Mỹ gọi là Bộ đối phó với các tình huống khẩn cấp đẻ nhằm ứng phó với những trường hợp này.

Đối với kịch bản này thì nhập khẩu lạm phát sẽ gia tăng, tăng trưởng đình trệ bởi sức cầu yếu, giá hàng hóa tăng cao, tỷ giá có xu hướng tăng mạnh. Và cả 3 mục tiêu kiểm soát lạm phát, giữ ổn định tỷ giá, thúc đẩy tăng trưởng đều sẽ khó có thể thực hiện được. Việc điều hành chính sách ở trong tình huống này buộc phải đánh đổi, hy sinh mục tiêu tỷ giá trong thời gian ngắn hạn. Theo đó, cần hạn chế nhập khẩu, khuyến khích xuất khẩu nhằm giữ được mục tiêu kiểm soát tình hình lạm phát, chấp nhận đánh đổi một phần tăng trưởng.

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, nếu như chúng ta vẫn kiên trì duy trì tỷ giá ổn định bằng việc tung dự trữ ngoại hối thì bởi áp lực cán cân thanh toán lớn sẽ đến lúc dự trữ ngoại hối cạn kiệt. Lúc đó phải thả nổi tỷ giá như trường hợp của Thái Lan, các nước Đông Nam Á năm 1997.

Nền kinh tế sẽ rơi vào vòng xoáy đình trệ, lạm phát cao và việc tung dự trữ ngoại hối cũng sẽ làm ảnh hưởng đến tăng trưởng khi mà VND được hút về. Lúc đó thì chúng ta phải thực hiện chính sách vô hiệu hóa tức phải tung ra VND ra trở lại nền kinh tế thông qua các kênh của Chính sách tiền tệ tạo nên sự trồi sụt nếu như việc bơm hút không nhịp nhàng.

Đúc rút lại, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân cho biết thông qua phân tích 3 kịch bản trên thì chỉ có kịch bản tăng trưởng tuyến tính là tỷ giá sẽ tương đối ổn định trong năm 2024. Đây cũng là kịch bản có xác suất xảy ra cao nhất bởi những yếu tố về tăng trưởng nội sinh, các lý thuyết kỳ vọng về giá cả, tiền lương trong nền kinh tế.

Mặc dù vậy thì đối với hai kịch bản còn lại dù cho xác suất xảy ra là thấp, đặc biệt là kịch bản xấu tuy nhiên chúng ta vẫn phải dự phòng những rủi ro để tránh sự bị động cũng như bất ngờ cho nền kinh tế một khi nó xảy ra. Theo đó, cần có biện pháp để ứng phó phù hợp nhằm đảm bảo sự tăng trưởng một cách bền vững cho nền kinh tế Việt Nam, đưa đoàn tàu kinh tế Việt Nam chuyển động nhịp nhàng, tăng tốc trước vận hội mới của đất nước để đạt được mục tiêu kinh tế trong dài hạn.

Bên cạnh việc điều hành chính sách tỷ giá ổn định thì Việt Nam cũng cần cân bằng cán cân thương mại với Mỹ. Trong đó thì ưu tiên giảm thặng dư thương mại của Việt Nam so với Mỹ bằng việc gia tăng nhập khẩu để cho Mỹ có thể cân nhắc đưa Việt Nam ra khỏi danh sách các nước cần lưu ý về thao túng tiền tệ. Chính động thái này sẽ đảm bảo an toàn cho Việt Nam trước đối tác rất lớn về thương mại như Mỹ./.