Ngành vận tải thiếu nhân lực, cơ hội tìm việc cho người lao động

Theo VTV, vận tải đang có những chỉ số tốt nhất thể hiện được “sức khỏe” của nền kinh tế. Có thể người dân luôn phàn nàn về những cung đường tắc nghẽn, các chuyến tàu hỏa hay máy bay chật kín người. Tuy nhiên, những con phố tấp nập, các chuyến bay đông người lại thể hiện được một nền kinh tế đang hồi phục tốt, hoạt động nhộn nhịp và hàng hóa đang di chuyển. 

Người dân đã trở lại đi làm, mua sắm hay đi du lịch tự do. Khi đó, lĩnh vực vận tải sẽ thể hiện vai trò quan trọng đối với hầu hết các hoạt động trong cuộc sống của người dân. Như vậy, nếu có một sự gián đoạn nào trong lĩnh vực này đều ảnh hưởng lớn tới thị trường.

Trong ngành hàng không, tình trạng thiếu nhân lực đang rất nguy cấp. Các hãng bay thiếu từ phi công, tiếp viên cho tới nhân viên mặt đất. Chẳng hạn như sân bay Heathrow của Anh đã phải yêu cầu các hãng hàng không dừng việc bán vé vào mùa Hè để giảm áp lực khách hàng trong bối cảnh sân bay thiếu nhân viên trầm trọng.

Trong khi đó tại Mỹ, các bến cảng đang thiếu hụt nhân sự xếp dỡ hàng hóa và các lái tàu khiến những con tàu phải xếp hàng dài chờ đợi ngoài khơi bờ biển Long Beach. Chính phủ nước này đã thông qua khoản chi tiêu liên bang trị giá 1.000 USD để xây dựng bổ sung cơ sở hạ tầng nước này. Thực tế, ngành xây dựng cũng thiếu nhân công sửa chữa các con đường, bến cảng, đường ray… 

Vấn đề thiếu nhân lực không nằm ở việc dân số giảm mà một số công việc không thu hút được người lao động. Theo một quản lý cửa hàng cung cấp lốp xe tại Mỹ: “Tôi đã làm việc với các trường dạy nghề trong khu vực trong vài năm nay nhưng vẫn không tuyển dụng được nhân viên nào dù mức lương đưa ra khá cao”.

Chưa kể, những ngành kém hấp dẫn cũng rất khó để giữ chân lao động đã có tay nghề. Một nghiên cứu cho thấy, 42% sinh viên tốt nghiệp ngành công nghệ ô tô đã không còn theo nghề sau 2 năm bắt đầu làm việc. 

Mặt khác, vấn đề thiếu nhân sự tay nghề cao trong ngành những doanh nghiệp vận tải cũng ngày càng trở nên phức tạp hơn vì làn sóng nghỉ hưu sắp tới. Vì việc thiếu hụt trầm trọng phi công đã khiến Quốc hội xem xét tới việc nâng độ tuổi nghỉ hưu cho phi công thương mại. 

Độ tuổi của người lao động trong một số ngành giao thông vận tải trung bình cao hơn gần 10 tuổi so với độ tuổi trung bình của người lao động trên toàn quốc (41 tuổi). Theo đó, có khoảng 1/4 lao động trong ngành vận tải trên 55 tuổi.

Các tài xế lái xe tải có độ tuổi trung bình là 50 tuổi, nhưng 1/3 trong số họ trên 55 tuổi. Một số những công việc lao động nặng nhọc khác như khuân vác, xếp dỡ hàng hóa cũng ghi nhận tình trạng như vậy.

Nhiều người đang kỳ vọng vào những công nghệ trong tương lai có thể giải quyết vấn đề thiếu nhân lực này. Các nhà hoạch định chính sách và các nhà chiến lược kinh doanh đã hướng tới ước mơ những tài xế sẽ được thay thế bằng những chiếc xe không người lái. Hay các cảng biển sẽ không cần quá nhiều người lao động vì đã có robot thay thế… Tuy nhiên, việc chuyển đổi này không thể xảy ra trong thời gian ngắn.

Kể cả khi thời đại công nghệ mới bùng nổ và được phát triển mạnh mẽ thì lại thiếu đi lao động có kỹ năng để thực hiện các thao tác trên những hệ thống tiên tiến đó. Chẳng hạn như khác với sự kỳ vọng về những chiếc xe không người lái, những chiếc ô tô mới phải có các hệ thống an toàn, tiên tiến và đòi hỏi có những kỹ thuật viên được đào tạo đặc biệt. 

Theo ước tính của Báo cáo sự cố tai nạn năm 2022 của ngành bảo hiểm tài sản và thương vong, với nhu cầu về công nghệ hiện tại kết hợp với làn sóng nghỉ hưu sắp tới thì sẽ có thêm 100.000 cơ hội việc làm cho các kỹ thuật viên ô tô.

Xu hướng điện khí hóa hệ thống giao thông trong thời gian tới cũng đòi hỏi lực lượng nhân sự mới. Các lao động ngành động cơ đốt trong cần được đào tạo sang động cơ tiện, không những vậy một thế hệ lao động mới cũng phải được đào tạo để có kỹ năng bảo trì các phương tiện và hệ thống robot. 

Để tích hợp cơ sở hạ tầng điện của quốc gia với hệ thống giao thông một cách thuận lợi thì nước Mỹ cần có một lực lượng lao động tay nghề cao để xây dựng, vận hành cũng như duy trì hệ thống phân phối điện nhằm đáp ứng nhu cầu lớn về năng lượng. 

Tuy nhiên, với tín hiệu không mấy tích cực trên thị trường lao động hiện nay thì để đáp ứng những yêu cầu trên là không dễ dàng. Trong một tuyên bố vào năm 2018, Viện Kỹ sư Điện và Điện tử (IEEE) của Mỹ dự báo sẽ có khoảng 50% lao động trong ngành điện sẽ nghỉ hưu trong vòng 5 - 10 năm tới. Cục Thống kê Lao động Mỹ cho biết, độ tuổi trung bình của kỹ thuật viên và điện tử hiện nay là 49 tuổi. Điều này cho thấy quốc gia đang thiếu hụt lao động trẻ có thể đáp ứng nhu cầu về xây dựng và vận hành hệ thống giao thông điện khí hóa trong tương lai. 

Hệ thống giao thông vận tải sẽ bao gồm cả những cơ sở hạ tầng, phương tiện giao thông và hàng triệu công nhân xây dựng, việc vận hành và bảo trì các cơ sở hạ tầng cũng như những phương tiện đó. Theo ước tính của Bộ Giao thông Vận tải Mỹ, khoảng 10% lực lượng lao động làm việc trong ngành vận tải.  

Do đó, tương lai ngành này sẽ đòi hỏi vào sự hợp tác và đầu tư công - tư kể từ bây giờ nhằm thúc đẩy việc tuyển dụng và giữ chân lao động, xây dựng hệ thống cung ứng nhân tài để đáp ứng nhu cầu ngày một lớn của quốc gia trong giai đoạn chuyển đổi công nghệ mới.